КЫРА ДОХУОТТААХ ЫАЛЛАРГА
Оҕо ыйдааҕы босуобуйата
Быйылгыттан саҕалаан Саха сиригэр оҕоҕо ый аайы төлөнөр босуобуйа кээмэйэ дьиэ кэргэн биир киһитигэр тиксэр орто дохуотугар тирэҕирэн суоттанар буолла.
О.э., ыал ити дохуота өрөспүүбүлүкэҕэ бигэргэммит тиийинэн олоруу орто кээмэйиттэн (прожиточный минимум) 0,3 төгүл үрдүгэ суох түгэнигэр оҕолорун ыйдааҕы босуобуйата 1346 солк. буолар. Оттон 100% хотугу кээписиэннээх улуус олохтоохторун оҕолоро итинтэн арыый үрдүгү – 1584 солк. – ылаллар.
Оттон ыал биир киһитигэр тиксэр орто дохуота тиийинэн олоруу алын кээмэйиттэн 0,3 төгүл үрдүк буоллаҕына, босуобуйа кээмэйэ 1035 солк. тэҥнэһэр. Оттон хотугу кээписиэннэрэ 100 %-наахтарга – 1218 солк.
|
Бастакы оҕо төрөөтөҕүнэ (иитэ ылбыттарга) бэриллэр төлөбүр
Маннык босуобуйа ыал биир киһитигэр тиксэр орто дохуота тиийинэн олоруу алын кээмэйин 1,5 төгүллээбиттэн кыра буоллаҕына төлөнөр. Онуоха иннинээҕи сыл II кыбаарталыгар бигэргэммит тиийинэн олоруу алын кээмэйэ туттуллар. Ол быһыытынан ый аайы төлөнөр суума күн бүгүн 17 тыһ. 23 солк. тэҥ.
Оскуолаҕа кэтэр таҥаһы ыларга көмө босуобуйа
Элбэх оҕолоох, кыра дохуоттаах (малоимущий) ыал оскуолаҕа үөрэнэр оҕолоругар сыллата оскуола, успуорт уонна эрдэҕэс оҕо таҥаһын ылыналларыгар анаан, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн анал көмө үп көрүллэр. Биир үөрэнээччигэ тиксэр быйылгы суума – 3 388 солк.
Социальнай хантараакка олоҕуран көмө
Судаарыстыба социальнай хантараакка олоҕуран, кыра дохуоттаах ыалга уонна эмиэ быыкаа дохуоттаахха киирсэр соҕотоҕун олорор гражданиҥҥа социальнай көмө диэни көрөр. Ити көмө суумата кыра дохуоттаах ыал уонна соҕотоҕун олорор киһи дохуоттарын тиийинэн олоруу алын кээмэйигэр тиэрдэр саҕа кээмэйдээх буолар. Сылга биирдэ бэриллэр маннык социальнай көмө кээмэйин таһааралларыгар ити ыйдааҕы төлөбүрү социальнай хантараак түһэрсиллибит ыйын ахсааныгар төгүллүүллэр.
ОҔОЛООҔУ БАРЫТЫН ӨЙҮҮР КӨМӨ
Ол эбэтэр, ыал төһө дохуоттааҕыттан тутулуга суох, судаарыстыба оҕолоох дьону барытын өйүүр көмөлөрө бааллар.
1*. Ол курдук, бастакы оҕолоро төрөөбүт (эбэтэр иитэ ылбыт) эдэр ыалга оҕо таҥаһын, аһын ыларга диэн анал, биир кэмнээх төлөбүр баар. Билигин ол кээмэйэ 6777 солк. тэҥнэстэ. Бу эрэгийиэн таһымнаах көмө. Социальнай көмүскэл управлениелара итинэн дьарыктаналлар.
Кээмэйэ өрөспүүбүлүкэ сокуоннара бигэргэппит, болдьох аайы, сыана уларыйыытыгар тирэҕирэн, индексацияланан иһэр айылгылаах. Мантан салгыы * бэлиэлээхтэр – бары индексацияланар босуобуйалар.
2*. Үһүс уонна онтон салгыы кэлэр оҕо төрөөтөҕүнэ (иитэ ылбыттарга эмиэ), үйэҕэ биирдэ бэриллэр “Дьиэ кэргэн” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаала. Быйылгы кээмэйэ – 139 тыһ. 716 солк.
3*. Хат дьахтар медицина тэрилтэтигэр эрдэ учуокка турарын интэриэстиир инниттэн кинилэргэ биир кэмнээх федеральнай эбии төлөбүр диэн баар. Кээмэйэ – 628 солк. 47 х. Маннык төлөбүрү дьахтар иһигэр баар оҕото окусуор ааҕыытынан, 12 нэдиэлэтигэр диэри кэмиҥэр учуокка турбут түгэнигэр туһанар. Ону кэрэһилииргэ быраас ыспараапката ирдэнэр.
4*. Хат уонна төрөөбүт дьахтарга бэриллэр босуобуйа. Кээмэйэ билигин – 628 солк. 47 х.
5*. Булгуччулаах социальнай страховканы төлөөбөтөх ийэлэргэ, оҕолоннохторуна, бэриллэр биир кэмнээх босуобуйа. Кээмэйэ – 16 тыһ. 759 солк.
6*. Булгуччулаах социальнай страховката суох ийэлэр оҕо көрөн олоруу иһин ый аайы судаарыстыбаттан ылар босуобуйалара билигин 3 тыһ. 142 солк. Ити – бастакы оҕолоро буоллаҕына. Оттон иккис уонна онтон кэлиҥҥи оҕолорго – 6 тыһ. 284 солк.
7*. Аармыйаҕа ыҥырыллан сулууспалыы сылдьар байыаннай сулууспалаах хат кэргэнигэр бэриллэр биир кэмнээх босуобуйа билигин 26 тыһ. 539 солк.
8* Аармыйаҕа сылдьар байыаннай сулууспалаах оҕотугар биир кэмнээх босуобуйа кээмэйэ – 11 тыһ. 374 солк.
9* Байыаннай эбээһинэһи (сулууспа эбээһинэҕин) толоро сылдьан суох буолбут уонна сураҕа суох сүппүт байыаннай сулууспалаах кэккэ категориятыгар уонна сорох толоруулаах былаас федеральнай уорганнарын үлэһиттэрин РФ Биэнсийэҕэ пуондатыттан биэнсийэнэн хааччыллар оҕолоругар ый ахсын төлөнөр босуобуйа баар. Ол кээмэйэ күн бүгүн – 2 тыһ. 287 солк. 65 х.
10*. Байыаннай эбээһинэһи (сулууспа эбээһинэһин) толоро сылдьан суох буолбут уонна сураҕа суох сүппүт, Чечня Өрөспүүбүлүкэтигэр уонна онно сыста сытар байыаннай иирсээн тахсыбыт Хотугу Кавказ сиригэр-уотугар сорудах толоро сылдьан инбэлиит буолбут дьон РФ Биэнсийэҕэ пуондатыттан биэнсийэнэн хааччыллар оҕолоро сайын доруобуйаларын чэбдигирдэр сынньалаҥнарыгар көрүллэр анал босуобуйаларын кээмэйэ 2017 сылтан 23 тыһ. 568 солк. буолла.
- Тэрилтэлэрэ сабыллан, үлэттэн тохтотуллубут, үлэнэн хааччыллыбатах дьахталларга, өскөтүн кинилэр үлэттэн тохтотуллар кэмнэригэр оҕону көрүү уоппускатыгар олорбут буоллахтарына, кинилэргэ ый аайы 50 солк. федеарльнай кэмпэнсээссийэ бэриллэр.
ЭЛБЭХ ОҔОЛООХ ДЬОН ДЬИЭЛЭНЭЛЛЭРИГЭР КӨМӨ НЬЫМАЛАР
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр оҕолоох ыаллар олорор дьиэлэрин тупсарыналларыгар көмө ньымалар бааллар.
- 5 уонна онтон элбэх сокуоннай саастарын туола илик оҕолоох ыаллар олорор дьиэ атыылаһалларыгар уонна дьиэ тутталларыгар биир кэмнээх социальнай төлөбүр. Кээмэйэ дьиэ сыанатын 35 бырыһыаныгар тэҥ.
- 10 уонна онтон элбэх сокуоннай саастарын туола илик оҕолоох ыаллар дьиэ тутталларыгар биир кэмнээх социальнай төлөбүр кээмэйэ дьиэ сыанатын 25 %-гар тэҥ.
- Биир кэмҥэ үс уонна онтон элбэх оҕону төрөппүт ыаллар олорор дьиэлэрин усулуобуйатын тупсарыналларыгар социальнай төлөбүр. Кээмэйэ атыылаһар эбэтэр туттар дьиэлэригэр көрүллэр социальнай төлөбүр дьиэ кэргэн киһитин ахсааныттан, төһө иэннээх дьиэҕэ олороллоруттан тутулуктанар. Маныаха биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ биир киһиэхэ тиксиэхтээх олорор дьиэ нуормата 18 кв. м суоттанар.
СОНУН ЫЙААХ
«Үс уонна онтон элбэх оҕолоох ыалларга бэриллибит сир учаастактарын инфраструктуранан хааччыйыы туһунан» диэн, СӨ Ил Дарханын 2016 сыл сэтинньи 7 к. 1464 №-дээх Ыйааҕын 2 пуунун 2.2 хос пуунугар уларытыыны киллэрэр туһунан саҥа 2303 №-дээх саҥа Ыйаахха Егор Борисов 2017 сыл ахсынньы 27 күнүгэр илии баттаабыта.
Онно этиллэринэн, үс уонна онтон элбэх оҕолоох ыалларга өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаалын кээмэйэ икки бүк үрдүүр, өскөтүн маннык усулуобуйалар тэҥинэн тутуһуллар түгэннэригэр:
үһүс уонна онтон кэлэр оҕолорун 2017 сыл ахсынньы 1 күнүгэр диэри оҕоломмут (иитэ ылбыт) ыал; өрөспүүбүлүкэтээҕи ийэ хапытаалын үбүн (кэккэ чааһын), биир кэмнээх төлөбүр манна киирсибэт, туттубатахтар; ийэ хапытаалын үбүн олорор дьиэни тупсарыыга туһанар буоллахтарына; 2018 сыл от ыйын 1 күнүгэр диэри болдьоххо кинилэргэ сир учаастагын бэйэ бас билиитигэр эбэтэр түүлэһиигэ ылалларыгар аккаас бэрилиннэҕинэ.
Ийэ федеральнай хапытаала
Туох уларыйыы баарый?
- 2018 сыл тохсунньу 1 күнүн кэнниттэн үһүс уонна онтон кэлэр оҕолорун төрөөбүт кыра дохуоттаах өрөспүүбүлүкэ ыала, ийэ хапытаалын үбүттэн ый аайы төлөбүр ылар кыахтанна.
Маныаха кыра дохуоттаах ыал диэҥҥэ дохуоттара тиийинэн олоруу алын кээмэйин 1,5-ҥа төгүллээбиттэн элбэҕэ суох дохуоттаахтар киирсэллэр. Саха сиригэр ити суума 26402 солк. тэҥ. Ыйдааҕы төлөбүр кээмэйэ 17023 солк. Бу туһунан Биэнсийэ пуондатын Саха сиринээҕи салаатын иһитиннэриитигэр баар.
- Оскуола иннинээҕи саастаах оҕонү үөрэттэриигэ биллэриллибит үс сыллаах мораторий уһулунна. Ийэ хапытаалын үбүттэн мантан инньэ оскуола иннинээҕи үөрэтии бырагырааматын өҥөтүн төлөбүрүгэр, оскуола иннинээҕи үөрэҕи ылыыга сыһыаннаах ороскуоту төлөһүүгэ туһаныахха сөп.
- Үөрэх бырагырааматын аккредитацията баарыттан-суоҕуттан тутулуга суох, үөрэтии өҥөтүн оҥорор бырааптаах Арассыыйа иһигэр баар тэрилтэлэр үөрэтиигэ өҥөлөрүн төлөбүрүгэр туттарга. Сүрүнэ, үөрэтэр тэрилтэ лиссиэнсийэлээх буолуохтаах.
Төлөбүрдээх дьыссаат, оскуола төлөбүрүгэр туһаныахха сөп.
Ону тэҥэ ийэ хапытаалын үбүн туһаныахха сөп хайысхалара салгыы тутуһуллаллар: олорор дьиэ усулуобуйатын тупсарыыга, оҕолору үөрэттэрии өҥөтүгэр, ийэ мунньуллар биэнсийэтин оҥорууга, 3-тэригэр диэри саастаах инбэлиит оҕолор уопсастыбаҕа сылдьалларыгар уонна социальнай адаптацияны барыыларыгар көмөлөөх өҥө, табаар төлөбүрүгэр.
Демографияны өйүүр көҕүлээһин
Бу сыл тохсунньу 1 күнүттэн дойду бэрэсидьиэнэ демографияны тупсарыыга туһаайбыт икки көҕүлээһинэ олоххо киирдэ. Бастакыта – социальнай көмүскэл управлениеларын нөҥүө ыал бастакы оҕотугар бэриллэр төлөбүр. Оттон Биэнсийэ пуондатын кэмпитиэнсийэтигэр 2018 сыл тохсунньу 1 күнүн кэнниттэн төрөөбүт ыал иккис оҕотугар бэриллиэн сөп төлөбүр киирэр. Бу төлөбүрү ыал иккис оҕото төрөөтөҕүнэ, өскөтүн ыал дохуота эрэгийиэн үлэлиир кыахтаах нэһилиэнньэтигэр бигэргэммит тиийинэн олоруу алын кээмэйин 1,5-гэ төгүллээбиттэн кыра түгэнигэр туһанар бырааптаах. Ыйдааҕы төлөбүр уһаабыта биир сылга ананар. Ол кэнниттэн ити босуобуйаны салгыы ылар туһугар төрөппүттэр, оҕо балтараа сааһын туолуор диэри иккистээн сайабылыанньалаһаллар. Бу төлөбүр ийэ хапытаалыттан төлөнөр. Күн бүгүн, санаттахха, РФ ийэ хапытаалын кээмэйэ 453026 солк.
Эбии быһаарыы: сэртипикээттээх ийэ оҕото төрөөбүтүн кэнниттэн бастакы алта ый иһинэн сайабылыанньаластаҕына, төлөбүр тута оҕо төрөөбүт ыйыттан төлөнөр. Оттон сайабылыанньа итинтэн хойут бэрилиннэҕинэ – бэриллибит күнүттэн саҕаланар.
Босуобуйалары билсэн, бэлэмнээтэ Лоһуура.
