Биир күн турунан, быйыл кулун тутарга аһыллыбыт куораттааҕы клиническэй балыыһа саҥа Перинатальнай киинин көрө-истэ, хайдах үлэлии-хамсыы олороллорун билэ, матырыйаал оҥоро диэн бара сырыттым. Ахсынньы аам-даам туманын быыһынан ыраахтан кыҥастаһан көрдөххө, дьэ, дьэндэйэн дьиэ да дьиэ!
“Кыымтан” кэллим диэбиппэр тута акушерствоҕа уонна гинекологияҕа сүрүн бырааһы солбуйааччы Д.С. Донскаяҕа илтилэр. Үлэтиттэн быыс булан үөрэ-көтө кэпсэттэ, киин үлэтин-хамнаһын билиһиннэрдэ. “Аныгы кэмҥэ эппиэттиир саҥа тэриллэрдээх төрөтөр икки улахан киин баар буолла. Төрүүр дьахталлар хайдах арахсалларый?” диэн токкоолоспуппар, “хат дьахталлар доруобуйаларын туругунан арахсаллар. Ыарахан туруктаахтар анараа кииҥҥэ баран оҕолоноллор”, – диэн быһаарда. Манна өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан кэлэн оҕолонуохтарын сөп. Кими да холдьоҕон ыыппаттар. Билигин төрүүр дьахталлар быһа охсубут аҥаардара патологиялаах буолаллар үһү. Кэлиҥҥи сылларга 40-45 саастаахтар да оҕолоноллоро элбээбит. ЭКОнан оҕолонор дьахталлар эмиэ бааллар. Бу сааскы туругунан, 850 дьахтар ЭКОнан оҕолонорго бэлэмнэнэр диэни истибитим. Олор бары 1 №-дээх Перинатальнай кииҥҥэ оҕолоноллор.
Дьиҥэ, киин 2016 с. тутуллан үлэҕэ киириэхтээх эбит да, кыһыҥҥы тымныы харгыстаан, тутуу матырыйаала кэмигэр тиэллэн кэлбэккэ, киириэхтээх кэмэ көһөн испит. “Ростех” кэрпэрээссийэ, “РТ-СоцСтрой” тэрилтэ, “Адгезия” хампаанньа туппуттар. Уопсайа түмэн-холбоон, тутууга 300-чэкэ киһи үлэлэспит.
Киин “2013-2016 сс. Арассыыйа 30 субъегар 32 перинатальнай киини тутуу” диэн федеральнай бырагырааманан тутуллубут. Уопсай бүддьүөт – 3 млрд 839 мөл. солк. Онтон 798 мөлүйүөнүн Саха сирин бүддьүөтэ уйуммут.
Салгыы төрөөбүт дьахталлар отделениеларыгар сэбиэдиссэй эбээһинэһин толорооччу Лариса Аргуновалыын саҥа киини этээстэринэн кэрийэ сылдьан көрдүбүт-иһиттибит. Эдэр ийэлэри, быраастары да кытары көрсөн кэпсэтэн ыллыбыт.
Этээстэри кэрийэн көрдөххө...
Мин көрдөхпүнэ, кээмэйэ да, ис өттө да Өрөспүүбүлүкэтээҕи 1 №-дээх перинатальнай киинтэн туох да итэҕэһэ суох. Улахан. Сырдык. Киэҥ-куоҥ. Уопсай иэнэ – 30,35 тыһ. кв. м. 130 куойка миэстэлээх. Сылын ахсын 8 тыс. төрүүр дьахтары, эмтэнээччини көрөр-истэр кыахтаах эбит.
Аҕыс этээстээх. Үөһээҥҥи этээс – тэхиниичэскэй. Маҥнайгы этээс – приёмнуур сир. Аттыгар турар кэбиниэккэ оҕолоно киирбит дьахтары тута УЗИга, КТГа (оҕо сүрэҕин тэбиитин көрөллөр) түһэрэллэр эбит. Анараа өттүгэр биирдиилээн оҕолонор, ол эбэтэр тумуулаабыт эҥин дьахталлар төрүүллэр. Иккис этээскэ гинекология уонна катамнез отделениета, атыннык эттэххэ, суруогун иннинэ төрөөбүт, кыра ыйааһыннаах көрүүгэ-истиигэ наадыйар оҕолор төрүүр сирдэрэ баар. 3-с этээһи бүтүннүү хабан, оҕоломмут дьахталлар сыталлар. Саҥа төрөөбүт кыра ыйааһыннаах оҕолор 4-с этээскэ бааллар. 5-с этээс бүтүннүү эпэрээссийэҕэ анаммыт. Эпэрээссийэлиир хостор омук дойдуларын балыыһаларыттан итэҕэһэ суох тэриллэрдээхтэр. Аныгы технологиянан Арассыыйаҕа, омук сиригэр оҥоһуллубут тэриллэр – ИВЛ аппараата, саҥа төрөөбүт оҕолору реанимациялыыр остуол, кэтээн көрөр анал аппаратура уо.д.а. баар. Алтыс этээскэ оҕолоно киирбит дьахталлар сыталлар, гинекология аҥаара баар. Оттон 7-с этээс – поликлиника. Маны таһынан ыарахан балаһыанньаҕа түбэспит хат дьахталларга сүбэ биэрэр уонна “ийэ үүтүн эмтэрии” киинэ баар. Бу кииҥҥэ 1789 саҥа тэрил, инбэнтээр атыылаһыллыбыт: неонотальнай тиэхиньикэ, интенсивнэй тэрэпиийэ инкубатора, ускуустубаннай бэнтилээссийэ аппараата, фототерапевтическай облучателлар уо.д.а. Истиэнэ араас өҥүнэн кырааскаламмыт. Дьыл кэмнэринэн түөрт араас зонаҕа арааран дизайнаабыттар.
Саҥа кииҥҥэ уопсайа 600-чэкэ үлэһит үлэлиир.
“Партнердаах” оҕолонуу: туох ирдэнэрий?
Көҥүллэнэр. Баҕалаах буоллахтарына, төрүүр дьахтар ийэтэ эбэтэр кэргэнэ кэлсиэн сөп. Хаан анаалыһын туттарбыт уонна флюрографияҕа түспүт буолуон наада. Аймахтарга аналлаах туспа хос баар. Онно киирэн таҥастарын усталлар, баҕалаахтар дуустанан да ылыахтарын сөп. Кэлээччи баҕалаах буоллаҕына, оҕо киинин быһара эмиэ көҥүллэнэр.
Катамнестическай салаа – кэм ирдэбилэ
Өрөспүүбүлүкэҕэ аан маҥнайгытын катамнестическай кэтээн көрүү салаата аһылынна. Болдьоҕун иннинэ төрөөбүт, кыра ыйааһыннаах оҕолору көрөр-истэр, кэтиир, эмтиир салаа. Маннык оҕолор 3 саастарыгар диэри манна көрдөрөллөр, эмтэнэллэр, толору обследованиены ааһаллар. Кинилэри туһунан невролог, кардиолог, эндокринолог уо.д.а. көрөллөр-истэллэр.
Кэрийэ сылдьан көрдөххө, быраастар бары кэриэтэ сахалар. Сорохтор анараа киинтэн үлэлии кэлбиттэр. Урукку оҕо төрүүр дьиэтин үлэһиттэрэ бары кэриэтэ манна көспүттэр. Маны таһынан икки сыл анал үөрэҕи ааспыт, “саҥа кииҥҥэ үлэлиэхтэрэ” диэн эрдэттэн бэлэмнэммит быраастар эмиэ бааллар.
Палаата аайы...
Көрүдүөрдэрэ киэҥ-куоҥ. Үс-түөрт кыра оҕолоох ийэ хайы-талбыт тэҥҥэ ааһар кыахтаах. Палааталара да биллэ киэҥнэр. Хас биирдии палаата туһунан санузеллаах, дуустаах, дьоҕус халадыынньыктаах. Саҥа төрөөбүт оҕону сууннарар, сытыарар тэрил эмиэ баар. Патология отделениетыгар хос иһигэр тэлэбиисэр кытары баар үһү диэн кэпсииллэр. Күҥҥэ иккитэ сууйан-сотон тахсаллар эбит.
Палаатаҕа, сүнньүнэн, 2-лии, 3-түү буолан сыталлар. Мин кэлбит күммэр тоҕо эрэ хас да кураанах палаата барыһан турар этэ. “Оҕолонооччу аҕыйах дуу, эбэтэр олус улаатан хаалан холкутук “олороҕут” дуу?” диэн ыйыппыппар “күн аайы, ортотунан, 20-чэ оҕо төрүүр” диэн хоруйдаатылар.
500 гр. ыйааһыннаах оҕолору быыһыахха сөп
Хас да сыллааҕыта, 500 гр. үөһээ ыйааһыннаах төрөөбүт оҕолору быыһыыр наада диэн сокуон тахсыбыта. Саҥа кииҥҥэ Урааллааҕы оптика-мэхээньикэ собуотугар оҥоһуллубут ингаляционнай анестезия аппараата баар буолла. Ол аппараат көмөтүнэн 500 гр. үөһээ ыйааһыннаах оҕолору тыыннаах хаалларар кыах баар буолла диэн этэллэр.
Эдэр ийэлэр САНААЛАРА
Эдэр ийэлэртэн: “Саҥа Перинатальнай кииҥҥэ тугу сөбүлээтиҥ? Тугу искэр киллэрбэтиҥ?” – диэн ыйыталастым.
Любовь Артемьева, 3 оҕолоох ийэ:
– Мин игирэ оҕолорум – Дарханым, Нарыйаана Куом – атырдьах ыйыгар саҥа Перинатальнай кииҥҥэ күн сирин көрбүттэрэ. Санитаркалартан, ас түҥэтээччилэртэн саҕалаан быраастарга тиийэ олус үчүгэй сыһыаннаахтарын сөхпүтүм. Аҥаардас мин оҕолонорбор 10-ча быраас баара. Икки суукканы быһа утуйбатах буоламмын төрөөбүт маҥнайгы түүммэр оҕолорбун бэйэлэрэ көрө-истэ ылан барбыттара. Күҥҥэ түөртэ аһаталлар. Астара минньигэс эрээри, балыыһаҕа мэлдьи буоларын курдук, киэһээҥҥини 5,30-6 чааска түҥэтэллэр. Ол иһин дьонум ас таһаллар этэ. Аһы кэнтиэйнэргэ кутан түҥэтэллэр. Саҥа оҕолонон сытар дьахтарга ол олус табыгастаах эбит ээ. Биирдии киһи сытыахтаах палаататыгар 2-лии, 2-лии киһилээххэ 3-түү киһи сытар гына оҥорбуттар этэ. Ол онтон хостор кыараабыттара биллибэт. Арай мин 6 киһилээх хоско түбэһэммин суунар сиргэ уочараттыырбын өйдүүбүн. Тус бэйэм саҥа Перинатальнай киини олус сөбүлээтим.
Мария Столярчик, 2 оҕолоох ийэ:
– Саҥа перинатальнай кииҥҥэ оҕолонон баран көрүдүөргэ тахсымыахха да сөп эбит. Туох баар барыта хос иһигэр баар – халадыынньык, дуус, санузел. Патологияҕа тэлэбиисэр кытары хоско баар этэ. Сорох бороссодуураны хоско кэлэн оҥороллор. Холобур, анаалыһы ылаллар, күннээҕи көрүү-истии эмиэ хоско. Оннооҕор пүлүөҥкэни кытары бэйэҕэр аҕалан биэрэллэр. Урукку роддомҥа көрүдүөргэ оҕо көтөхпүт ийэ бөҕө буолааччы, билигин дэҥҥэ көрөҕүн. Оҕо ытыыра көрүдүөр муннугар тиийэ иһиллээччи. Саҥа кииҥҥэ истиэнэ нөҥүө тыас иһиллибэт эбит. Персонал сыһыанын сөбүлээтим. Ас түҥэтээччи: “Ыаллар, дорооболоруҥ!” Бүгүн олус минньигэс эбиэт. Иҥэмтэлээхтик аһааҥ!” - диэн уу сахалыы саҥаран ас түҥэтэ сылдьарын олус үөрэ да, хайгыы да көрбүтүм. Оҕолонон тахсыбытым кэннэ ийэ үүтэ наадалааҕын, дьахтар хайаан да оҕотун эмтэриэхтээҕин туһунан лиэксийэ аахпыттара. Кыргыттар бачча үчүгэй перинатальнай киин баар буолбутун кэннэ оҕолонон биэриҥ. Миэстэ элбэх, барыгытыгар тиийиэ!
***
Кырдьык, эдэр ийэлэр этэллэрин курдук, “оҕолонон биэриҥ”. Олох дьолун, үтүмэн үөрүүтүн, тугунан да кэмнэммэт ыраас, истиҥ тапталы, сирдээҕи бары кэрэни оҕо эрэ барахсан бэлэхтээн эрдэҕэ.
Бэлэмнээтэ Диана КЛЕПАНДИНА.
