Мииринэй чугаһынан тыатааҕылар айбардыыллар

«Интернациональнай» рудник Мииринэйтэн 18 биэрэстэ ыраах сиргэ баар. Иирэлээх үрэххэ түhэр Маччаха Салаа үрүйэтин баhа.Хам хаа-дьаа, бу алмаас хостуур эбийиэги тыатааҕыы буулуур идэлээх.

Ордук саас хам аччык кэлэн, туох эмэ үссэнэр баара буолуо диэн, руднигы уонна карьер тула эргиччи хаамар. 2017 сыл ыам ыйын 17 күнүгэр аарыма кырдьаҕас «Интергэ» сайбалдьыйан киирэн кэлбиттээх. Онно чугас сылдьыбыт дьон сэрэххэ куотан, тэйэн биэрбиттэр. Эhэлэрэ оргул, тобох-ибэх,ас куппут миэстэлэрин булбут. Онтуттан олох барар санаата суох, «хаhаайынныы» сылдьыбыт. Yүрээри чугаhыы сатаабыттара сатамматах.

«АЛРОСА-Охрана» дьуhуурунайа, ЫБМК сулууспатыгар суhаллык эрийэн, Дьокуускайтан исписэлиистэри ыҥырбыттар. «АЛРОСА» анаан-минээн биэрбит салгын аалынан айаннаан кэлбиттэр. Уопуттаах дьон «Интергэ» аналлаах тиэхиньикэнэн тахсан, кутталламмыт эhэни түргэнник «уоскуппуттар». Улахан мэскэйэ суох, инъектор-дротигынан ытыалаан, эhэни утутан баран килиэккэлээн тураллар. Ыйааhына – 200 киилэ, балай эмэ улахан кыыл эбит. «Интери» аймаабыт тыатааҕыны Мээкэй диэн ааттаах от үрэххэ илдьэн хаалларбыттар. Хата онтулара эргиллибэтэх.

Быйыл аны бэс ыйыгар «Интергэ» икки оҕолоох эhэ ыалдьыттаата. Ону тыастаах(«шумовой») бэстилиэттэринэн ытыалааннар,Маччаха Салаа үрүйэтигэр атахха бэрдэрэн абыраата. Ол эhэ Иирэлээх баhыгар кусчуттар туппут үүтэннэрин аттыгар сылдьар диэн геологтар биллэрдилэр. Онон Иирэлээххэ туристыы барааччылар тохтуоххутун наада.

Бэлиэтээн эттэххэ, кэлин эhэ элбээн, Мииринэй уонна Светлэй тула отоннооччулар, тэллэйдээччилэр ахсааннара лаппа аччаата. Туристар тустарынан эмиэ биир түгэни кыбытабын.

Аппайа үрэх Бүлүүгэ түhэр сиригэр, үрдэлгэ эhэ сылдьарыгар мотуоркалаах уолаттар түбэhэ түспүттэр. Икки ардылара – быhа холуйан сүүс миэтэрэ эбит. Видеокамераларыгар устаары былдьата сыспыттар. Онтулара, бастаан утаа, дьоҥҥо дьаалайбат курдук туттан баран, эмискэччи, мотуoрдаахтарга утары түспүт. Тыатааҕы 4 -4,5 миэтэрэни таах ыстанар дииллэрэ кырдьык. Өлүү түбэлтэлээх, уолаттар мотуордаах оҥочолорун умулларан кэбиспиттэр. Видео эрэ, туох эрэ, тыыннарын быыhанаары, мотуордарын собуоттуу охсубуттар.

Арай онтулара эстибэтэх буоллун? Уордайбыт кыыл булгуччу ууга батыгыратан киирэн, саата суох уолаттары тырыта тыыталыыра хаалбыт. Хата, дьолго, мотуордара тутатына эстэн, саба түhээри сүүрэн кэлбит эhэ тохтоон, туран кэлбит. Мотуордаах оҥочо орулуур тыаhа саараппыт буолуохтаах.

Мииринэй тулатыгар эhэ балачча баарын эмиэ биир быhылаан туоhулуур.

2016 сыллаахха, Мииринэй – Ленскэй айан суол, 13-с биэрэстэтигэр баар Владимир Березовой даачатын эhэлэр буулаабыттара. Биричиинэтэ – Владимир Березовой минньигэс мүөттээх пасеката. Атырдьах ыйын биир түүнүгэр, эhэлэр этэрээттэрэ пасеканы буулаабыта. Мүөтүн дэлби ньэмийэн сиэн кэбиспиттэр. Эбиитин туох баар тутууларын, уйаларын тоҕута ыскайдаабыттар.

Урусхаллаан, «бырааhынньыктаан» баран биирдэ дьалты хаампыттар. Ити курдук В.В.Березовой хаарыаннаахай хаhаайыстыбатын ууратан тураллар.

Аны биир эмиэ атын быhылаан. Мииринэй-Ленскэй айан суолун кытыытыгар эhэ тахсан турара – улахан сонун буолбатах. «Сила Сибири» гаас уматыктаах сир – баай бултаах, чуумпу хара тыа этэ.

Билигин тыатааҕын хаарыаннаахай астаах тыатын былдьатан, бэл дэриэбинэлэр аттыларыгар сыбаалкаларга киирэр. Бу эhэлэр массыыналарын тохтотон турар суоппардарга тахсан, аhылык умналыыр идэлээхтэр. Аhыныгас, толлубат суоппардар эhэлэри сгущенканан, бичиэнньэнэн тото-хана аhаталлар. Ол кэннэ аны арахпаттар, куруук кэлэ тураллар.

Биир «амарах дууhалаах» Мииринэй куорат суоппара түүтэ соролуор диэри дэлби ырбыт эhэни халбаhыынан күндүлээбит. Массыынаттыттан түhэн, ымманыйбытынан илиититтэн аhатаары кыылга чугаhаабыт. Бука, табаарыстарыгар киhиргэнээри гыммыта буолуо...Онтуката кыыла, суостаахтык ырдьыгынаан турбут, саба түhээри тииспит. Хата, атын суоппар быhа хаhыытаан, эhэ чочумча тохтуу биэрбит. Чуут ыт буола сыспыт суоппар массыынатыгар куотан быыhаммыт.

Бу быhылааннары учуоттаан туран, тыа, үрүйэлээх, хойуу харыйалаах сирдэргэ сэрэхтээхтик сылдьаргыт ирдэнэр. Эhэ саба түhэригэр олус сыыдам, харса хабыра суох дьулаан кыыл. Кинини кытары оонньуур, аhатар, аныгылыы эттэххэ «селфилиир» олус кутталлаах.

Станислав Алексеев, Мииринэй куорат.

«All foto» саайтан хаартыскалар.