Биһиэхэ сөп буола-буола киһи дэбигис өйдөөбөт тыллаах-өстөөх, сыаллаах-соруктаах дьоно суруйан-бичийэн ааһаллар: В.Хохлачев, И.Ласков, Е.Батиевскай, В.Скрипин... Кинилэри бу кэнники кэмҥэ «бэйэлээх бэйэбит» сахабыт киһитэ Лааһар Оруоһун диэн 1969 с. төрүөх киһи солбуйда.
Лааһар 1900-2000 сс. саха бастыҥ, бэлиэ дьонун: В.В. Никифоров-Күлүмнүүрү, А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээҕи, П.А. Ойуунускайы, Г.П. Башарины, Сэмэн уонна Софрон Даниловтары, В.С. Яковлев-Даланы, М.С. Иванов-Багдарыын Сүлбэни, И.Е. Федосеев-Доосону, В.Н. Протодьяконовы, П.Д. Аввакумовы уо.д.а. анаан-минээн, сыал-сорук оҥостон, биир угунньаҕа уган үлтү тэпсэн суруйар идэлэннэ. Саха норуота уонна кини тойотторо-хотуттара, интэлигиэнсийэтин чулуу бэрэстэбиитэллэрэ бу киһини: “Тохтоо, наһаалаама!” диэн бохсубаттарын түмүгэр, Лааһар көнньүнэн, көҥүл-босхо барда, талбытынан көрүлээтэ. Араас институттарга, үөрэх тэрилтэлэригэр устуоруйанан, литэрэтиирэнэн анаан дьарыктанар, хамнас аахсар, онон килиэптээн сиир дьон бөҕө баар да, си алҕаска да, биир да киһи бу халы-мааргы суруйууларга хоруйдаабата. “Лааһар, түксүлээ эрэ, эн сыыһа суруйаҕын” диэбэтэ.
Улуу устуорук Л.Н. Гумилев “пассионарноһын түөрүйэтинэн”, ханнык баҕарар норуот үйэтэ, ортотунан, 1200-1500 сыл барар. Быһата, син биир киһи курдук, норуот эмиэ оҕо, эдэр киһи буола сылдьар, сааһырар, кырдьар, онтон өлөр. Норуот аһара кырдьан пассионарноһа сүттэҕинэ, кинини хайдах да үөх, атаҕастаа, хара хоруонан лабахтаа – кини онно кыһаллыбат буолар. Арааһа, сахалар норуот быһыытынан бүдүгүрэ кырдьан оннук бүтэһик кэрдиискэ, таһымҥа кэллибит быһыылаах.
Лааһар аҥаардастыы дьаабыланыытыгар хорсун-хоодуот эколог Уйбаан Бурцев эрэ, судургутук, хардарса сатаата. Көр, онно ким да Уйбааны өйүүрүн, кинини кытта биир санаалааҕын биллэрбэтэ ээ! Төттөрүтүн, “Туймаада” хаһыат ол кэннинээҕи нүөмэригэр Лааһар Оруоһуну “өйөөччүлэртэн” биирдэстэрин “Мы из КГБ” диэн кинигэтин таһын таһааран, “соцсеттэн” диэн биир киһи Москубаҕа арыгы иһэ олорон этиитин киллэрэн таайтаран суоһурҕаннылар. “Биһиги манныкпыт, тугу гынарбыт – барыта көҥүл” диэн...
Хомойуох иһин, бу Лааһар Рожин суруйууларын хайҕаан уонна тэптэрэн биэрэр дьон бааллар (М.Сибиряков, Н.Ребров, Е.Скрябин). Кинилэр “Лааһары олоҕо суох холуннараллар”, “сэнииллэр”, “үөҕэллэр” диэн көмүскэспитэ буолаллар, “Лааһар, кытаат, куттаныма!”, “суруйарыҥ курдук салгыы суруйан ис!”, “саҥалыы көрүүлээх эдэр историк арыйыылара” уо.д.а. диэн тэптэрэн-киксэрэн биэрэллэрэ ааҕарга-истэргэ олус олуона, толоос. Чахчы да, 50 сааһын ааспыт киһини “эдэр историк”, “эдэр учуонай” дииллэрэ да, хайдах эрэ, сатамньыта суох.
Биир-икки сыллааҕыта бу “эдэр историкпыт” кими эрэ “чиэспин-суобаспын, дьоһуммун холуннарбытын иһин суукка биэриэм” диэн суоһурҕаммыт сурахтааҕа. Ама, омукпут саамай бастыҥ дьонун биирдэрин да ордорбокко холуннара олорор киһи чиэстээҕэ-суобастааҕа буолуо дуо? Дьиҥинэн, атына буоллар, кинини бэйэтин хаста эмэтэ суукка биэрбит буолуох этибит. Ону баара, биһиэнэ буолан баран, оннук...
Лааһар саха омук бүттүүн билинэр дьонугар тоҕо, туохтан өстүйдэ, кинилэргэ тугун былдьатта? Ким киниэхэ омукпут чулуу дьонун туох да иэстэбилэ суох, көҥүл холуннарар быраабы уонна кыаҕы биэрдэ?
Мин Лааһар Рожины кытта биир Дьааҥы улууһуттан төрүттээхпит. Нэһилиэктэрбит эрэ атын. Кини миигиттэн 20-ччэ сылынан балыс. Оттон Дьааҥы дьоно ханнык да куһаҕаны оҥорооччулары кытта эйэлэспэтэх, дьиҥнээх сахалыы куттаах үтүө дьон. Лааһар ити билигин ыытар “үлэтэ-хамнаһа”, “охсуспут охсуһуута”, тус олоҕо биир дойдулаахтарыгар кистэл буолбатах, ону барытын дьааҥылар бэркэ билэн-истэн олороллор. “Дьааҥы эдэр историга” Лааһар суруйууларын түмүгэр биһиги, Дьааҥы дьоно, ханна да сылдьыбыппыт-олорбуппут иһин, кэлин элбэхтик сирэй-харах анньыллар буоллубут!
Биир дойдулаахтара Лааһары “СГУ ИФФ үөрэнэн иһэн тохтообут, онтон ГЧИгэ үлэлээн иһэн уурайбыт” дииллэрэ. Онтон дойдутугар Баатаҕайга тиийэн улуус киин бибилэтиэкэтигэр үлэлээн иһэн – тохтотуллубут. Мас уопсай дьиэҕэ кыбартыыралааҕа умайан хаалбытын кэннэ, көһөн кэлэн Дьокуускайынан, Покровскайынан сылдьыбыт. Дойдутугар эрдэҕинэ улууһун култууратын упрравлениета кинини аһара өйүүрэ үһү. Бэл, “Дьокуускай архыыптарыгар сылдьан үлэлээтин” диэн командировкаҕа кытта ыытар эбит. Ол эрэли Лааһар төһө толорбута биллибэт.
Уонча сыллааҕыта кыһыары саас Лааһары Дьокуускайга Бэчээт дьиэтигэр көрсө түспүтүм. Биһиги хаһыа да этибит. Онно Лааһар Верхоянскай Новгородовтарын – мин таайдарым – элбэх хаартыскаларын илдьэ сылдьара (ону кэлин ханна гыммытын билбэппин). Лааһар судургутук кэпсэтэн иһэн: “Остолобуойга эбиэттиэхпин харчым суох эбит, харчыта аҕал эрэ”, – диэбитэ. Элбэх харчым суоҕа, кыра баарын биэрбитим. Ол да элэс көрсүүгэ Лааһар уустук олохтооҕо тута биллэрэ. Хаатыҥкалааҕа, тэлэгириэйкэлээҕэ, суумматаҕа-тараамматаҕа ырааппыт кирдээх-хахтаах дьүһүннээҕэ... Аһына санаабытым. Ол бэйэтэ кэлин “Туймаада” хаһыакка (21.05.2020) суруйбутунан, үс оҕолоох, кэргэннээх, үлэлээх-хамнастаах, социальнай биэнсийэлээх эҥин эбит. Туох үлэни булбутун билбэппин эрээри, киһи үчүгэй буолбутуттан үөрдэҕим дии...
Лааһар Рожин “айымньылаах үлэтин” бастаан “эрчиллии курдук” Г.Башаринтан, Багдарыын Сүлбэттэн, Доосоттон саҕалаабыта. Онтон, үчүгэй таһымнаах штангист курдук, көтөҕөр ноҕуруускатын-ыйааһынын улаатыннаран барбыта. Ол курдук, учуонай А.И. Новгородов уонна Ф.Ф. Корнилова-Ракоши “чиэстэрин-суобастарын” Багдарыын Сүлбэттэн “көмүскүү” сатаабыта түктэри этэ. Ол “үлэтигэр” Лааһар Анастасия Лаврентьевна Новгородова-Лэбэрэнтэй Атыыһыт кыыһын кэпсээннэригэр тирэҕирэр, базаланар эбит этэ. Сааспынан аҕа буолан, мин ити ахтыллыбыт А.Новгородова аҕатын, убайын Миисэ Новгородовы (кыһыл бартыһаан, чекист) кытта билсэр хас да ытык кырдьаҕастар сэһэннэрин оччугуй сааспыттан истэ-истэн аҕай кэлбит киһибин. Олор сэһэннэрэ ити Лааһар аҕалтыыр “аргуменнарыгар” адьас майгыннаабат буолар этилэр.
Лааһар Рожин мин уунан сууйуллубат таайдарым, ини-бии Афанасий уонна Василий-Чинэкэ Новгородовтар тустарынан суруйар. Таайым Василий Новгородов-Чинэкэ элбэх эрэйи-буруйу көрбүт киһи. Бастаанньа саҕаттан элбэх эккирэтиһиини көрөн баран, Саха АССР салалтата биллэрбит амнистиятын итэҕэйэн Японияттан Саха сиригэр төннөн кэлэн хаайыллар. Иккитэ. Иккис сырыытыгар Кырыымҥа кэргэнин, оҕотун илдьэ баран олордоҕуна, “Венгрия Сталина” диэн аатырбыт Матиас Ракоши ойоҕо, саха дьахтара Ф.Ф. Корнилова-Ракоши онно сынньана тиийэ сылдьан билэн НКВД үлэһиттэрин ыытан туттарбыт. Хараҕа суох Василий Новгородов хаайыыга эрэйи-муҥу көрө сылдьан өлөөхтөөбүт. Лааһар Рожин бу Чинэкэни “15-16 саастаах оҕо сылдьан В.В. Никифоровы кытта соҕуруу баран Дьокуускай куоракка учуутал семинариятын арыйыыны туруорсубута” диэн бэрэбиэркэлэммэтэх дааннайы кыбытан аһарбыт. Онто “оччо эдэр оҕо ыраах баран ону туруорсубут үһү дуо?” диэн күлүүгэ-элэккэ ыытар, итэҕэппэт гына тахсыбыт... Лааһар “айар үлэтин” үтүөтүн барытын бу икки ини-бииттэн табыллыбатах олохтоох Василийга буолбакка, Афанасийга анаабыт.
Атына эбитэ буоллар, Лааһар Рожин Чинэкэни сэргэ, Дьааҥы Дулҕалааҕын Ефимовтарын, Соловецкайдааҕы өлүү лааҕырыттан тыыннаах эргиллэн баран Дьааҥыга сыылкаҕа олорбут Хаҥалас аатырбыт Ксенофонтовтарын бэрэстэбиитэлэ Иван Ксенофонтов, “Хара быраат маҥан убайыгар суруга” диэн суруйуутун иһин сордообут Д.Г. Дыдаевтарын уо.д.а. кырдьыктарын таһаарыах, эрэйдээх-буруйдаах олохторун сырдатыах этэ. Ол – суох!
Эппитим курдук, Лааһар эрчиллэн, буһан-хатан, “көтөҕөр ыйааһына” улаатан иһэр. Аһара баран, Күлүмнүүргэ уонна Өксөкүлээххэ мастанар. “Туймаада” хаһыакка (22.08.2019) Күлүмнүүр Өксөкүлээҕи үөхпүтүн курдук бооччойон таһааран турар:
“... А туда поехал несчастный Кулаковский, котрый, говорят, парализован и не может даже писать. Совершенно спившийся пьяница – вот тоже не могли найти другое лицо...”
(В.В. Никифоров. Солнце светит всем. Якутск. 2001)
Бу маннык этии ханнык сирэйгэ баарын Лааһар ыйбатах. Хаһааҥҥыта эрэ бу мин үчүгэйдик билэр, остуолбар ууруна сылдьан аахпыт кинигэм. Ону хос бэрэбиэркэлээн, саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри сыныйан көрдөөтүм да, итинник суруйуу суох. Хантан да кэлиэй! Суох аата суох. Лааһар тоҕо эрэ чахчылары талбытынан бэйэтин туһатыгар уларытар, миэстэлэрин атастаһыннарар.
Лааһар Өксөкүлээххэ тугун былдьаппыт киһи эбитэ буолла, өссө маннык суруйар:
...Билигин А.Е. Кулаковскайы “улуу киһи”, “саха Пушкина”, “космостан түспүт киһи”, “реалист-сырдатааччы” уо.д.а. сиртэн халлааҥҥа тиийэ арбааһын бөҕөтө...
... Кулаковскай ханнык да улуу киһи буолбатах. Дьон сиэринэн, орто баайыылаах поэт эбит. Баар кырдьыгы дьонтон кистииллэр. Башаринецтар попугайдара мин туспунан сымыйа өйдөбүлү үөскэтэ сатыыллар. Өйбүттэн суруйарым буоллар, Е.Скрябин этэрин курдук, ”суор-тураах аһылыга” оҥоруо этилэр...
Лааһар олус мөкү, бэйэтин бэрдэ суох суруйууларыгар атын, кини сыта да суох эрдэҕинэ олорон ааспыт биллиилээх дьону: В.Никифоровы, Н.Е. Афанасьевы, М.И. Шадрины-Налтаны, В.Н. Леонтьевы, П.А. Ойуунускайы, Амма Аччыгыйын, Г.М. Васильевы сөрүүр. Кинилэр суруйууларыттан быһыта тардан ылан, бэйэтигэр наадалааҕы “чочуйан” туһана сатыыра – сиэргэ баппат быһыы.
Холобур, Н.Е. Афанасьев (1877-1956) – эсер, учуутал, 1918 с. Уобаластааҕы сэбиэт чилиэнэ, 1938-1939 сс. хаайыыга киирэн тахсыбыт, кырдьаҕас, ыарыһах, көрбөт буолан эрэр киһи 1943 с. Покровскайга инбэлииттэр дьиэлэригэр олорон суруйбут ахтыытыгар сигэнэн, Күлүмнүүрү уонна Өксөкүлээҕи хоруотуур. Ол 1943 с. Саха сиригэр хайдах быһыы-майгы буолан турбутун, кимнээх салайан олорбуттарын биһиги билбэппитигэр дылы. Ол саҕана оннооҕор буолуоҕу суруйалларын уонна суруйуохтарын сөбүн далай акаары эрэ билбэтэ буолуо. Атын, киһилии кэмҥэ бу Афанасьев, бука, атыннык суруйуо этэ.
Лааһар, уопсайынан, сабыытыйаларга уонна дьоҥҥо олус судургутук сыана быһар, түмүк оҥорор. Онтун дакаастыы да, быһаара да сатаабат. Аны, “эдэр историк, учуонай” таарыйар уонна “сырдатар” тиэмэлэрин диапазона киэҥэ сөхтөрөр. Холобур, бэлиитикэни уонна устуоруйаны тэҥинэн, литэрэтиирэ уустук боппуруостарын ааһан иһэн “дириҥник” ырыта охсон кэбиһэр. Ол иһигэр, көннөрү боростуой киһи дэбигис билиэ суохтаах да суолларын: биллиилээх суруйааччылар-поэттар тус олохторун, Суруйааччылар сойуустарын иһигэр буолар түгэннэри, араас “чахчылары” – кини хантан эрэ билэр. Эбэтэр, бу тиэмэҕэ улахан сыһыаннаах уонна интэриэстээх ханнык эрэ киһи (ким дуу?) кинини маннык информациянан хааччыйар быһыылаах. Дьэ, дьикти! Ону Лааһар сорох тыллары сыыһа-халты суруйара дакаастыыр. Ол иһигэр Н.П. Канаев араспаанньатын Конеев уо.д.а. диир. Итинник дьоһун боппуруостары “сырдатарга” холоммут киһи (бэйэтин киэнэ буолбатах буоллаҕына) итинник толоос алҕастары таһаарбакка кыһаныан сөп этэ.
Лааһар – култуура да, этика да өттүнэн үтүө иитиини-үөрэтиини барбатах киһи. Ол да иһин бэйэтиттэн элбэх сыл аҕа, Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын салайааччыта, норуодунай бэйиэт Н.И. Харлампьеваны “хотун Натааһаттан” атыннык ааттаабат. Били күн аайы алтыһар, дьээбэлэһэр чугас киһитин курдук... “Писатели Якутии” ыйынньыгы ырытарыгар “...бэл, Омук Уола, Валерий Луковцев, Олег Сидоров суруйааччы аатын ылбыттар... үйэ бүтэн, бэстилиэнэй тыһыынча чугаһаан эрэр быһыылаах...”дэтэлиир. Ити курдук, суруйуута барыта провокация, ааҕааччыга субъективнай сыанабылы соҥнооһун.
“Туймаада” хаһыакка (25.10.2018) 1920-с сыллардааҕыны ырытарыгар, “эдэр учуонай” Рожин Г.П. Башаринтан, Г.Г. Макаровтан, Е.Е. Алексеевтан бүттэлээх тугу да хаалларбат. Ол иһигэр, толоос салалталарынан Саха сиригэр гражданскай сэриини, өрө турууну күөртээбит Лебедев-Агеев-Козлов “триумвираттара” туох да буруйа суохтарын дакаастыы сатаан сыралаһар. Ону сэргэ, Саха сиригэр баайдары “изоляциялааһыны” 1921 с. сааһыттан күһүҥҥэ “көһөрбүт”. Биллэрин курдук, Саха сиригэр баайдары “изоляциялааһын” 1921 с. олунньутугар уонна муус устарыгар – Чурапчытааҕы – 5, онтон 10 улуус дьадаҥыларын кэмпириэнсийэтин кэнниттэн – саҕаламмыта. Оччолорго Саха сирин 3 солбуйааччы: губбюроҕа – И.П. Редников, губревкомҥа – Н.Г. Юдин, губчекаҕа – Г.И. Шергин – баһылаан олороллоро. Чурапчы кэмпириэнсийэтигэр бу дьон боломуочунайынан С.В. Васильевы ыыппыттара. Оттон Васильев Чурапчыга тиийэн Куоста Сокольниковы уонна Уот Субуруускайы илии-атах оҥостон, Саха сиригэр баай-дьадаҥы диэн арахсыы, охсуһуу акылаатын бастакы кирпииччэлэрин уурбуттара. Дьиҥинэн, Редников-Юдин-Шергин оҥорбут аньыылара-харалара баччааҥҥа диэри кистэнэ, саһыарылла сылдьар. Кинилэри ”дьоһуннаахтык” солбуйбут Лебедев-Агеев-Козлов ааттарыгар күлүктэтэн. Ону баччааҥҥа диэри ким да арыйа сатаабатаҕа. Ойуунускай ити айдаан саҕана губчека донуоһунан үлэтиттэн уһуллан Новониколаевскайга – буруйдана барбыта, Барахов отчуокка барбыт кэмэ этэ, Аммосов Москубаҕа сылдьыбыта. Кинилэр төннөн кэлбиттэригэр бу дьайыы олоххо киирэн, силиһэ-мутуга ырааппыт этэ. Лааһар Рожин, биллэн турар, ол Редниковтаах толоос тэрээһиннэрин барытын Ойуунускайга түһэрэр.
Лааһар Оруоһун 1928 с. ВКП(б) КК Саха сирин салалтата 70-ча сыл устата кулугур кулгаахтанан, тараах иэннэнэн олорорун оҥорбут баттыгастаах уурааҕын “саамай сөптөөх!” (“Туймаада”, 25.10.2018) диир.
Икки-үс сыллааҕыта Лааһары бартыыйынай архыыпка көрсөн ыйыппыппар “башаринецтары утары охсуһабын, матырыйаал көрдүүбүн” диэбиттээҕэ. Эмиэ оччолорго “башаринецтары” эппиэккэ тардыах, буруйдарын-аньыыларын арыйыах буолбута уонна оннук кэм чугаһаабытын таайтаран “Туймаада” хаһыакка суруйбуттаах. Соторутааҕыта эмиэ тапталлаах “Туймаадатыгар” (4.06.2020): ”Урут эппитим курдук, “башаринецтар” диэн мин сүрүн дьарыктанар тиэмэм буолар...” – диэн онтун лаппыйан бигэргэппит.
“Башаринецтар” диэн өссө 50-с сс. саҕаланыыларыгар Дьокуускайга МГБ силиэдэбэтэллэрэ туттар тыллара этэ. Ону биһиги Далан “Дьылҕам миэнэ” диэн кинигэтиттэн билэбит. Лааһар ол 50-с сыллардааҕы МГБ силиэдэбэтэллэрэ туттар тылларын тоҕо үтүктэрий? Эбэтэр, Лааһар ол МГБ-га үлэлээн дьабыланан ааспыт силиэдэбэтэллэр “клоннара” дуу... Лааһар тоҕо маннык кыыллыйыыга тиийдэ? Эбэтэр маннык Герострат ньыматынан кини бэйэтин аатын-суолун устуоруйаҕа хааллара сатыыр дуу... Греция Эфес куоратыгар аатын-суолун үйэлэргэ хааллараары “аан дойду 7-с дьиктитинэн” ааҕыллар Артемида храмын уоттаан кэбиспит Герострат диэн дууса баара. Биһиги Лааһарбыт аатын-суолун төһө да кистии сатаабытын иһин, олус киэҥник иһилиннэ-билиннэ. Бэрт бөрүкүтэ суох өттүнэн устуоруйабытыгар да киирдэ быһыылаах. Кинини тэптэрэн, күөртээн биэрэр уонна кини “ырытыыларыгар” трибуна биэрэр хаһыат “ахсаабат кыһамньыларынан”. Туймаада” хаһыат Лааһар Рожин бу маннык саха чулуу дьонун хараардар ыстатыйаларыгар хас да сылы быһа “утумнаахтык” трибуна буолан кэлбитин анаан бэлиэтиир уонна түмүк оҥостор сиэрдээх курдук. Демократиянан хаххаланан, биирдиилээн дьонунан далаһаланан бүтүн норуоту баһааҕырдыы, тэпсилгэн оҥостуу – сиэрэ суох быһыы. Оннооҕор түөрт атахтаах бүдүрүйэр дииллэр, син ол тэҥэ устуоруйаҕа биллэр суолу-ииһи хаалларбыт дьоммут олохторун, охсуһууларын араас үтүө-мөкү өрүтэ элбэх. Ону устуоруктар, кыраайы үөрэтээччилэр, учууталлар, бөлөһүөктэр бэйэлэрин икки ардыгар төһө баҕарар ырытыстыннар. Ол гынан баран Лааһар Рожин курдук аҥаардас ону дьөлө хаһан, була сатаан эбэн-сабан, мөкүтүн эрэ хостоон өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тарҕата сатыыр буортута улахан. Уопсайынан, Лааһар Рожин “үлэтэ-хамнаһа” Арассыыйа да, Саха өрөспүүбүлүкэтэ да салгыы биир сомоҕо судаарыстыба буолан олорууларын тупсарбат, бөҕөргөппөт, ытаһа анньар ис хоһоонноох. Киһи бэйэтин хараҥа, итэҕэс-бодоҥ санааларын, комплекстарын кытта соҕотоҕун бүөмнээн саһан буолбакка, биһиги бары аһаҕас уопсастыбаҕа олорорбутун, суруллубут тыл үтүөнү сэргэ, куһаҕан өрүттээх буолуон сөбүн эмиэ өйдүөхтээхпит. Демократия диэн буолла да тугу гынарыҥ барыта көҥүллэнэр буолбатах. Түөкүн уонна ороспуой демократиянан туһанан кыаҕыраллара туох да үтүөҕэ тиэрдиэн табыллыбат.
“Туймаадаҕа” (18.06.2020) Дүпсүн нэһилиэгин, Уус Алдан улууһун, СӨ бэтэрээннэрин бочуоттааҕа, КПРФ бэтэрээнэ А.Н. Ушницкая учуонай таайын туһунан ыстатыйатын бүтүүтүгэр: “...Дьэ, Лазарь Рожин, эн олохпут историятын докумуоннарынан дьиҥ кырдьыгы суруйаргын кэтэһэн, кэрэхсээн ааҕабын... Үлэлээн, суруйан ис! Кытаат!” – диир. Дьон ити курдук Лааһар Рожины знамя курдук күөрэччи тутан “кырдьыгы көмүскээри” туруннахтарына туох да үтүө быһыы-майгы тахсыбата буолуо.
Эмиэ “Туймаада” бэс ыйын 25 күнүнээҕи нүөмэригэр Лааһар Рожин отуттан тахса сыллааҕыта “кыһыл партизаммын” диэн персональнай биэнсийэҕэ тахса сатаан киэҥ айдааны таһаарбыт, 1930 с. Рахматуллин-Боссоойко дьиэ кэргэнин, чугас дьонун кыдыйыы кыттыылааҕын “башаринец попугайдартан” көмүскээн суруйбут. Эмиэ бу нүөмэргэ Уйбаан Бурцев уонна Тимофей Адаров Рожины биһирээбэттэрин биллэрэр ыстатыйалара тахсыбыт. Тимофей Адаров маннык суруйар: “... Үҥсүүлэри, араас мөккүөрдэри архыыптан хаһан таһаара-таһаара Рожин “эдэр историк” аатырар, Саха сирин биллэр-көстөр дьонун тустарынан бүтэһиктээх сыанабылы биэрэр “арбитр” буолла быһыылаах. Дьэ, “хорсун” киһи, төрөөбүт сирим курдук саныыр үтүө-мааны дьонноох Дьааҥым дьоно уолгутунан “киэн туттаргыт” дуу?!”
Сиэрдээх ыйытыы. Дьааҥыттан төрүттээх киһи – мин – итинэн киэн туттубаппын. Дьааҥы уһуну-киэҥи толкуйдуур дьоно бары да киэн туттубаттара эрэбил. Лааһар Рожин, өскөтүн тугу да өйдөөбөт акаары киһи буолбатах буоллаҕына, бу маннык кирдээх дьарыгын булгуччу тохтотуон наада!
Ылдьаа Куолаһап, кыраайы үөрэтээччи, Майа.
Сэҥээриилэр