Киһиэхэ саамай сүрэҕин чопчута, дууһатын манньытара, олоҕун сыала оҕото буоларын, ама, ким мэлдьэһиэй... Ийэ барахсан оҕото кыратык да ыарыйдаҕына, утуйарын-аһыырын умнан туран көрөр-истэр, бэргээтэҕинэ, ыксыыр, ыгылыйар, ытамньыйар.
Оттон: “Оҕоҥ араактаах!” – диэн диагноһы эттэхтэринэ, ийэ барахсан сүрэҕэ төһөлөөх айманара, дууһата ытыыра буолуой?! Бэл, оҕолорбут барахсаттар кыратык муннулара сыыҥтаннаҕына, сөтөлүннэхтэринэ, аймана түһэбит эбээт. Оттон бу ыарыы баҕайы күн-дьыл аастаҕын аайы быыкаа киһичээни иһиттэн киирэн эмэн сии сытара, дэгиэ тыҥыраҕынан дьөлө кытаахтаан иһэрэ төһөлөөх кыһыылааҕа-абалааҕа буолуой. Оҕолоох ийэҕэ хараҥа халлааҥҥа этиҥ этэринии буоллаҕа... Биһиги эрэдээксийэбитигэр маннык ыарахан диагнозтаах түөрт саастаах Лианочка ийэтэ кэлэ сырытта. Эдэркээн ийэ барахсан кыракый кыысчаанын быыһаары харчы көрдүү сатаан сирэйэ-хараҕа саппаҕырбыта, сылайбыта-элэйбитэ, ыксаабыта-ыгылыйбыта тута харахха быраҕыллар.
Бу кыракый кыысчаан диагноһыгар киһи тыла да өҕүллүбэт: “Рак, нейробластома правого надпочечника 4 стадии с метастазами в лимфоузлы, костный мозг, в кожу кости скелета”, – диэн сурулла сылдьар. Ыар ыарыыны мүччү түһэргэ кыыс уҥуоҕун силиитин (костный мозг) көһөрөн олордорго улахан эпэрээссийэни ааспыта. Бу үлүгэр эмп-томп, антибиотик, систиэмэ, укуол, химия, эпэрээссийэ кэннэ быыкаа оҕо этэ-сиинэ чөлүгэр түһэригэр (иммунотерапия ааһарыгар) омук сириттэн сыаналаах эмп бэриллэригэр үлүгэрдээх үп наада. Ол эмп биир флакона – биир мөлүйүөн. Киһи ааҕан сиппэт суумата! Ол аата, кыыспыт уон биэс флакону ыллаҕына эрэ чөлүгэр түһэр диэн Москуба быраастара быһаарбыттар. Аахпыккыт курдук, бу уон биэс флакону ыларыгар 15 000 000 солкуобай (уон биэс мөлүйүөн) наада! Бу үлүгэр киһи өйүгэр батан киирбэт сууманы тыа ыала барахсаттар хантан ылыахтарай?! Ол иһин кыысчаан эмтэнэригэр, бука диэн, көрдөһөбүн – бүттүүн өрөспүүбүлүкэнэн утары илиибитин уунан күн-ый буолуоҕуҥ, дьоллоох олоҕу бэлэхтиэҕиҥ, кыракый киһичээни өрүһүйүөҕүҥ!
Хаһан саҕаламмытай?
Лианочка Салиева (Львова) 2016 сыл атырдьах ыйын 2 күнүгэр син бары оҕолор кэриэтэ дьоллоох олоххо баҕалаах күн сирин көрбүт. Маннык ыарыы буулуо диэн ким сылыктаан көрбүтэ баарай. Төрүүрүгэр син атын оҕолор кэриэтэ доруобай курдуга. Кыыстаах ийэ төрүүр дьиэттэн тахсаат, төрөөбүт дойдуларыгар – Сунтаар улууһун Күндэйэтигэр – эбэлэригэр-эһэлэригэр бараллар. Икки аҥаар сааһыгар диэри туох да биллибэтэх. Сайдыыта, доруобуйата этэҥҥэ курдуга. Өссө эрдэ дьыссаакка барбыт. Ол гынан баран, маннык куһаҕан ыарыыга ылларыаҕа түүйэн эбитэ дуу, хара төрүөҕүттэн хаппырыыс, ытанньах эбит. Биир сарсыарда кыысчаан турарыгар эмискэ муннуттан хаан кэлбит, хотуолаабыт... Ол кэнниттэн сотору-сотору ыарытыйар, хотуолуур, аанньа аһаабат, арыт атаҕар да уйуттубат буолуталыыр. Ийэлээх оҕо дьоллоох олохторо хараҥа былытынан бүрүллэр.
“Оҕом былырыыҥҥыттан сотору-сотору ыалдьар буолан барбыта. Саҥа дьыл кэннэ кыыһым эмискэ муннун хаана кэлбитэ, сөтөллөр, хотуолуур, арыт күн атаҕар уйуттубат буолан барбыта. Бастаан утаа көннөрү тумуулаата диэн эмтэнэ сылдьыбыппыт. Онтон кулун тутарга дэриэбинэбит бырааһыгар көрдөрбүппүтүгэр: “Сэбиргэхтэппит”, – диэн улуустааҕы оҕо балыыһатыгар киирбиппит. Эрэнгиэҥҥэ көрбүттэригэр туох эрэ хара баара. Уон күн сытан баран “үтүөрэн” төттөрү дьиэбитигэр тахсыбыппыт. Аҕыйах хонон баран, оҕобүт эмиэ ыалдьан хаалбыта. Бу сырыыга сэниэтэ суоҕа, кубарыйбыта, хаппырыыстыыра, аһаабакка дэлби ырбыта, аны хотуолуура, атаҕар уйуттубат буолбута. Оҕом барахсан хонон турдаҕын аайы мөлтөөтөр мөлтөөн испитэ. Аны кыраадыстыыр, 37-39 буолуталаабыта. Эмиэ Сунтаарга киирбиппит, анаалыс туттарбыппыт. “Соята үрдүк, анемиялаах эбит”, – диэбиттэрэ. Эмиэ балыыһаҕа киирэн нэдиэлэ сыттыбыт. УЗИ-га көрөн: “Быарыгар искэн баар” диэтилэр. Туох буолара биллибэт. Аны кыыһым төбөтүгэр эмискэ ур уһулута ойон таҕыста, били эппит искэннэрэ улам улаатан истэ. Улахан кэпсэтии, быһаарсыы кэннэ, Дьокуускай Медкиинигэр, Оҕо онкологиятын отделениетыгар барар буоллубут. Манна кэлэн чинчийии бөҕөнү аастыбыт, оҕом көхсүттэн биопсия ылбыттара. Онтубут түмүгэ Москубаттан икки нэдиэлэнэн кэлбитэ. Дьэ, ол түмүк оҕом дьиҥ ыарыытын бигэргэппитэ! Ийэ киһиэхэ кып-кыракый кыысчаана сиртэн да быкпакка сылдьан араак буолбутун истэр саҕа куһаҕан суох эбит. Маннык ыар диагноһы истэн, тута хараҕым хараҥара түспүтэ...” — диэн эдэркээн ийэ харах уулаах кэпсиир.
Москубаҕа унньуктаах уһун эмтэнии
Химия курдук ыарахан эмтэниини кыракый оҕо этэ-сиинэ тулуйаахтаабат буоллаҕа. Систиэмэнэн эрэ аһыы сытар оҕо эбиитин онтун дуомун хотуолаан, хойуулаан, төттөрү таһааран кэбиһэ сыппыт. Икки нэдиэлэ сынньалаҥнаах икки химиятын нэһиилэ ылаахтыыр. Биллэрдик ыран, уҥуохтаах тириитэ эрэ хаалаахтыыр. Иккис химиятын кэннэ баттаҕын сыыһа барыта олоччу түһээхтиир.
Хата, кинилэр дьоллоругар, квота көстөн, Светлана кыыһын кытары Москубаҕа Рогачев аатынан медицинскэй чинчийэр кииҥҥэ, оҕо онкологиятын эмтиир салаатыгар киирэллэр. Отделение уопуттаах быраастара Саха сириттэн тиийбит кыракый ыарыһаҕы көрөн-истэн, анаалыһын барытын үөрэтэн баран, тугунан хайдах эмтэниэхтээҕин, химиятын, лучевойун барарын, ол кэннэ биирдэ эпэрээссийэлэниэхтээҕин сиһилии быһааран биэрэллэр.
Барахсаҥҥа хаан, тромбоцит куттахтарына эрэ, “уһуктан” арыычча бэттэх кэлэр. Син оҕо оҕо курдук күлэр, оонньуур, кэм аһыыр-сиир буолар. Киһи этэ-сиинэ туохха үөрэммэтэҕэй, кыра киһичээн син үөрэнэн эбитэ дуу, үһүс-төрдүс химиятын син аһарынар. Ол кэннэ хирургия салаатыгар көһөн, бастакы эпэрээссийэлэрин бараллар. Ол эпэрээссийэ үс чаас оҥоһуллар. Маннык уустук эпэрээссийэни үгүс оҕо тулуйаахтаабат эбит. Москуба быраастара тугу кистии барыахтарай, Светланаҕа туохха барытыгар бэлэм буоларыгар сонно сэрэппиттэр. Манныгы истибит ийэҕэ үс чаас үс сыл курдук аастаҕа... Тугу-тугу санаахтаабыта буолуой?! Ол эпэрээссийэттэн кыыһа тыыннаах тахсарын кэтэһэн төһөлөөх сору-муҥу көрбүтэ буолуой?! Кэмниэ кэнэҕэс быраас кэлэн эпэрээссийэ этэҥҥэ ааспытын кэпсээн үөрдэр. Ийэ барахсаҥҥа оҕото тыыннаах тахсыбыта, эпэрээссийэни этэҥҥэ аһарыммыта, санныттан сымара тааһы түһэрбит курдук буоллаҕа. Биэс хонон баран үтүөрбүт саҕа сананан, бэйэлэрин отделениеларыгар төттөрү көһөллөр.
Үөрбүттэрэ сыччах, аҕыйах хонон баран кыысчаан эмиэ аһаабат-сиэбэт, аһаабытын барытын төттөрү таһааран кэбиһэр буолбут. Көрдөрбүтүнэн ыран-дьүдьэйэн барар, сэниэтэ суох ньим сытаахтыыр. Быраастар туруупканан курдары аһатарга тиийэллэр. Ити үлүгэр эми-тому, систиэмэни, химияны, эпэрээссийэни барбыт оҕо этэ-сиинэ туох аанньа буолуой?! Күп-күөх күүгэнниҥи салахай эрэ тахсаахтыыр. Ол кэннэ аны уочараттаах бэһис химията кэлэр. Бу үлүгэри кып-кыракый кыысчаан хайдах тулуйаахтаабытын бэйэтэ эрэ билэн эрдэҕэ. Ол тухары кыыстан бэйэтиттэн хаан ылан, мунньан били “пересадкатыгар” кыралаан бэлэмнээн бараллар. Алтыс химиятын кэннэ этэ-сиинэ бүүс-бүтүннүү харааран, аны, онто бүтүннүү күҥҥэ сиэппит курдук хабыллан тахсар. Нэһиилэ бэттэх кэлбитин кэннэ, күһүҥҥү эпэрээссийэтигэр бэлэмнииллэр.
Күһүн алтынньы 17 күнүгэр Лиана уҥуоҕун силиитин (пересадка костного мозга) көһөрүү буолуохтаах. Изоляциялаах анал буоксаҕа көһөрөллөр. Онно туох даҕаны бактыарыйа, быыл да киириэ суохтаах. Биир чаастаах көһөрүү эмиэ биир үйэҕэ тэҥнэһэр. Кэтэстэххэ-манастахха, бириэмэ барбата сүрдээх буолааччы. Эпэрээссийэтин кэннэ анаалыһа бүүс-бүтүннүү түһэн хаалар. Ыйтан ордук дэлби хотуолаан, хойуулаан, эмиэ уҥуох-тирии оҕоҕо кубулуйар. Уһуннук чөлүгэр түспүтүн кэннэ аны лучевойа саҕаланар. Лучевойга кыра оҕону норкуостаан баран биирдэ сытыараллар эбит. Ол кэннэ тоҕус куурустаах роаккутан диэн эмтэниитэ кэлэр. Сити эмтэнии бастакы кууруһун сатаан ааспакка, эмиэ сытынан кэбиһэр. Аһаабат, хотуолуур, атаҕар уйуттубат, быһата, былаат курдук буолаахтыыр. Ити үлүгэрдээх ыарахан дьайыылаах эмп-томп, химия, лучевой, роаккутан төһөлөөх оҕо этин-сиинин кэбирэппитин ким билиэ баарай?! Ол да иһин оҕо эрэйдээх тулуйумуна сытынан кэбиһээхтиир буоллаҕа. Субу курдук Москубаҕа сылы-сыллаан киһи өстөөҕөр да баҕарбат уустук эмтэниитин ааһар.
Дьокуускайга дьиэлэригэр
Света оҕото ама буолан, Москуба балыыһатыттан тахсан дойдуларыгар эргиллэн кэлэллэр. Саҥа дьыл саҕана кэлээт, дьиэлэригэр дьон дьон курдук бырааһынньыктаан баран, эмиэ били куурустарын салгыы тохсунньу 2 күнүттэн балыыһаҕа киирэллэр. Сити курдук ый сытан, ый сынньанан билигин бүтэһик куурустарын күүтэ сылдьаллар.
Иммунотерапиятын сүүс хонук иһигэр барыахтаах. Үөһэ этиллибитин курдук, ити чөлүгэр түһэрэр эмпит тос курдук сыаналаах. Швейцарияттан кэлэр эмп. Биир флакона – биир мөлүйүөн. Ол өссө евро хайдах халбаҥныырыттан тутулуктаах. Баҕар, ким эрэ “биисинэһигэр” киирэн биэрии буолуо дуу диэн сэрэхэдийэн, биллэн турар, интэриниэккэ хасыһан көрдөхтөрө. Бу эмпит, чахчы, маннык үлүгэрдээх сууманы эрэйэр эбит. Өссө Арассыыйаҕа эмтэнэр буоланнар, уон биэс мөлүйүөн диэн “чэпчэки” эбит диирбитигэр тиийэбит. Сорох оҕолору омук сиригэр эмтииллэригэр 30-40 мөл. тиийэ көрдүүллэр эбит. Дьэ, туох да диэбит иһин, сыаналаах эмтэнии... Киһи илэ да, түүлүгэр даҕаны көрбөт суумата.
Кып-кыракый Лиана барахсан унньуктаах уһун эмтэниитигэр төһөнү-хаччаны эмтэммитин ийэ кэпсээниттэн сиһилии суруйа сатаатым. Ол барыта оҕо этигэр-сиинигэр хайдахтаах дьаатынан дьайа сылдьарын биһиги бу олорон билбэппит. Арай, сир симэҕэ Лиана барахсан бу иммунотерапиянан эмтэннэҕинэ үтүөрүө, этэҥҥэ буолуо диэн эрэнэ эрэ саныыбыт.
Онон, күндү ааҕааччы, эн бу матырыйаалы ааҕар буоллаххына, бука диэн, түөрт саастаах Лианаҕа көмөлөһүөҥ диэн бүк эрэнэбит! Саха киһитэ хаһан да туора турбатаҕа. Оҕолорбутугар бэйэбит эрэ көмөлөстөхпүтүнэ өрүһүйүөхпүт. Соҕотох ийэ барахсан бачча үлүгэр сууманы уйуммата өйдөнөр. Күндү Саха сирин олохтоохторо, хас биирдиигит, саатар, биир-биэс мөһөөҕү, биир тыһыынчаны этиллибит нүөмэргэ уктаххытына, отонноотоххо оҥоойук туоларыныы, бу да суумабыт көстүө этэ буоллаҕа... Көрдөһөбүт, “Күн киһитэ көмүскэс, Айыы киһитэ аһаныгас” диэн мээнэҕэ этиллибэтэх буолуохтаах.
Оҕо ийэтэ – Львова Светлана Александровна, Сунтаар улууһун Күндэйэ нэһилиэгин олохтооҕо. +7(964)429-87-43
Бу каарталар бары ийэ аатыгар сурулла сылдьаллар:
Сбербаан –
4276 7616 4810 5936
Сбербаан юр. Сирэйгэ – 40817810676000427600
АЭБ – 4278 4300 0075 4925
Тинькофф:
5536 9138 0537 7385
ВТБ: 2200 2407 1993 2044
АТБ: 5329 4758 9620 2790
Яндекс кошелек:
4100 1157 1651 8537
Балаһаны бэлэмнээтэ Туйаара СИККИЭР
