“Кырдьаҕастан алгыһын, эдэртэн эйэтин” диэн тыл сүмэтигэр өбүгэбит мындыр өс хоһооно олус сөпкө этиллибит. Урукку көлүөнэ дьоммут олоҕу муударайдык көрүүлэрэ, оччотооҕу ыарахан кэми дириҥ толкуйдарынан мындырдык көрөн, үлэ-хамнас үөһүгэр эрэллээхтик, үлэлэригэр бэриниилээхтик үлэлии сылдьыбыттарын киһи сөҕө, киэн туттан олорон истэр. Ол барыта кинилэр өбүгэттэн ситимнэнэн кэлбит үтүө майгыларыгар, киһиэхэ-киһилии сыһыаны ханнык баҕарар уустук балаһыанньаҕа үрдүктүк тутууларыгар, оччотооҕу сиэрдээх өй-санаа өттүгэр иитиллиилэрэ кытаанах буолан, чиэһинэй олоҕу олорон кэлбиттэригэр сытар диэн бэйэм көрүүбүн тиэрдэбин.
Бүгүҥҥү ыалдьыппыт ааспыт үйэ сэбиэскэй-партийнай үлэһитэ, өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр ытык кырдьаҕас Дмитрий Дмитриевич Иванов төһө да 77 сааһыгар сырыттар, уопсастыбаннай үлэ үөһүгэр сылдьар.
Дмитрий Дмитриевич ИВАНОВ, Саха өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах тутааччыта, СӨ спордун бэтэрээнэ, СӨ Судаарыстыбаннай сулууспатын бэтэрээнэ.
-- Дмитрий Дмитриевич, саха киһитин сиэринэн бэйэҕин билиһиннэр эрэ.
-- Мин Бүлүү оройуонун Тоҕус нэһилиэгэр, Устуун түөлбэтигэр 1941 сыллаахха тохсунньу 1-кы күнүгэр Саввиновтар диэн холкуостаах дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтүм. 10 сааспыттан төгүрүк тулаайах хааламмын, Бүлүү куоратыгар ийэм бииргэ төрөөбүт эдьиийигэр Анна Иннокентьевна Саввиноваҕа иитиллибитим. 1959 сыллаахха Бүлүү куоратыгар орто оскуоланы бүтэрэн баран, Саха государственнай университетыгар инженернэй-техническэй факультет тутуу инженерин идэтигэр үөрэнэ киирбитим. 1965 сыллаахха үөрэхпин бүтэрэн, Абый улууһугар хомунаалынай хаһаайыстыбаҕа идэбинэн үлэлээн саҕалаабытым, Онно икки сыл үлэлээбитим кэнниттэн, төрөөбүт оройуонум салалтата тутуу инженерэ тиийбэт диэн анаан үлэҕэ ыҥырбыттара. Бүлүү оройуонун “Бүлүү” сопхуоһугар прорабынан алта сыл үлэлээбитим.
-- Оччолорго эдэр киһини салалта таба көрөн үлэттэн үлэҕэ анаан испитэ, олоҕуҥ үрдэлин таба тайанаргар төһүү күүс буолбут буолуохтаах.
-- Бу үлэлиир кэмнэрбэр хомсомуол бастакы сүһүөх сэкирэтээринэн үлэлээн, олоххо актыыбынай позициялаах буоламмын, уопсастыбаннай үлэҕэ сыстыбытым. Тыа сирин тутааччыларын ортотугар үлэбинэн ситиһиилэнэн В.И. Ленин төрөөбүтэ 100 сылын туолуутугар аналлаах үбүлүөйүнэй мэтээлинэн наҕараадаламмытым. Оччолорго бу эдэр киһиэхэ улахан ситиһии этэ. Онтон салгыы үлэҕэ тэрийэр дьоҕурбун таба көрөннөр эбитэ дуу, оройуон салалтата саҥа тэриллэр “Межколхозстрой” көһө сылдьар механизированнай колонна (КСМК) салайааччытынан анаабыта. Бу үлэҕэ 10-ча сыл үлэлээн баран, өрөспүүбүлүкэҕэ үрдүк таһаарыылаах үлэбинэн сэбиэскэй, партийнай үлэһит быһыытынан биллэн, Анаабыр оройуонун Сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн түөрт сыл, Нам оройуонун партийнай тэрилтэтин 3-с сэкирэтээринэн алта сыл, Доруобуйа харыстабылын солбуйааччы миниистиринэн үс сыл үлэлээбитим.
-- Онтон улахан бэлиитикэҕэ хаһааҥҥыттан мискиллибиккиний?
-- 1989 сыллаахха Сойуус дьокутаатыгар кандидатынан туран, улахан политикаҕа буһуум-хатыым оччолортон саҕаламмыта.
-- Саха сирин буоксаҕа сүүмэрдэммит хамаандатыгар 12 сыл устата уһуннук сылдьыбыккын дии.
-- Буоксаҕа Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатыгар 12 сыл өрөспүүбүлүкэ, оройуон чиэһин элбэхтик көмүскээбитим. Дойдулар икки ардыларынааҕы, Сойуус, зона таһымнарыгар ыытыллыбыт күрэхтэһиилэргэ төрөөбүт Сахам сирин чиэһин эрэллээхтик көмүскээбиппинэн киэн туттабын. Онон спортка ылбыт ситиһиим, спорт бэтэрээнин аатын ыларбар олук буолбута.
-- Дмитрий Дмитриевич, дьонуҥ-сэргэҥ олоҕо туруктаах буоларыгар, билигин да сынньанары билбэккэ үлэлии-хамсыы сылдьаҕын.
-- Араас таһымнаах судаарыстыбаннай сулууспаҕа 10-тан тахса сыл үлэлээн, биэнсийэҕэ тахсан да бараммын, урукку үгэспинэн уопсастыбаннай хамсааһыннарга мэлдьи туора турбакка, билигин 77 сааспар хамнаһа суох буор-босхо норуот, өрөспүүбүлүкэ туһатыгар олох уустук суолларын тэлэн үлэлии сылдьарбыттан киэн туттабын. Ардыгар хантан маннык санаалаах, туруктаах киһигиний диэн ыйыттахтарына, сэрии сылларын оҕото төгүрүк тулаайах хаалан, эбээ эмээхсин такайбыт өйө-санаата мин бүгүҥҥү өйбөр-санаабар кытаанах олугу уурбуттар.
Ол курдук эбэм икки күтүөтэ, ол иһигэр мин төрөппүт аҕам, ону таһынан үс уоллара Аҕа дойдуну көмүскүүр улуу сэриигэ 1941-1942 сыллардаахха ыҥырыллан, икки уола Кыайыы күнүн көрсөн тыыннаах дойдуларыгар төннүбүттэрэ, атыттара сэрии хонуутугар охтубуттара. Ол иһин эбэм: “Бу соҕотох уол оҕо сиэним биэс эр киһини солбуйуохтаах”, - диэн дириҥ, суолталаах этиитэ өйбүттэн билигин да сүппэт, олоҕум усталаах-туоратыгар бүгүн даҕаны тыына, уһуйа турар. Мин киһи буолан буһуубар-хатыыбар, эбэм барахсан эппит этиитэ сүрүн сорук курдук өйбөр хатаммыт.
-- Инники өттүгэр сыалыҥ-соругуҥ, былааныҥ?
-- Төһө да сааһырдарбын инники былааным, сыалым-соругум киэҥ. Норуотум туһугар күүһүм кыайарынан үлэлиэм, ылыммыт дьыалабын тиһэҕэр тиэрдиэм диэн бигэ эрэллээхпин. Ол курдук, 2016 сыллаахха өрөспүүбүлүкэ Конституционнай суутун уурааҕынан, саха норуотун төрүт норуот буолуутун билиннэриини ситиспитим. Ил Түмэн көрүүтүгэр уонна Конституцияҕа киллэрэн, кини быраабын мэктиэлиир сокуону ылыннарыыга үлэлэһэ сылдьабын. Хомойуох иһин, мэһэйдэр, ситэри өйдөөбөккө, сөптөөх суолтаны биэрбэккэ, билиҥҥи салалта өттүттэн бытаарыылар тахса тураллар.
С. БАГЫНАНОВА
