"ДЕТСАТ" айар бөлөх "Кандидат" диэн киинэтин олус сэргээтим. Кырдьыга да, барытын олус туруору, уустугурдан, өрүү толкуйдаан, ыараҥнатан, анааран олордоххо, киһи уйулҕата кэбириир диэн баар.
Ардыгар аралдьыйан, олох сүпсүлгэниттэн тэйэн, кыһалҕаны умна быһыытыйан көнньүөрэн ылар, дьэ, бу киһиэхэ олус туһалаах. Ол иһин хайа баҕарар эйгэҕэ, ускуустуба көрүҥүгэр сорох айымньылар дьону аралдьытар, сэргэхситэр аналлаахтар. Бу киинэ эмиэ көр-күлүү, көрүдьүөс буолан биэрдэ. Ол эрэн хаарыйар түгэннэринэн олус кэмиэрчэскэй эрэ хабааннаах киинэ буолбатах. Мин санаабар, бу киинэ олус талааннаахтык оҥоһуллубут сатира, гротеск.
Киинэ нөҥүө киһи ааспыт кэми сэгэтэн көрөр, буолуохтааҕы да өҥөйөбүт. Хата, бу киинэҕэ сылдьаммын, тыам сиригэр дуоһуйа сылдьыбыт курдукпун. Хас биирдии дэриэбинэ күннээҕи түбүгүн, олоҕун-дьаһаҕын ортотугар, били ыаллыыларгын кытары дуоһуйа сэлэспит курдуккун. Олус бэрт!
Быыбар айдаана, аймалҕана аны аныгы олохпут арахпат көстүүтэ буолла. Араас кэмэлдьи, дьүһүн кубулуйуу, кэлии-барыы, тыл-өс – чуҥкуйан олорбуппут сыччах!
Олох дьэбэрэтин, мөкү көстүүлэри күлүү-элэк оҥорон көр-күлүү гынан саралааһын – бу бэтэрэнэн дьыала буолбатах. Дьиҥэр, киһини хомотор-ытатар дөбөҥ ээ.
Ол курдук, бэл уһук дэриэбинэлэргэ тиийбит мөкү көстүү – кэм-кэрдии эргиирин тохтото сатааһын, дьон көлөһүнүнэн булбут харчыларын эдэр-сэнэх буолар туһугар тоҕо кутан биэриилэрэ, ол кэннэ олуона дьүһүннэннэллэр да, киэмсийэн хаамар хотуттар...
Тойон-хаан буолар баҕаттан сиэр-майгы диэни умнуу, ымсыы-обот санаа...Бу аныгы олох мөкү көстүүлэрин сүөргүлээн күлүү-элэк оҥорбуттар. Сорох- сорохтор бэйэҕитин билиэххит, баҕар бу киинэ кэннэ сүөргү кэмэлдьигититтэн тэйиэххит. Ол бэрт этэ!
Артыыстарбыт сөҕүмэр талааннарынан киһи эрэ киэн туттар. Билигин да тыа сиригэр үгүс талааннаах дьоммут олороллор эбит диэн сөҕөбүт эрэ. Дьиҥэр, хас биирдии тыа сиригэр бэйэ-бэйэлэрин хаадьылаһан, дьээбэлэһэн, күлэн-үөрэн, дьон уоһуттан түспэт буолбут дьоннордоохпут ээ...Оннук буолбаат?
Ол курдук талааннаах ыччат да дьоммут эмиэ элбэх эбит ээ. Олортон биирдэстэрэ – бу Зина уонна Леха. Бу киинэҕэ ооньууларын кэннэ мин кинилэр талааннарыгар бэриниилээх сүгүрүйээччи буоллум. Кинилэр олус тэбэнэттээхтэр, саҥаларынан-иҥэлэринэн эрэ буолбакка, дьүһүннэринэн олус көрүдьүөс түгэн күүрүүтүн биэрэннэр, киһи ис-иһиттэн күлэн, бэл хараҕыҥ уута тахсан олус чэпчиигин. Аттыгар олорор билэр-билбэт дьоҥҥун кытары биир сылаас иэйиигэ куустараҕын. Киинэ бүтүүтэ отой да бодоруһан, эйэргэһэн, киинэбитин сэргээн сэлэһэн бардыбыт ээ.
Федор Достоевскай эппит эбит: «Үөрэри-көтөрү сатыыр киһи – дьиҥ үтүө киһи». Киһи күлэрэ, үөрэн сандаарара бэрт үгүс элбэҕи киһи туһунан кэпсиир. Онон, доҕоттоор, "Кандидат" киинэҕэ кэлиҥ, дууһалыын чэпчиэххит. Сүүстэ истэрдээҕэр, биирдэ көрбүт ордук буоллаҕа!
Ол эрэн биир түгэни эттэхпинэ сатаныыһы. Хайа баҕарар тылы баһылаабыт таһымҥын хайдах ол тылынан көрү-күлүүнү кэпсииргинэн сыаналыылларын тыл үөрэхтээхтэрэ бэлиэтииллэр. Киинэ эмиэ туһугар үөрэтэр-сырдатар суолталаах. Ийэ тылбытын хараанныыр, харыстыыр, сахалыы эйгэ тэнитэр сыаллаах буоллахпытына, киинэҕэ толору ийэ тылынан саҥара сатыах баара. Биир кыра итэҕэһинэн бу киинэҕэ олус элбэх нууччалыы кыбытык тыл үгүһэ буолар. Дьиҥэр, саха тыла ойуулуур-дьүһүннүүр, одуулаан көрдөрөр уус-уран тыла дэлэй буоллаҕа эбээт...
Анаарда Антонина Ускеева.
Сэҥээриилэр