Хой

Талбыт идэҕэр олус бэриниилээххин. Бииртэн биир саҥа саҕахтар аһыллан иһиэхтэрэ.Чахчы, үлэҕин олус сөбүлүүгүн уонна дьаныһан туран үлэлиигин. Бу күннэргэ араас көрсүһүү, дьыалабыай кэпсэтии бэркэ ааһыаҕа. Кэллиэгэлэриҥ кэккэлэригэр ордук санааччылар бааллар, кинилэр тылларыгар улахан болҕомто уурбатыҥ ордук. Нэдиэлэ бүтүүтэ күүскэ үлэлээбэтиҥ буоллар. Арыый да наҕыл соҕустук, туохха да ыксаабакка, өрүһүспэккэ сырыт. Тус олоххор уларыйыы бэлиэтэммэт.

Оҕус

Олоххор туох эрэ уларыйыы буолар чинчилээх. Бу түгэҥҥэ доҕотторуҥ көмө-ньыма буолуохтара. Ис санааҕын иһиллээ, тугу сүбэлиирин түптээн-таптаан хонтуруоллан. Нэдиэлэ ортотугар олоҕуҥ бүтүннүүтэ тутулуктанар түгэнэ буолуо. Бу үлэ да чааһыгар, тус олоххо да сыһыаннаах. Онон сыалгын-соруккун аймаммакка чопчулаан сырыт. Наһаа эппиэтинэстээх уонна сыраны-сылбаны эрэйэр нэдиэлэ күүтэр. Эр дьон сөбүлүү көрбүт кэрэ аҥаардарыгар тапталга билиниэхтэрэ.

Игирэлэр

Саҥа ураты бырайыак көстөн кэлэр чинчилээх. Эн онно ылсан, үлэ үөһүгэр түһүөххүн сөп. Эбэтэр сынньалаҥы талан айылҕалыын алтыһар түгэн элбэх буолуоҕа. Биири өйдөө: дьыала-куолу төһөнөн уустук да, үтүө түмүктээх буолуоҕа. Чэпчэки олоҕу батыһыма. Барытын иҥэн-тоҥон үөрэтэ, билэ-көрө сырыт. Айанныырга олус табыгастаах күннэр үүммүттэр. Харчы суох диэн суланыма, сотору үп курулаччы түһэр чинчилээх. Онон үөрэ-көтө, үчүгэйи ырыҥалыы сырыт.

Араак

Барыы-кэлии, киирии-тахсыы элбээбит. Ол эрээри үлэҕэр олус үлүһүйүмэ. Тус олоххор бириэмэ аныаххын наада. Нэдиэлэ ортото үп-харчы боппуруоһа эн тускар быһаарыллыаҕа. Онон харчы кыһалҕатын тумнуоҕуҥ. Кыраттан да үөрэр буол, өрүү кыыһыра-тымта сылдьыма. Ордук, аҕа саастаах дьон, уһуктаах тэрилтэн сэрэхтээх буоларгыт наада. Дьиэ үлэтин түбүгэр түспүккүт эрээри, доруобуйаҕытын кэтэнэ сылдьаргыт суолталаах.

Хахай

Дьону кытта мөккүөр үөскүүр сибикитэ баар. Арааһа, дьиэлээхтэргин эбэтэр бииргэ үлэлиир дьоҥҥун кытта быһыылаах. Бу түгэҥҥэ кыайыылаах тахсыаҥ эрээри, тулалыыр дьоҥҥун сытыы тылгынан хомотор кутталлааххын. Доҕотторгун кытта көрсүһүүлэр, үөрүү-көтүү түгэннэрэ баар буолуохтара. Таптал туһунан эттэххэ, сыһыан истиҥ. Арай, сулумахтар бастакы хардыыны оҥорон быстыбаттара бэлиэтэнэр. Дьиҥэр, тапталга куһаҕана суох нэдиэлэ иһэрин сулустар кэпсииллэр.

Кыыс

Олоххор киллэрэр соруктаргын биир-биир наардаа. Бииртэн бииргэ көтө сылдьыма. Нэдиэлэ ортото салалтаҕын кытта улаханнык иирсиэҥ эрээри, түргэнник өйдөһүөххүт. Үлэҕиттэн олус сылайбыт курдуккун. Онон кылгас кэмҥэ уоппускаҕа барыаххын сөп. Соторутааҕыта билсибит киһиҥ олоххор ураты суолталааҕын өйдүөҕүҥ. Бу -- сулумахтарга сыһыаннаах. Оттон ыаллар тапталларыгар өйдөһүү-өйөһүү, бэйэ-бэйэни харыстаһыы хаһааҥҥытааҕар да күүстээх.

Ыйааһын

Дьон күлүгэр сылдьыма, тулалыыр дьонтон саһа сылдьарыҥ туох да үчүгэйгэ тиэрдиэ суоҕа. Үлэҕиттэн наһаа сүрэҕэлдьиигин, ол иһин бииртэн биир төрүөтү булан иһэҕин. Ыал аҕа баһылыктарыгар -- хаһааҥҥытааҕар да тыҥааһыннаах күннэр. Эн эппиэтинэһэ суоххуттан бүтүн дьиэ кэргэн үрүө-тараа ыһыллар чинчилээх. Онон хонтуруоллан, эппит тылгар тураргын умнума. Доруобуйа чааһа этэҥҥэ. Өскөтүн, эн олоххор успуорт баар буоллаҕына, доруобуйаҕар мэһэйи көрсүөҥ суоҕа.

Скорпион

Туох эрэ суолталаах быһаарыыны ылынаргар болҕомтолоох буол. Эдэр ийэлэр, эбии дьарыктаах буоларгыт наада. Күн устата наһаа чуҥкуйар, төбөҕүтүгэр арааһы барытын оҥорон көрөр, иирсээни күөдьүтэр буолбуккут. Тапталлаахтар сыһыаннарыгар өйдөспөт буолуу баар. Өрөбүллэри бииргэ атааран, хаһан да сылдьыбатах миэстэҕитигэр сылдьан, санаалыын уоскуйаргыт, чэпчииргит наада. Маны таһынан, тапталлаахтар, элбэхтик бэйэ икки ардыгар кэпсэтиэххитин, санааҕытын этиэххитин наада.

Охчут

Аһара бас баттах барыма – барыта түмүктэнэр уһуктаах. Чугас дьонуҥ эйиэхэ сыһыаннарын уларытан, урукку курдук өйдүү, бырастыы гына сылдьыахтара суоҕа. Бастатан туран, бэйэҥ иннигэр чиэһинэй буол. Чэппиэр – суолталаах кэпсэтии күнэ. Бу күн хайдах ааһара эйигиттэн улахан тутулуктаах. Үлэ чааһыгар эттэххэ, үтүө түмүктэр бааллар. Онон бу курдук ситиһиилээхтик үлэлээн иһэриҥ наада. Эккин-хааҥҥын эрчийэн дьарыктан, чөл олохтоох буол.

Чубуку

Чуҥнуур, сибикилиир уонна күүтэр турукка киириэххин наада. Эн олоххор бу сайын улахан уларыйыы буолар чинчилээх. Онно төһө бэлэмнээххин бэйэҥ эрэ билэн эрдэҕин. Үлэҕэр үрдээбитиҥ курдук, үрдээн иһэҕин. Бииртэн биир саҥа бырайыак көстөн иһиэҕэ. Бээтинсэҕэ ханнык да үлэттэн аккаастаныма, барытын толорон ис. Оттон өрөбүллэргэ дьиэ кэргэҥҥин кытта бииргэ буола сатаа. Тапталлааххын кытта бириэмэ олус түргэнник ааһыаҕа.

Күрүлгэн

Дьоҥҥо аламаҕай буоллаххына, барыта сатанан иһиэҕэ. Дьоҥҥо сыһыаҥҥыттан олус элбэх тутулуктаах. Үлэҕэр тугу эрэ билбэт буоллаххына, кэллиэгэлэргиттэн ыйыталас. Киһи билбэтин билэ сатыыра, туох да кыбыстыыта суох. Үлэҕэр хойутаама: салалтаҕыттан мөҕүллүөххүн сөп. Кэрэ аҥаардар кырасыабайдара, кэрэлэрэ олус “бэргээбит”. Эр дьон болҕомтотун олус тардар буолбуккут. Кыргыттар аналларын көрсөллөрүгэр кыах бөҕөтө баар.

Балыктар

Доҕотторуҥ кистэлэҥнэрин дьоҥҥо кэпсээмэ. Ол туох түмүктээх буоларын ким билиэй? Хайдах эрэ хобу-сиби тарҕатыылаах нэдиэлэ буолаары турар. Онон тылгын-өскүн үчүгэйдик хонтуруоллан, аыттарга киирэн биэримэ. Малгын-салгын көрүнэ сырыт, уордаран эбэтэр сүтэрэн кэбиһиэххин сөп. Өрөбүллэри дьиэ кэргэҥҥин кытта ыраас салгыҥҥа, кэрэ айылҕаҕа бииргэ атаарар түгэн көстүөҕэ. Бу түгэнтэн сүргэҥ көтөҕүллүөҕэ, үлэлиир баҕаҥ өссө улаатыаҕа.