Нефтяниктар Бүлүү өрүскэ паромнаннылар, Оччугуй Ботуобуйаҕа катерданнылар

Сунтаар улууһугар Кириэстээх аннынан үс паром сылдьар. Балартан саамай көстүүлээхтэрэ “РНГ” ньиэп-гаас хампаанньатын парома.

 Оттон Мииринэйгэ ЫБМК, ГИМС, оройуон былаастара Оччугуй Ботуобуйа үрэҕэр, халаан кэмигэр сүүрдэр катердара, мотуордаах оҥочолоро мэлигир. Оччугуй Ботуобуйаҕа “РНГ” хампаанньа ханнык да барылҕаҥҥа холкутук сылдьар катердаах(фото). Онтуларынан олохтоохтору үрэх уҥуор дьөрү туораппаттар. Бэйэлэрин эрэ үлэһиттэрин хааччыйаллар.

Ааспыт саас ньиэп-гаас тиэхиньикэтин Кириэстээх сэлиэнньэтиттэн Бүлүү өрүс уҥуор, Мииринэйдиир аартыкка хаартыскаҕа түһэртэлээбитим. Түһэрэр кэммэр суоппар кыйаханан миэхэ суоһурҕаныах, тахсан быһаарсыах курдук буолбута. Ону Арассыыйа суруналыыстарын Сойууһун дастабырыанньатын куду анньаммын, айдаан тахсыбатаҕа. Ньиэп уонна гаас көрдөөччүлэр, Бүлүү уонна Өлүөнэ өрүстэр икки ардыларынааҕы тыаларга аҥаардастыы хаһаайынныыллар. Кинилэри утары боотургуур Саха сиригэр ким да суох. Айылҕа харыстабылын эппиэттээх дьоно балары хонтуруоллуох тустаахтар этэ. Оччотугар кинилэр туохха наадаларый? Аар тайҕа аны булт-алт сирэ буолбакка, ньиэп-гаас хостоноругар бэлэмнэнэр лисиэнсийэлээх учаастактар буолан хааллылар. Сахабыт сирин саламтата, биһиги - төрүт олохтоох дьон, эһэлэрбит, хос эһэлэрбит бултаабыт, балыктаабыт тыаларыгар, үрэхтэригэр туох эмит кыттыгастаах буолуубутун, төрүт көмүскээбэтэ. Бырамыысалынас дьоно тыаларбытыгар көҥүл айбардыылларын бэйэтин дьаалатынан ыытта. Холобур, 2017 сыл атырдьах ыйыгар, Сунтаарга ньиэби көрдүүр тэрилтэҕэ анаан, публичнай истиилэри ыытан тураллар. Урут экологияҕа улахан сэмэлээх-суҥхалаах хампаанньа, Бүлүүчээн үрэх баһын чинчийэргэ, Саха сирин саламтатыттан сөбүлэҥ ылбыта. Онон, “Үөһээ Дьэрбэ” тургутар-чинчийэр учаастак тэрийэн турар. Урут булт-алт тоҕуоруйбут сиригэр геологическэй чинчийэр ситим үөскээтэ. Аны эн ол диэки үрэхтэргэ муннугун да быктарбаккын.

Тэҥкэ дьоно Дьэрбэ баһын диэки Үчүгэй үрэххэ бултуу тахсан баран, букатын кураанах киирбиттэр этэ. Бултуур сирдэрин араас вездеход, тыраахтыр, бульдозер үлтү тэбистэрэн кэбиспит. Аны ньиэп-гаас көрдөөччүлэр эйиэхэ ханнык баҕарар сылтаҕынан, сэмэ биэриэхтэрин сөп. Бырамыысалынаска интэриэс сирэ диэхтэрэ. Олохтоох былаас “добро” биэрбит буолла да, эн сир баайын көрдөөччүлэригэр мордьооттуур быраабыҥ суох. Сокуон - кинилэр өттүлэригэр. Онтуларыҥ аны дьорҕоотуран, нэһилиэнньэлээх пууннартан букатын чугас сылдьаллар. Оччотугар тоҕо биир да дьокутаат, юрист манна кыттыспата? Дьон олорор, сүөһүнү мэччитэр, оттуур-мастыыр, отоннуур, бултуур сирдэрин көмүскүүр, сокуон хараҕынан ыйыыны, сэмэни бэлиэтээһини оҥорбото? Ленскэй Бэтинчэтин дьоно мас мастыы бараллара да хаарчах буолла. Эгэ, холкутук бултуу тахсыахтара дуо? Чамчалар, Орто-Наахаралар Нүүйэлэригэр хаһаайын буолбатахтар. Сэрэнэн, атахтарын төбөтүнэн үөмэн сылдьаахтыыллар. Чайыҥдаҕа, Нүүнэ өрүс салааларыгар бултуу тахсаллара уурайан турар. Мииринэйгэ, Таас-Үрэх алта тыһыынча кэриҥэ гаас-ньиэп тэрилтэлэригэр сыһыаннаах баахта бөһүөлэктэрин кытыытыгар сыҕаллан олорор. Саамай куһаҕана диэн, нефтяниктар Улахан Ботуобуйа үрэх баһын даамба оҥостоору бүөлээн кэбиспиттэр. Ону “Кыым” хаһыакка суруйбуппар, эппиэттээх сирэйдэртэн ким да “мыык” да диэбэтэҕэ.

Арассыыйа сокуонун иитинэн кадаастыр, сири тыырыы-чэрчилээһин быһыытынан, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьон, олорор, сайылыыр сирдэрэ чопчу ыйыллыбыт, ханнык эмит көмүскэллээх, хаххалаах буолуохтаах этэ. Суох! Сотору тирбэҕэлэһэн оттуур, отоннуур да сирдэриҥ кимиэхэ уччуйалара биллибэт. Кириэстээхтэн аҕыс биэрэстэлээх кирбиигэ, Түбэ диэки барар баҕарахтарга, алаастарга, урут олохтоохтор оттуур, сир астыыр этилэр. Чаачах Түбэтин ыксатыгар Мииринэйдиир суол кытыытыгар, куруук кэбиһиилээх оттору көрөрүм. Билигин ол диэки кириэстээхтэртэн ким да быкпат. Ити сирдэри ньиэп-гаас көрдүүр тэрилтэ бобуччу харбаан ылла. Манна базалара күн бүгүн да турар, богуончук арааһа баар. Мантан чугас киэҥ оттонор ходуһалардаах, Бүлүү өрүскэ Түбэ ойоҕоһунан түһэр Моомура, Начын үрэхтэрдээх сирдэр бааллар. Ньиэп-гаас көрдөөччүлэр сылгыгар да оттуу кэлэргин мэһэйдиэхтэрин сөп. Хатылыыбын, сокуон-быраап – кинилэргэ!

Аны экологтарбыт, айылҕаны харыстааһыҥҥа быһаччы сыһыаннаах дьоммут, бу үлүгэрдээх сэбилэниилээх, модун тиэхиньикэлээх ньиэп-гаас хампаанньалара, Сунтаар тыатыгар ыган кэлбиттэрин, туох дииллэрин истиэхпин баҕарабын. Саҥарбаттар. Ньиэп-гаас хостонуутугар сыһыаннаах буолла да, сейсморазведка, тайҕаны бульдозердарынан күртэрии, айылҕаҕа куһаҕан дьайыыта, кэбирэтиитэ суох хаалбат. Холобур, геологтар Ленскэйтэн Туруктанан, Дьэрбэ баһынан ыырданан кэлиэхтэриттэн ылата, булт кэхтэргэ барда. Ньиэп-гаас тэрилтэлэрэ Сунтаар Бүлүү өрүс уҥа диэки эҥэрин, Өлүөхүмэҕэ, Ленскэйгэ тиийэ тилэри ыллылар. Онон, көрүҥ, Саха сирин былаастара көҥүл биэрбит тэрилтэлэрин – саҥа хаһаайыттары!

 Станислав Алексеев, ааптар хаартыскалара. Мииринэй – Сунтаар.