Сааскы халаан уута харса суох элбии турарынан, дьон дьиэлэрин ылбытынан, ылар да куттала улаханынан, бу дьыл 15 күнүгэр улуус үрдүнэн ыксаллаах быһыы-майгы биллэриллэн турар.
Бу иннинэ мэҥэ үтүөкэн дьоно-сэргэтэ халаантан улаханнык айгыраабыт ыаллаһа сытар Амма улууһун кыһалҕалаахтарыгар аһынан, үбүнэн көмөлөһүүгэ биир бастакынан ылсыбыттара. Оттон бүгүн -- айылҕа суоһарыылаах алдьатыыта бэйэлэригэр суоһуур. Ол быһыытынан, бэлэмнэнии, сэрэтии, ууну боһойуу үлэтэ үгэннээн турар.
Бу туһунан сиһилии билсээри “Мэҥэ Хаҥалас улууһа” МТ баһылыгын олох-дьаһах уонна сиргэ куттал суох буолуутугар солбуйааччыта Александр Иванович Тарасовы кытта кэпсэтэ сырыттым. Александр Иванович:
– Бүгүҥҥү туругунан, биһиги улууска ордук уустук балаһыанньа Ороссолуода нэһилиэгэр бэлиэтэнэр. Манна 56 дьиэ халаан уутугар ылларда, ону таһынан отучча ыал тиэргэнигэр уу киирдэ. Хаптаҕайга – отучча ыал дьиэтэ, Суола Мооругар – 10-ча дьиэҕэ, Хочоҕо – 2 ыал, Табаҕаҕа 1 ыал дьиэтэ ууга барда.
Куттала диэн, Суола үрэхпит билигин да уутун киллэрэ турар. Оттон өрүс эҥээр нэһилиэктэртэн Табаҕаҕа муус харбытыттан, Ороссолуодаҕа уу эбиллиэ, Хаптаҕайы уонна Павловскайы ылыа диэн сэрэхэдийэбит. Павловскайга дьиэлэригэр тиийэ илик, кытыы тиэргэннэрин ылла. Ону таһынан 4 даамбаны, Өлөчөйгө — муостаны алдьатта. Хочоҕо, Тиэлигигэ уонна Чыамайыкыга диэри сиринэн суола суох олоробут. Бэдьимэ, Сыымах суоллара эмиэ алдьаммыттара.
– Оо! Аһыыр астара, килиэптэрэ баар дуу, эмп-томп өттүнэн хааччыллыылара хайдаҕый?
– Бу нэдиэлэ бүтүүтүгэр диэри тиийэр ас-үөл саппааһа баар. Дьэ, ол гынан баран кыра, улахан үрэхтэрбит ууларын киллэрэ туралларынан, хаайтарыы уһаан бардаҕына, уустук буолуон сөп. Ол гынан баран, кыһалҕаламмыттарбытын хаалларбаппыт, атынан, эргийэн да тиийэн, хааччыйар гына быһаарса, толкуйдуу сылдьабыт.
— Эһиги диэки сүөһү-сылгы ууга былдьаныыта баар дуу?
— Ороссолуодаҕа түүн ортото эмискэ уу киирэн, биир ыал сэттэ сүөһүтэ (о.и. икки ыанньык), биир ыалтан – биир сүөһүлэрэ ууга былдьаммыта. Итинтэн атын сүтүк суох, уу ылбат сирдэригэр тиэрдиллэн тураллар. Аһыыр астаахтар.
— Халааҥҥа эмсэҕэлээбит улуустар, холобур, Амма, Таатта, Хаҥалас уопсастыбанньыктара куоракка көмө пууннарын арыйан, дьонноругар көмөлөһө, өйөбүл буола олороллор. Эһиэхэ ити өттүнэн балаһыанньа хайдаҕый?
— Биһиги улуустааҕы уопсастыбанньыктарбыт билигин ас-таҥас хомуйуутун саҕалаан, үлэлэһэ сылдьаллар. Ону миэстэтигэр илтэрэр суолу тобулуохпутун наада. Кэлэр нэдиэлэттэн өссө күүскэ үлэлэһиэхтэрэ дии саныыбын.
— Оннук ээ. Бэйэ-бэйэҕэ көмөлөстөххө эрэ табыллар. Эһиги ыаллыы аммаларга көмөлөспүккүтүн истибиппит.
— Ханнык баҕарар кэмҥэ саха киһитэ кыһалҕалаахха көмөлөһөр үтүө үгэстээх. Күүппэтэх өттүттэн охсуу кимиэхэ баҕарар кэлиэн сөп. Аммаҕа мантан 11,5 туонна ыраас, бытыылкалаах уу, 69 тыһ. суумалаах ас-үөл тиэрдиллибитэ. Биирдиилээн тэрилтэлэр, холобур улуустааҕы үөрэх управлениетын үлэһиттэрэ биир күннээх хамнастарын ыыппыттара. Өссө да көмөлөһүөх этибит да, халааммыт бэйэбитин ситэн ылла. Чүүйэбит алааһа толору туолан турар, уута өссө эбилиннэ да, Майа сэлиэнньэтин уу ылар кыахтаах. Онон билиҥҥиттэн ууну аҕыйатаары хоруу хастара сылдьабыт. Кылгастык эттэххэ, итинник.
kyym.ru
