Кэлиҥҥи кэмҥэ толкуйдаах дьон омукпутун сомоҕолуур ньыманы көрдүүллэр. Үгүс киһи Итэҕэл сомоҕолуо этэ дии саныыр. Ол гынан баран билиҥҥитэ саханы сомоҕолуур күттүөннээх идея көстө илик.
Итинэн сибээстээн биһиги саха киһитэ барыта Дьылы туораан баран саһыгар саас эбинэр үгэһин сөргүтэр киһи норуоту сомоҕолуурга биир сүрүн хардыы буолуо эбит диэн бигэ санааҕа кэллим. Бүгүн ол идеябын эһиги дьүүлгүтүгэр таһаарабын.
АЙЫЫ ТОЙОН ТАҤАРА ОРТО ДОЙДУНУ АЙБЫТА
Таҥараианство итэҕэлин быһыытынан Үөһээ уонна Аллараа дойдулар быысаһар сирдэригэр Айыы Тойон Таҥара туллаҥнаабат тууралаах, иэҕиллибэт иэччэхтээх, дьоллоох-слргулаах Орто туруу бараан Дойдуну айбыта.
Ийэ Айылҕабыт Айыы Таҥара ОРТО ДОЙДУНУ айбыт күнүн хаһан да умнубат, өйдүүр- билэр, ол иһин сылын ахсын бу кэмҥэ тыыннаах айылҕа кыһыҥҥы уһун уутуттан уһуктар, тиллэр, тыллар. Олох саҥалыы саҕаланар.
Саха дьоно, Ыам ыйын бүтэһигэр Аар Айылҕа уһуктан, ыарахан Дьылы туораан, күөххэ үктэнэн, үөрэр-көтөр уонна бу Орто Дойду айыллыбыт Улуу күнүн Саха Саҥа сылын быһыытынан бырааһынньыктыыра, Сыл бастакы Ыһыаҕын ыһара.
Православнай Таҥара үлэһиттэрэ Саха сиригэр Сайын Ыам ыйын 22 күнүттэн саҕаланар диэн Ньукуола Таҥара күнүгэр сөп түбэһиннэрбиттэрэ. Ону норуот ылынан Ньукуола Таҥара күнүн, дьиҥинэн Сайын кэллэ диир санааттан, бырааһынньыктыыра үгэс буолбут. Ол үгэһин умнубакка билигин да илдьэ сылдьар.
Ол иһин, уонна Ыам ыйын 22-гэр Өрөбүл күн мэлдьи түбэспэтин учуоттаан, Эһээ Дьыл Дьиэтэ Саха Саҥа сылын сылын аайы Ыам ыйын бүтэһик субуотатыгар бэлиэтиир буолла. Холобур, быйыл 2020 сылга, барыта этэҥҥэ буоллаҕына, Орто Дойду айыллыбыт, Саха сиригэр Саҥа сыл саҕаламмыт күнүн Ыам ыйын 30 күнүгэр Сыл бастакы Ыһыаҕын ыһан көрсүөхтээхпит.
АЙЫЫ ТОЙОН ТАҤАРА САХАНЫ АЙАН ОРТО ДОЙДУГА ОЛОХТООБУТА
Айыы Тойон Таҥара Орто дойдуга айылҕа оннун-туойун булан, киһи олороругар сөптөөх усулуобуйа үөсккэбитигэр Саха киһитин айар уонна Орто Дойдуга олохтуур. Манна ордук кэртэхсэбиллээҕэ уонна киһини үөрдэрэ диэн Айыы Тойон Таҥара хаһан эрэ Орто Дойдуну айбыт күнүгэр Саханы айбыт эбит!
Былыр былыргыттан саха бэйэтин Ийэ Айылҕа сорҕотунан ааҕынар. Ол иһин Айыы Таҥара Орто Дойдуну айбыт, Айылҕа уһуктубут күнүгэр хас биирдии саха киһитэ «Санныбар Дьыл өссө биир хаарын ууллардым!” - диэн, Сааһыгар өссө биир Сааһы эбинэрэ. Ити күнтэн хас биирдии саха Саҥа сааһын Саҥа сыла саҕаланара. Онон Саха дьоно бу күн, бары биир киһи курдук, хайа кэмҥэ төрөөбүттэриттэн тутулуга суох, саастарыгар биир сааһы эбинэн, төрөөбүт күннэрин бэлиэтииллэрэ.
Анал литератураны, Интернети хасыһан көрдөххө Аан дойдуга хайа да омук анал төрөөбүт күнэ суох, омук быһыытынан төрөөбүт күнүн бырааһынньыктаабат. Илиҥҥи омуктар Саҥа сылларыгар саастарыгар саас эбинэллэрэ үһү диэн суруйаллар. Буряттар бэл сүөһүлэрин сааһын эмиэ ити күнтэн ааҕаллар эбит. Ол гынан баран Илиҥҥи омуктар омук быһыытынан Төрөөбүт күн диэни бырааһынньыктыылларын туһунан сурах суох. Билиҥҥи туругунан, бэл саастарыгар саас эбинэр сиэрдэрин–туомнарын умнубуттар.
Саха Сиригэр Уус-Алдан улууһун Тумулугар 2011-12 сыллардаахха Кулун тутар 22-23 күннэригэр Саха төрөөбүт күнэ диэн тэрээһин ыыта сылдьыбыттарын туһунан «Кистэлэҥ күүс» срунаал 2012 сыл Ыам ыйынааҕы нүөмэригэр суруйбуттара. Ити Афанасьев-Тэрис «Сахалар түүрдэртэн төрүттээхпит, онон Саҥа сылбыт эмиэ түүрдэргэ курдук Кулун тутар 21 күнүттэн саҕаланыахтаах» - диир кэмэ этэ.
Онтон кэлин Саха Саҥа сыла Ыам ыйыгар кэлэрин туһунан биһиги этиибитин кытары Тэрис сөбүлэспитэ. Дьэ ол Тэрис оччотооҕу көрүүтүгэр олоҕуран, Саха төрөөбүт күнэ диэн тэрээһиннэригэр Тумуллар Саҥа сыллааҕы алгыһы этэллэр эбит. Холобур, айылҕабыт тилиннэ диэн мутукча тылыннараллар, кыыдааннаах кыһыны туораан, күөх окко үктэннибит диэн бурдугу тылыннаран күөҕүн сиргэ тамалаталлар о.д.а. Оттон таһырдьа хаардаах-муустаах кубулҕаттаах кулун тутар ый буккаана тибэ турар кэмэ буоллаҕа... Онон ити тэрээһин дьиҥнээх Саха сирин айылҕатыгар сөп түбэспэтэ, Илиҥҥи омуктар Кэрдииһинньиктэригэр олоҕуран ыытыллыбыта туох да саарбаҕа суох.
САХА ОМУК БЫҺЫЫТЫНАН АНАЛ ТӨРӨӨБҮТ КҮНҮН БЭЛИЭТЭЭҺИН НОРУОТУ СОМОҔОЛУУР ҮГЭС БУОЛАР КЭСКИЛЛЭНЭЭРЭЙ?
Айыы Таҥара аан бастаан аҕыйах саханы айдаҕа. Ол сахалар кэлин ууһаан-тэнийэн Саха норуотун үөскэттэхтэрэ. Онон билигин, өскөтүн Саха ааттаах барыта Биир күн төрөөбүт күнүн бэлиэтээн, биир тыыннанар, биир өйдөнөр-санааланар, биир сомоҕо буоларын туһугар, Бу күнү - Саха омук быһыытынан Төрөөбүт, Саха норуота Үөскээбит күнэ буолар эбит диэн улаханнык үөрэн-көтөн туран бэлиэтиир кэскиллээх буолуо эбит диэн саныахха сөп.
Саха омуга төрөөбүт күнэ, Ийэ Айылҕа уһуктар, Самаан сайын, Саҥа сыл саҕаланар кэрэ бэлиэ күнүн кытта бииргэ бэлиэтэнэрэ, биир күн буолара олус тоҕостоох.
Хас биирдии сахабын дэнэр киһи бу Улуу күнү – Саха норуота Төрөөбүт күнүн Саха Саҥа сылын бэлиэтиир Сыл бастакы Ыһыаҕар бииргэ мустан, хайаан да бырааһынньыктыахтаах. Төһө да сааскы түбүк элбэҕин иһин, бу күн үлэлиир аньыыга тэҥнээх. Кыайан кэлэр кыаҕа суох киһи дьиэтигэр сааһыгар саас эбинэр анал туом оҥостуохтаах.
Быйыл, сыстыганнаах ыарыы турбутунан сибээстээн, дьон-сэргэ бииргэ түмсэр тэрээһинин ыыппат түгэҥҥэ, дьиэҕэ олорон саха киһитэ барыта Сааһыгар саас эбинэр туомун тэрийэн ыытыахха баар этэ. Кэлиҥҥи кэмҥэ ыраахтан олорон (удаленно, дистанционно) араас тэрээһини ситиһиилээхтик ыытаары баһылаатыбыт диэххэ сөп. Онон саха патриот интеллигенцията, култуура үлэһиттэрэ итини ылсыахтарын эрэ наада.
Саха омук быһыытынан төрөөбүт күнэ норуоту сомоҕолоон бииргэ түмэр биир кэскиллээх улахан тэрээһин быһыытынан сыаналанан норуот уонна былаас өттүттэн өйөбүлү ылыахтаах.
Итини таһынан Аан дойдуга соҕотох биһиги эрэ, Саха норуота омук быһыытынан төрөөбүт күммүтүн бэлиэтиир тэрээһиммит ситэн-хотон атаҕар турдаҕына уонна күүскэ рекламаланнаҕына атын омуктар сэҥээрэр, кэрэхсээн кэлэн көрөр, Саха омугун аатырдар биир кэрэ-бэлиэ бырааһынньыкпытынан буолара саарбаҕа суох.
