Наркотик хантан кэлэрий? Мииринэй оройуонугар наркотигы кытары охсуһуу ыытыллар. Манна наркотик тэнийиитин дьарыйар бүтүн тэрилтэ баар. Мииринэйгэ синтиэтикэ уонна сырье быhыылаах наркотик Иркутскай уобалас Усть-Кутунан кэлэрэ быһаарыллан турар.
Сиринэн ахсынньы ортотуттан Усть-Куттуур айан суол баар. Өлүөнэ өрүс устун Осетрово пуортан Ленскэйгэ диэри уунан араас хабааннаах суудуналар биэс аҥаар ый усталлар. Балары быраабы араҥаччылыыр уорганнар кыраҕытык хонтуруоллуур соруктаахтар. Усть-Куттуур кыһыҥҥы суолунан күҥҥэ ортотунан 200 тиэхиньикэ кэлэр. Барыларын тохтотон бэрэбиэркэлиир, ньэҥдьийэр уустук. Дьэ, ити курдук, Мииринэй оройуона – кэлии-барыы дойдута. Сыл аайы ортотунан түөрт тыһыынча киһи кэлэр. Сатахха, Новосибирскай, Иркутскай курдук куораттартан авиабилиэт сыаната, Саха сирин ис эриэйсэлэриттэн быдан чэпчэки. Ускул-тэскил, хаамаайы дьон кытары, биһиги дойдубутун булаллар. Дьэ, ол дьон истэригэр, наркотигы тарҕатааччылар эмиэ бааллар. Спайс, марихуана, дезоморфин, оморфин, мефодрон, героин тутуллубут түбэлтэтэ, Саха сирин атын оройуоннарынааҕар элбэх. Наркокурьердар Саха сирин арҕаа эҥэрин буулаабыттара ыраатта.
Уон сыллааҕыта вахтовик, дьаарай наркокурьер Сунтаарга “үлэлии” тиийбитэ. “Мииринэй-Сунтаар-Өлүөхүмэ” 220 кВ үрдүк күүрүүлээх уот ситимин тутуутугар сылдьан, кистии-саба наркотигы атыылаабыт. Ону Сунтаар полициятын оперативниктара тараччы туппуттара. Кэнники сылларга Мииринэй оройуонугар балаhыанньа тубуста диир эрдэ буолуо. Cотору-сотору наркотик атыылааччылары туталлар. Дезоморфин бэлэмнээччилэр “ордууларын” булбуттара. Өрөспүүбүлүкэ борокуратууратын пресс-сулууспатын чахчыларынан, 2017 сыл от ыйыгар каннабис арыытын (гашиш Буруйдаах биэс сыл күлүүс хаайыытыгар утаарыллыбыта. Эмиэ ити сыл күһүнүгэр Мииринэй олохтооҕо, дуоһунастаах үлэһит “К” тутуллубута.
Снюс
Саха сиригэр снюс диэн тугун сорох дьон билбэт. Бу – бытарыллыбыт эбэтэр ыас табах. Урут табаҕы атыылыыр маҕаһыыннарга турбут табаар. Кэмпиэт курдук сүрдээх дьэрэкээн суулаах, ортотунан түөрт-биэс мөһөөк сыаналаах эбит.
2015 сылга снюс сокуонунан бобуллан турар. Мииринэйгэ атыыламмат. Снюс көннөрү табахтан быдан күүстээх дьайыылаах. 60 химическэй эттиктээх дииллэр. Бу ыас-табаҕы минньигэһи кытта булкуйан, амтанын тупсаран, алдьархайдаах наркотическай хабааннаах эттик оҥороллор. Маны миилэлэрин анныгар кэмпиэт курдук эмэ сылдьаллар. Маннык бөрүкүтэ суох дьарык, айах искэнин (“Рак полости рта”) таһаарыан сөп диэн быһаарбыттара ыраатта. Снюс эмсэхтэммит киһи итирик киһитээҕэр ыарахан турукка киирэр. Хараҕар араас ол-бу түлэкэдийии, дьаабы-дьиибэ барыта көстүөн сөп. Маннык мэйиигэ ыарахан дьайымтыалаах дьааты боруобалаабыт ыччат ыалдьыбыт, суорума суолламмыт түбэлтэлэрэ бааллар. Мииринэй куоратыгар дьиэлэр подъезтарыгар, ыччат олус сөбүлээн мустар. Онно олорор дьоҥҥо куруук мэһэйдииллэр, арыт суоһурҕаналлар, сааналлар.
Бу ыччаты полиция тугунан “дьарыгыралларын” сыныйан бэрэбиэркэлиирэ уолдьаста. Чуолаан бу туһунан Мииринэйдээҕи полиция саастарын ситэ илик оҕолорго аналлаах отделыгар, оройуоннааҕы үөрэх управлениетын иитэр-такайар салаатыгар этии киллэрбитим.
Амырыын насвай
“Насвай” соҕуруу дойдулартан кэлбит омуктар түктэри дьаллыктара. Хойукка диэри Орто Азия куораттарыгар сиэмэни, халваны, пахлаваны, фрукталары кытары биир маҕаһыыҥҥа, ырыынакка атыыланара. “Насыр”, “насыбай” диэн ааттыыр “гашенай” испиэскэ, уохтаах табаах о.д.а булкадаhыктаах дьиҥнээх наркотическай эттик. Насвайга амтанын минньитэллэр, эфедрин эбэн ньиэрбэҕэ дьайыытын күүһүрдэллэр. Эфедрин – хаан сүүрэр тымырдарын бобо тутар, психикаҕа дьайымтыалаах алколоид.
Насвайга ылларбыттар лампысыай кэмпиэт курдук тылларын анныгар уктан, эмэ сылдьан холуочуйан хаалаллар. Быдан кыаҕырбыт, сылаалара ааспыт курдук сананаллар. Сорохтор утуйар баҕалара үрэллэн хаалар. Маннык насыбаайынан эмсэхтэммит киһи ыарыы, тымныы диэни билбэт, ааххайбат буолар. Туохтан да куттаммат буолан хаалар. Онон бу дьиҥнээх наркотик. Насвайга бүтэйдии убаммыт киһи бүөрэ, быара аккаастаан кэбиһиэн сөп. Тоҕо диэтэххэ, кадмий уонна сибиньиэс эттиктэрдээх.
Сэмсэ тыл оннугар сэрэтии
Маннык ыар содуллаах дьаллыктан ыччаты дьалбарытарбыт булгуччулаах. Сэрэтиэх тустаахпыт! Хомойуох иһин, бу дьаллык Мииринэйинэн Саха сирин Бүлүү улуустарынан тэнийэр куттала баар. Илин эҥэргэ тимир суол кэллэ. Соҕурууттан араас дьон кэлиэҕэ. Олор быыстарыгар мөкү дьаллыгы тарҕатааччылар. Ол саха уутуйан олорор сирдэригэр тиийэн алдьархайы үөскэтиэ диэн сэрэхэдийэбин уонна эрдэтинэ дьаахханан суруйабын. Онон, маны билэргит оруннаах.
Станислав Алексеев, Мииринэй куората.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин борокуратууратын иһитиннэриилэрин, “Sigareta.guru”, “Kurenie”, “russlav.ru.kurenie.Tabak” саайтартан хаартыскалары туһанным.
