Уһун да уһун, тымныы да тымныы кыһыммыт тиийэн кэллэ. Кылгас эрээри олус куйаас, чаҕылхай күннээх самаан сайыммытын аныгыскы сылга диэри эмиэ ахта-саныы хааллахпыт...
Кыстыкка үктэнэн, саха ыала түбүктээх үлэ, үөрэх кэннэ сылаас чэйи сырылаччы иһэ-иһэ, тэлэбиисэргэ сахалыы сэрийээли астына-дуоһуйа көрөр буолуохтаах. Ол курдук, алтынньы 5-с күнүттэн “Саха” НКИХ ханаалыгар “Хаһан сайын буоларый...” диэн элбэх сиэрийэлээх сахалыы киинэ көрөөччү дьүүлүгэр тахсыбыта. Билигин номнуо бу киинэ көстөн бүтэн, бырайыакка сүрүн оруолу оонньообут Сусанна кыыс уос номоҕор сылдьар.
Бүгүн Сусаннаны оонньообут артыыс Венера Софронеева ыалдьыттыыр.
– Венера, дорообо! Билсэн-көрсөн, кэпсэтэн барыах...
– Үтүө күнүнэн! Сэрийээл тахсыбытын кэннэ, үгүстэр Сусанна диэн ааттыыр буоллулар (күлэр). Дьиҥэр, Венера Софронеева диэммин. Бэйэм Үөһээ Бүлүүттэн сылдьабын, 1992 сыллаахха күн сирин көрбүтүм. Оҕо сааһым дойдубар ааспыта, оттон 2-с кылаастан Дьоккускайга көһөн кэлбиппит. Аҕам өттүттэн Кэбээйи улууһун Тыайатыттан төрүттээхпин.
– Билсии өрүү “кимтэн кииннээххиний, хантан хааннааххыный, туох үөрэхтээххиний?” диэнтэн саҕаланар. Онон ханна үөрэммиккиний, туох үлэһит буолаҕын?
– Мин 2014 сыллаахха ХИФУга инженернэй-тэхиниичэскэй институту бүтэрбитим. Үөрэхпин бүтэрэн баран, идэбинэн үлэлии сылдьыбытым. Уопсайа 4 сыл үлэлээн баран, айар эйгэҕэ барбытым. Билигин хаартыскаҕа түһэриинэн уонна видеоҕа устуунан дьарыгыра сылдьабын.
– Ээ, оттон киинэҕэ хайдах тиийэн хааллыҥ?
– Бу бырайыакка кастинг көмөтүнэн киирбитим. “Инстаграмҥа” сүүмэрдээһин буола турарын билэн, сайаапкабын ыыппытым. Электроннай аадырыска хаартыскабын уонна бэйэм туспунан иһитиннэриини кылгастык суруйбутум. Ол кэннэ бастаан көннөрү ыҥыран кэпсэппиттэрэ, онтон тиэкис аахтарбыттара, салгыы хаамыра иннигэр холонон көрбүтүм. Хаамыраҕа уһулан баран, нөҥүө күнүгэр миигин сүрүн оруолга ылалларын туһунан эппиттэрэ.
– Диэ... Идэлээх артыыс буолбатах эбиккин... Онуоха маннык омсолоох дьоруойу арыйар уустук соҕус буолуо ээ?
– Бу киинэ режиссёра – Радомира Афанасьева диэн айар үлэтин саҥа саҕалаан эрэр эдэр кыыс. Кини өйөбүлүнэн, сүбэтинэн-аматынан уобараспар киирбитим. Биллэн турар, уустук түгэннэр бааллара. Киинэҕэ уһуллуу кэмигэр үлэбэр наһаа эппиэтинэстээхтик сыһыаннаспытым. Киэһэ ахсын дьиэбэр кэлэн, тиэкиспин нойосуус үөрэтэр этим. Оттон устар былаһааккаҕа тиийэн баран, тиэкиспэр эбии өссө эмоциябын эбэн биэриэхпин наада. Былаһаакка ис тыына наһаа ураты уонна айар эйгэ буолар. Ааттаах-суоллаах артыыстары, талааннаах дьону кытта үлэлиир олус интэриэһинэй эбит.
– Дьэ, аҕыс айдааны таһаарбыт Сусанна кыыс дьону-сэргэни туохха үөрэттэ?
– Сусанна уобараһынан сирэйдээн, ордук эдэр кыргыттарга, ийэлэргэ өйдөтөр үлэ барар дии саныыбын. Оҕону сөпкө иитии кыһалҕата күөдьүйэр. Көрбүккүт курдук, Сусанна оҕо сааһа ыараханнык ааһан, ол истириэстэн сатаан тахсыбакка, олоххо кыайан миэстэтин булбакка, барыларыгар “тыҥыраҕынан саба түһэн” эрэйи көрөр, тулалыыр дьонугар күчүмэҕэйдэри үөскэтэр. Онон чуолаан эдэр ийэлэргэ, аҕаларга оҕону сөпкө иитиэххэ наада диэн өйдөбүлү саҕар, толкуйдатар ис хоһоонноох уобарас дии саныыбын. Оҕо төһө кыалларынан толору дьиэ кэргэҥҥэ иитиллиэхтээх, төрөппүт тапталын билиэхтээх. Онон бу киинэҕэ дьиэ кэргэн сыһыана бигэтик көстөр.
– Эйигиттэн наһаа элбэхтик ыйыппыт буолуохтаахтар. Мин эмиэ ыйытыым. Эн Сусаннаҕа төһө майгынныыгын? Киниэхэ баар хаачыстыбалар эйиэхэ бааллар дуо?
– Сусаннаҕа баар хаачыстыбалар диэ... Оруолтан кыайан тахсыбат диэн баар эбит. Ыарахан сыана кэннэ бу оруолбун дьиэбэр соһон тиийэр түгэннэрим бааллара. Хата, кэргэним, чугас дьонум өйөөн, бу кэмнэри этэҥҥэ аастыбыт (күлэр). Оттон уопсайынан ылан көрдөххө, күннээҕи олохпор Сусаннаҕа отой майгыннаабат киһибин.
– Оруолга киирии, итэҕэтиилээхтик толоруу олус ыарахан уонна сыраны-сылбаны эрэйэр диэн артыыстар кэпсээччилэр. Эн туох ыараханы көрсүбүккүнүй?
– Бастаан уһулларбар олус долгуйбутум уонна куттаммытым. Хаамыра наһаа чугастан устарын дьиктиргиир, саллар этим. Оттон кэлин син үөрэнэн барбытым. Хата, режиссёрум барытын быһааран биэрэр буолан, оннук айылаах улахан ыараханы көрсүбэтэҕим. Кэлин оруолбар киирэн, табыллан, сэргэх баҕайытык уһуллубутум. Сусанна майгытын-сигилитин көрдөрөөрү биир күҥҥэ араас эмоцияны көрдөрөр этим. Дьэ, онно ыарахан түгэннэр бааллара. Онно, кырдьык, дьоруойбун араастаан көрдөрөр этим. Биирдэ ытаан, биирдэ хаһыытаан, биирдэ киитэрэйдээн диэбиккэ дылы (күлэр). Өссө биирдэ тоһоҕолоон этиэхпин баҕарабын, бу киинэҕэ уһуллан, наһаа элбэҕи биллим-көрдүм, сайынным.
– “Хаһан сайын буоларый...” киинэ күн сирин көрбүтүн кэннэ тус бэйэҕэр, олоххор туох эмэ уларыйда дуо?
– Соһуччу баҕайы болҕомто киинигэр буолан хааллым. Киинэ түмүктэммитин кэннэ, дьон бөҕө истиҥ тыллары суруйдулар, суруналыыстары кытта элбэхтик алтыстым. Наһаа үчүгэй. Бу күннэргэ дэриэбинэттэн кэллим, онно сорохтор уулуссаҕа көрсөн хаартыскаҕа түспүттэрэ олус соһуччу буолан биэрдэ. Атын туох да куһаҕан түгэн суох курдук.
– Оттон куйаар ситимигэр көрдөххө, арааһы барытын суруйбуттар дии...
– Араас кэмэнтээрий баара. Эрдэттэн оруолум омсолоох буоларын өйдүүрүм. Сэрэппиттэрэ. Ол иһин араас тылы-өһү истэргэ бэлэм этим. Бассаапка ийэбиниин түспүт хаартыскабар аанньата суох суругу-бичиги тарҕаппыттарын көрөн олус хомойбутум. Ол эрээри бу Сусанна диэн киинэҕэ чочуйуллан оҥоһуллубут уобарас буолар. Мин киинэҕэ толорбут оруолбар, дьиҥэр, букатын майгыннаабат, төрүт атын киһибин. Оттон оруолбун итэҕэтиилээхтик тиэрдибитим туоһута – элбэх көрөөччү махтала, истиҥ тыллара. Түгэни туһанан, саха киинэтин таптааччыларыгар барыларыгар истиҥ махталбын тиэрдэбин!
– Күннээҕи олохпутугар Сусанна курдук дьахталлары төһө көрсүөхпүтүн сөбүй?
– Киинэҕэ баар Сусанна, Яна курдук саһылыкаан буолан кубуланар дьахталлар бааллар бөҕө буоллаҕа. Эбэтэр Максим курдук сидьиҥ майгылаах эр бэртэрэ эмиэ тулабытыгар бааллар. Холобур, сыыһа иитиллибит киһи улахан олоххо үктэнэригэр үгүс ыараханы көрсүөн сөп. Киһи итини өйдүөхтээх. Ол иһин, итэҕэстэрин-быһаҕастарын өйдөөн, көнөр суолга туруохтаах дии саныыбын. Онон бу киинэ көмөтүнэн, итэҕэстээх-быһаҕастаах, ыарахан майгылаах эдэр дьон бэйэлэригэр үтүө түмүктэри оҥостубуттара буолуо диэн бигэ эрэллээхпин.
– Дьэ, эн сахалыы элбэх сиэрийэлээх киинэҕэ уһулуннуҥ. Билигин саха киинэтэ үрдүктэн үрдүк үктэлгэ тахсан иһэр. Бэйэҥ саха киинэтин төһө биһириигиний?
– Кыра сылдьан “Ыаллыылар” диэн элбэх сиэрийэлээх киинэни астына көрбүтүм. Бары дьиэнэн мустан көрөр этибит, наһаа үчүгэй буолара. Ол кэми олус истиҥник саныыбын. Бу сэрийээлгэ оонньообут Саха тыйаатырын артыыстарын барыларын биһириибин, талааннарыгар сүгүрүйэбин. Уопсайынан эттэххэ, билигин улахан экраҥҥа тахсар саха киинэлэрин көтүппэккэ көрөбүн. Киинэни айааччылар, устааччылар, артыыстар, чахчы, маладьыастар. Кинилэр сыралаах үлэлэрэ өрүү үрдүктүк сыаналанарыгар баҕарабын.
– Эн тускунан “киинэ эйгэтигэр сссө биир сулус күөрэйдэ” диэн этэллэр эбит. Кэнэҕэс киинэҕэ уһуллар, талааҥҥын сайыннарар баҕа баар дуу?
– Баар. Өссө да атын бырайыактарга ылсан, холонон көрүөм этэ.
– Түмүккэ, Венера туһунан кэпсэтиэх. Күннээҕи олоххор өссө туох дьарыктаах, олоххо көрүүлээх киһигиний?
– Этэн ааспытым курдук, хаартыскаҕа түһэриинэн үлүһүйэбин. Ордук дьиэ кэргэни, оҕолору түһэрэбин. Салгыы өссө видеоҕа устан сайдыахпын саныыбын. Видеоларбын таҥан кыра киинэ курдук оҥорон биэрэбин. Холобур, эдэр ийэ оҕолонон, төрүүр дьиэттэн кыһыл оҕотун кытта тахсар кэрэ-бэлиэ түгэнин, дьиэ кэргэн архыыбыгар хааларын курдук видеоҕа устабын, хаартыскаҕа түһэрэбин. Бу эмиэ наһаа ыраас, кэрэ, истиҥ эйгэ буолар. Талан ылбыт дьарыкпын олус сөбүлүүбүн. Иллэҥ кэммэр кэргэмминиин айылҕаҕа сылдьарбытын туохтааҕар да ордоробут. Быыс-арыт булан, дэриэбинэҕэ тиийэн, салгын сиэн, дьоммутугар дьиэ үлэтигэр көмөлөһөн, үлэлээн кэлэрбитин сөбүлүүбүт. Уопсайынан, тыа олоҕор, дэриэбинэҕэ талаһабыт. Элбэх дьонноох сиргэ сылдьарбын сөбүлээбэппин. Чуумпу олоххо тардыһар, бэйэм бэйэбэр сылдьар киһибин.
– Венера, истиҥ кэпсээниҥ иһин махтанабын! Айар үлэҕэр ситиһиини баҕарабын!
Кэпсэттэ Екатерина АФАНАСЬЕВА.
