Киһи хайдах киһитин кини оҥорбут дьыалата кэпсиир. Оттон мин билиһиннэриэхпин баҕарар дьоруойум туһунан кини иитэн-үөрэтэн таһаарбыт оҕолорун үрдүк ситиһиитэ чаҕылхайдык көрдөрөр. Кини Покровскайдааҕы художественнай оскуола үрдүк категориялаах учуутала, СӨ култууратын туйгуна, СӨ Бырабыыталыстыбатын стипендиата, Арассыыйа худуоһунньуктарын сойууһун чилиэнэ, худуоһунньуктар норуоттар икки ардыларынааҕы федерациятын чилиэнэ Харитонова Людмила Валериановна буолар.
Кини үлэлиир художественнай оскуолата 1995-1996 сыллааҕы үөрэх дьылыгар туһунан оскуола быһыытынан арыллыбыта. Ол иннигэр Покровскайдааҕы оҕо муусука оскуолатын художественнай салаатын быһыытынан үлэлээн кэлбитэ. Художественнай оскуола интернаттаах буолан Хаҥалас улууһун араас нэһилиэктэриттэн эрэ буолбакка, атын улуустартан эмиэ кэлэн 5-тэн 9-с кылааска диэри үөрэнэллэр. Үөрэх түмүгэр оҕолор диплом ылаллар.
Художественнай оскуола куорат дьиэтэ өрүс биэрэгинээҕи уулуссатыгар кэрэ көстүүлээх сиргэ тутуллубут. Таҥара дьиэтин уонна саха итэҕэлин киэҥ-куоҥ балаҕанын аттыгар тутуллубута хайдах эрэ киһини толкуйдатар. Бу итэҕэллэр дьиэлэрин кэккэлэһэ оҕо дууһатын байытар, хараҕын үтүөҕэ-кэрэҕэ аһар дьиэ – художественнай оскуола кэлэрэ дьикти санааны үөскэтэр. Оскуола тас өттүттэн көстүүтэ да ураты, мындыр харахтаах, кэрэни өйдүүр киһи худуоһунньук – киһи киэнэ аҕыс кырыылааҕа буолуохтаах диэбиккэ дылы, бу дьиэ дьикти моһуоннаах аҕыс кырыылаах.
Оскуола иһэ сып сырдык ып-ыраас, бары барыта орун оннугар, сибэкки арааһын үүннэрэллэр эбит. Оттон истиэнэлэргэ оҕолор оҥоһуктара, араас тиэмэнэн сотору-сотору уларыйар хартыына быыстапката ыйаммыт. Кэбиниэттэргэ уруһуй, айан таһаарыы, дьүһүйүү араас кистэлэҥнэригэр, сатабылларыгар үөрэтэр, уһуйар араас тээбириннэр, кырааскалар, киистэлэр тобус толорулар. Оҕолор олус кыһаллан, баҕаран туран дьарыктаналлар. Бу кэрэ түгэни үйэтитии, тулалыыр эйгэни саҥа сонун хараҕынан көрөргө үөрэтии уораҕайын хаһаайына – дириэктэр Харитонов Александр Васильевич. Оттон хаһаайката кини биир идэлээҕэ, олоҕун эрэллээх аргыһа, талааннаах учуутал, үөрэнээччилэр да үлэһиттэр да таптаан ийэбит диир киһилэрэ Людмила Валериановна буолар.
Людмила Валериановна ыытар уруогар киирэн олордубут. Хата, кыра кылаас оҕолорун маҥнайгы уруога эбит. Уруокка учуутал оҕолорго композиция, палитра, туоннар, полутуоннар, өҥнөр диэн саҥа өйдөбүллэри билиһиннэрдэ. Биһиги остуолга турар вазабыт көннөрү иһит эрэ буолбакка, төкүнүк, ньолбоҕордуҥу быһыылаах, оттон киниэхэ күн уотуттан араас күлүктэр түспүттэр уонна ваза биир кэлим өҥнөөх буолбакка, ханан эрэ хараҥаран, сырдаан, килбэчийэн, араас дьикти өҥнөөх эбит. Аны ваза остуолга түһэрбит күлүгэ эмиэ биир оннук. Дьэ ону араастаан кыҥнайа-кыҥнайа, харахтарын араастаан симириктэтэ-симириктэтэ оҕолор уруһуйдаатылар. Кэлэр уруоктарга учуутал өҥнөрү таһаарыы ньыматын үөрэтэр. Палитраҕа биир өҥнөөх кыраасканы ылан баран, онно араас кыраасканы буккуйан олох атын дьүһүнү таһаарыы, бэйэтэ туһунан мындыр үлэ. Маны барытын учуутал ураты сымнаҕастык, тулуурдаахтык аа-дьуо наҕыл куолаһынан оҕолорго олус өйдөнүмтүөтүк кэпсиир, көрдөрөр, быһаарар. Киһи олох таттаран олорон истэр. Бэйэҥ эмиэ айылҕа барахсан кэрэ көстүүтүн суруйан хаалларыаххын баҕаран кэлэҕин. Өскөтө поэт айылҕа кэрэтин тылынан дьүһүйэр, ойуулуур буоллаҕына, худуоһунньук ону хараҕынан көрбүтүгэр дууһатын иэйиитин кырааскаҕа иҥэрэн, ураты кэрэ көстүүнү ойуулаан таһааран сөхтөрөр. Дьэ итини үөрэтэргэ ураты билии, сатабыл, талаан наада буоллаҕа эбээт. Саас буолла да учуутал оҕолорун ийэ айылҕаҕа таһааран, айылҕа кэрэ көстүүлэрин суруйарга үөрэтэр эбит. Кини уруһуйдуохтарын иннинэ хайаан да сиэри-туому толорон, ийэ айылҕаттан көҥүл ылар эбит. Бу бэйэтэ эмиэ туһунан дьикти. Ол аата кини саха киһитэ айылҕаҕа сүгүрүйэрин, өрө тутарын, айылҕаны тыынар тыыннаах курдук саныырын үөрэнээччилэригэр эмиэ иҥэрэр. Кини ииппит, үөрэппит үгүс үөрэнээччилэрэ талааннара сайдан архитектор, скульптор, уруһуй учуутала, дизайнер буолбуттара. Учууталларын кытта мэлдьи сибээстэһэ тураллар. Аны оскуолаҕа оҕолору эрэ буолбакка, саастаах дьону эмиэ үөрэтэллэр. Инньэ гынан, оскуола учууталлара сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри оскуолаҕа күнү быһа сылдьан үлэлииллэр.
Людмила Валериановна бэйэтэ Алдан улууһун Хатыстыырыттан төрүттээх. Ийэтэ эрдэ күн сириттэн күрэнэн кыыс барахсан кытаанах олоҕу олорбут, ол гынан баран, онтон сүрэҕэ чэрдийэн хаалбакка, төттөрүтүн кыһалҕалаах киһини олус өйдүүр аламаҕай дууһалаах, чараас сүрэхтээх буола улааппыт. Оскуола кэнниттэн Намнааҕы педагогическай училищаҕа үөрэнэ сылдьан доҕорун көрсөн, таптаһан, ыал буолаллар. Онтон ыла мэлдьи бииргэ өйдөһөн, өйөһөн, ытыктаһан, таптаһан олус иллээх, ыал киэнэ бастыҥа буолан олороллор. Биэс оҕону күн сирин көрдөрөн, улаатыннаран, үөрэхтээтилэр, үлэһит оҥортоотулар. Оттон алтыс оҕолоро – художественнай оскуола. Дьэ бу оскуола кинилэр иккис дьиэлэрэ, олохторун улахан аҥаара бу оскуолаҕа аастаҕа.
Харитоновтар художественнай оскуолаларын дьиэтин Саха сирин бастакы бэрэсидьиэнэ М.Е.Николаев 2000 сыллаахха кэлэн көрөн, үлэлэрин түмүгүн билсэн, саха оҕотун дууһатын байытар үлэлэрин ис хоһоонун сөбүлээн, өйдөөн, художественнай оскуолаҕа саҥа дьиэни тутарга ыйаах таһаарбыта. Ол ыйаах олоххо киирэн дьиэ бастакы аҥаара 2003 сыллаахха, иккис аҥаара 2008 сыллаахха бүппүтэ. Онон саҥа, үтүөкэн дьиэҕэ киирэн Михаил Ефимовичка махталлара муҥура суох.
Ити курдук, Людмила Валериановна бэйэтин дьыалатын маастара, талааннаах учуутал, киһи киэнэ мааныта, кэрэтэ туһунан тохтообокко бииртэн биир холобуру аҕалан кэпсии туруохха сөп. Кинилиин кэпсэтэр, алтыһар дьол дии саныыбын. Оннук киэҥ билиилээх, сахалыы мындыр өйдөөх, мааны саха далбар хотуна Людмила Валериановна.
Александр Васильевич уонна Людмила Валериановна иккиэн дьүһүннэринэн да майгыннаһар курдуктар, иккиэн сырдык хааннаахтар, номоҕон мөссүөннээхтэр, майгылара да майгыннаһар, иккиэн олус аламаҕайдар. “Бэйэ-бэйэбитин ситэрсэн биэрэр курдукпут, мин сатаабаппын кини сатыыр, кини ыарырҕатарын мин кыайабын”, – диэн Людмила Валериановна үөрэ кэпсиир, сирэйэ сандаарар. Маннык биир идэлээх, идэлэригэр, тапталларыгар бэриниилээх, үрдүк култууралаах, олохторун оҕоҕо анаабыт ыаллар баара дуу суоҕа дуу ... Харитоновтар талааннаах учууталлар, худуоһунньуктар, дойдуларыгар эрэллээх патриоттар, бэйэлэрин курдук төрөөбүт Сахаларын сирин истиҥник таптыыр патриоттары иитэн таһааралларыгар өссө ситиһиилэри баҕарыаҕыҥ !
Бэлэмнээтэ Зинаида Игнатьева РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.
