Аан дойдуга коронавирус диэн хамсык туран, сорох дойдуга улахан харантыын биллэрбиттэрэ. Москубаттан биир тэрилтэ тойонугар төһө эмэ “ханна да барбаккын” диэн сэрэппиттэрин үрдүнэн, арааһа соруйан быһыылаах, биһиги эрэгийиэммитин сутуйан барда. Биир сыптарыҥнаах сүөһү бүтүн хотону сутуйар диэбиккэ дылы, бу сыстыганнаах ыарыы биһиги өрөспүүбүлүкэбитин быһа ааспата. Онон үөрэх бары кыһалара, тэрилтэ үлэһиттэрэ үксүлэрэ дьиэттэн олорон үөрэнэргэ, үлэлииргэ күһэлиннилэр. Оттон уопсастыбаннай миэстэҕэ дьон-сэргэ төһө харантыыны тутуһарый?! Анаан-минээн уулуссаҕа тахсан, дьон тоҕуоруһар сирдэригэр сылдьан балаһыанньа хайдаҕын суруйуохпут.
Уулуссаҕа сааһырбыт дьон көстөллөр
Сарсыарда ордук балыыһа, бэликилииньикэ эргин киһи элбэх буолар. Үксүлэрэ үлэлэригэр баран-кэлэн иһээччилэр быһыылаах. Дөрүн-дөрүн саастаах дьон көстөн ааһаллар. Холобур, бу сарсыарда кэлэн истэхпинэ, “Автовокзал” тохтобулугар биир сааһырбыт дьахтар турар. Мааската суох. Тоҕо дьиэтигэр олорбокко оптуобус күүтэн турарын ыйыталаспыппар маннык диир (аатын кыбыстан эппэт): “Бааһынай ырыынагар эппин ыла бараары оптуобус күүтэн турабын. Эппин ханнык эрэ волонтердар аҕаллалларын итэҕэйбэппин. Куһаҕаны атыылаһан аҕалыахтара буоллаҕа. Бэйэм тутан-хабан атыылаһарбын астынабын. Бэл, оҕолорбун итэҕэйбэппин. Эппин ыллахпына, дьэ уоскуйан олоруом буоллаҕа. Мааскабын ыксаан, дьиэбэр умнан кэбистим”. Дьэ, саастаах дьоммут барахсаттар итинниктэр. Сиир эттэрин бэйэлэрэ тутан-хабан, эмиһин-көтөҕүн арааран атыылаһар дьон. Эт атыылаһары волонтеры итэҕэйбэт буоллахтарына, дьиҥэ, оҕолоругар баҕас ылларыахтаах буоллахтара.
Сити курдук дөрүн-дөрүн саастаах дьон син биир көстөллөр. Ыйыталаһан көрдөхпүнэ, ким эрэ балыыһаҕа анаалыһын туттаран иһэр, ким эрэ үлэтиттэн кэлэн иһэр. Биир сааһыра барбыт дьахтартан ыйыппыппар: “Балыыһаҕа үлэлиибин, уулуссанан тоҕо кэлиэм-барыам суоҕай?!” – диэн, хата, бэйэбэр кыйаханыах курдук тутунна.
Мээнэ хаама сылдьар ыччат элбэх
Уулуссаҕа аһара урукку курдук буолбатар да, ордук күнүс, киэһэлик өттүгэр киһи син биир элбэх. Оһуоба таах мээнэ хаамса сылдьар ыччат толору. Дьиҥэ, куоракка ыччакка аналлаах ол-бу аралдьытар тэрээһин ыытыллара бобуллубута. Ол үрдүнэн улахан оҕолор, ыччаттар, эдэр дьон бөлөҕүнэн хаамсаллар.
Оптуобуска киһи аҕыйаабыт
Дьокуускай мээрэ Сардаана Авксентьева дьаһалынан, сорох оптуобус сырыытын тохтоппуттара. Суоппардар сотору-сотору оптуобустарын солуонун хулуордаах убаҕаһынан сото-сууйа сылдьыахтаахтар. Оптуобуһунан айаннааччы биллэ аҕыйаабыт. Икки-үс оптуобуска киирэн хаартыскаҕа түһэрэн таҕыстым. Айаннаан иһээччилэртэн аҥаардара эрэ мааскалаахтар. Дьиҥэ, саамай кутталлаах бу -- оптуобус -- буолар. Манна хайа баҕарар ыалдьыбыт киһи киирэн ытыртаҕына дуу, сөтөлүннэҕинэ дуу, сысталлара чуолкай буоллаҕа. Ол үрдүнэн дьон оптуобуска мааскаламмат эбит.
Кафеларга, эрэстэрээннэргэ...
Дьэ, кафеларга таайбыккыт курдук, киһи толору. Холобур, ыччат дьон саамай тоҕуоруһар сирдэригэр “Туймаада” атыы-эргиэн киинин иккис этээһигэр баар аһыыр сиригэр киирэ сырыттым. Тигинэччи үлэлии тураллар. Уруккутун курдук бүтүннүү ыччат кэлэн аһыы олорор. Көрсүһэн кэпсэтэр сирдэрэ быһыылаах. Ленин болуоссатыгар турар “Шашлыков” диэн кафе-эрэстэрээн эмиэ үлэтин тохтоппотох. Үөрэн-көтөн аһыы-сии олорор киһи эмиэ толору. Манна син киирэн истэхтэринэ, антисептиктаах убаҕаһынан ыстараллар эбит да... Син биир буоллаҕа. Биир эмэ ыалдьыбыт киһи бу аһыы олорор дьону барыларын да сутуйуон сөп.
Холобур, Александр Скрипин диэн ресторатор эрэстэрээннэрин, кафеларын барыларын саппыт. Хата, дьиэҕэ аҕалан биэрэр өҥөнү тобулан үлэлэтэ сылдьаллар. Онон Азия, Дьоппуон куукуналарын сөбүлүүр дьон дьиэлэригэр олорон эрэ сакаастыыллар эбит. “Понаехали”, “Вок-кафе”, “Панда и журавль” курдук эрэстэрээннэр сабыллан тураллар. Сөп буоллаҕа.
Атыы-эргиэн кииннэрэ
Дьэ, бу эйгэҕэ бүүс-бүтүннүү үлэлии тураллар. Дьон-сэргэ саамай сөбүлээн сылдьар “Туймаада” атыы-эргиэн киинигэр киирдим. Аллараа этээскэ үлэлии турар атыыһыттартан дьиэни төһө хулуордаах уунан ыстаралларын, сууйалларын-сотоллорун ыйыталастым. Көмүс атыылыы турар биир кыыс этэринэн, сарсыарда биирдэ соппут курдуктар.
Оттон нөҥүө өттүгэр баран Артем дин уолтан ыйыталастым: “Мин холобур, иккис күммүн турабын. Бу икки күҥҥэ биир даҕаны киһи дьон ордук таарыйар сирдэрин -- аат тутаахтарын, эскалаторы, баҥкамааттары -- сото-сууйа сылдьалларын көрбөтүм.
Өссө куорат олохтоохторо сөбүлээн сылдьар “Проспект” атыы-эргиэн киинигэр тиийдим. Эмиэ киһитээлбэх. Аллараа этээскэ олорор дьахталлартан ыйыталастым. Таҥас ыйааччы Фаина Винокурова: “Дьиҥэ, икки-үс чаас буола-буола анал убаҕаһынан сууйуохтаахтар-сотуохтаахтар этэ даҕаны... Биирдэ даҕаны соппотулар. Бутиктары киирэн сотоллор, тоҕо диэтэххэ, атыыһыттар харчы төлүүллэр. Оттон бу киирэр ааҥҥа эскалатор тутуһар перилаларын, аан тутаахтарын сото сылдьалларын көрбөтөҕүм.
Аралдьытар миэстэлэр сабыллыбыттар
Харантыын кэмигэр туох баар аралдьытар тэрээһиннэр, киинэлэр, кэнсиэрдэр, бэстибээллэр, успуорт күрэхтэһиилэрэ бобуллубуттара. Киинэтыйаатырдара, кырдьык, сабыллан тураллар. “Синема” таһырдьаттан сабыллыбыт, ааныгар сурук сыһыарыллан турар.
“Киин” киинэтыйаатыр эмиэ сабыллыбыт. Биир даҕаны киинэ буолбат. Ол эрээри иккис этээскэ баар интэриниэт-кулууп үлэлии турар. Онно ыччат бөҕөтө мустубут аҕай. Сорохтор Интэриниэккэ оонньоору буолбакка, көннөрү көрсүһэ кэлэллэр быһыылаах.
Аллараа этээскэ хонтуруоллуур кыыс сылдьар. Ол кыыс этэринэн, биир даҕаны киинэ буолбат. Хаассалар сабыылаахтар. Аһыыр сиргэ элбэх киһи мустаары гыннаҕына үүртэлиибит диир. Онон аҕыйах киһи киирэ-тахса аһыыр үһү.
Түмүк оннугар
Дьэ, сити курдук. Кытай коронавируһу утары үлэлиир исписэлиистэрэ Италияҕа тиийэн, итальянецтар олох дьиссипилиинэтэ суохтарын сөрү диэн сөхпүттэрин туһунан иһитиннэрии баара. Ыарыы турбатаҕын курдук, уулуссаҕа, аһыыр сирдэргэ киһи тобус-толорутун олус диэн сөхпүттэр. Аны кинилэр көрүстэхтэринэ, сыллаһар, куустуһар үгэстээхтэр. Ол иһин эбитэ дуу, билигин Италияҕа саамай элбэх киһи өлүүтэ тахсыбытын этэллэр. Кытайдар бу чааһыгар кытаанах дьиссипилиинэлээх буоланнар, байыаннайдыы балаһыанньа биллэриллэн, бу сыстыганнаах ыарыыны кыайдылар диэххэ сөп. Оттон биһиэхэ хайдаҕый? Ил Дархан уурааҕа төһө эмэтахсыбытын үрдүнэн, саастаах дьоммут эт атыылаһа, анаалыс туттара син биир таһырдьа тахсаахтыыллар. Ыччаттар уулуссаҕа таах мээнэ тэйбэҥнэһэ сылдьаллар. Үгүс киһи сөбүлээн сылдьар сирдэрэ -- атыы-эргиэн кииннэрэ, аһыыр туочукалар –бары үлэлии тураллар. Онон төһө да харантыын биллэриллибитин иһин, биһиги куораппыт син биир “бэрээдэгэ суохтар” ахсааннарыгар киирсэр эбит диэн түмүккэ кэллим. Өскө элбэх киһи ыалдьыбыта билиннэҕинэ, маннык мөлтөх дьиссипилиинэлээх дьон бары да сутуллар кыахтаахпыт.
Туйаара СИККИЭР.
