реклама“Кэлиҥҥи кэмҥэ олохпут биллэ сайынна. Төлөпүөҥҥэ баар сыһыарыылар нөҥүө араас тэрилтэлэргэ уочаракка да суруйтарабыт, наадыйарбытын да атыылаһабыт, такси да сакаастыыбыт” диэни уонна маныаха майгынныыры үгүстүк истэбит, туһанабыт. Эдэр урбаанньыт Василий Алексеев «Харысхал» дьоҕус тэрилтэтэ олорор дьиэ, производственнай эбийиэк инженернэй ситимнэрин автоматизациялыыр. Инньэ гынан, дьиэбитин-уоппутун таһыттан, ыраахтан олорон төлөппүөнүнэн, планшетынан, көмпүүтэринэн салайар кыахтанныбыт. «Өйдөөх дьиэ» диэн уопсай өйдөбүллээх аныгы технологияны үгүспүт истэр, билэр, ол гынан баран бу хайдах курдук табыгастааҕын, үп-харчы да өттүнэн эргиччи барыстааҕын ситэри өйдөөбөккө сылдьабыт. Ити ордук «Харысхал» Ectocontrol систиэмэтигэр сыһыаннаах.
Тэрилтэ салайаачыта Василий Алексеев этэринэн, кини тэрилтэтэ туруорар, Арассыыйаҕа оҥоһуллубут кэмпилиэгэ дьиэҕэ, эбийиэккэ эҥин элбэх анал үлэни оҥорор. Ол курдук, дьиэни итиинэн хааччыйар хочуолга, ууга, уокка, гааска, о.д.а. датчиктары туруораллар. Ити ахсаана үлэ көрүҥүттэн, төһө элбэх функция оҥоһулларыттан көрөн 67-ҕэ диэри тиийиэн сөп. Датчиктар көрдөрүүлэрэ хонтуруоллуур тиһиккэ тиэрдиллэр, онтон сим-картаҕа. Дьиэ туруга, дьиэни салайыы бүүс-бүтүннүүтэ бу сим-картанан төлөппүөнүнэн оҥоһуллар.
Кылгас соҕустук систиэмэ туһунан кэпсээтэххэ, дьиэҕэ, эбийиэккэ сөптөөх кыраадыһы хааччыйар хочуолу кэмпилиэк чопутук хонтуруоллуур. Хочуол датчиктарыгар алын уонна муҥутуур кыраадыс туруоруллар. Холобур, дьиэҕэ күн устата ким да суох буоллаҕына, ититии алын кээмэйин сорудахтыахха сөп. Оттон киэһэ, эбэтэр хас да хонугунан кэлэр кэмҥэ кыраадыс орто кээмэйгэ, сөптөөх температураҕа диэри үрдэтиллэр. «Харысхал» салайааччыта быһаарарынан, систиэмэ хочуол бары көрүҥэр сөп түбэһэр. Ол иһин, куораттан, тыаттан тутулуга суох суотабай сибээс баар сиригэр барытыгар туһаныллар кыахтаах. Кистэл буолбатах, куоракка чааһынай дьиэлэр хото тутуллар өттүлэригэр, тыа сирдэригэр уот арахсар түгэнэ элбэх. Омос көрдөххө, ити быһыы-майгы систиэмэ үлэтигэр элбэх күчүмэҕэйи, моһолу үөскэтиэн сөп курдук. Василий иҥэн-тоҥон быһааран биэрбитинэн, Ectocontrol уоттан быһачы тутулуктаах эрээри, уот суох да буоллаҕына, быыстала суох тилэри үлэлиир. Ити үлэни бэйэтин бэйэтэ ииттинэр аккумулятор хаачыйар. Аккумуляторы таһынан генератор ыраахтан эбии холбоонуон сөп. Этэн аһарбыппыт курдук, баҕа хоту ититии тиһигин араарар, холбуур, кыччатар, улаатыннарар кыах үөскүүр.
Ectocontrol итинэн эрэ муҥурдаммат. Ити иитинэн бэл, дьиэ иһинээҕи салгын сиигин санаабыт хоту туруоран биэрэбит. Олорор дьиэҕэ, улахан эбийиэктэргэ буруо, үгээр үөскүүрүн, гаас, уу быыһылыырын бүүс-бүтүннүүтүн Ectocontrol систиэмэ датчиктара хонтуруоллууллар эрэ буолбатах, уу, гаас кырааннарын сабан, саахалы эрдэттэн тохтотуохтарын сөп. Ити биллэн турар, гаас дэлби тэбиитин курдук иэдээннэх быһыыттан-майгыттан харыстыыра саарбахтаммат.
Хайа баҕарар инженернэй тиһиккэ чопчу ыйыллыбыт нуорма кыратык эмэ кэһиллэрэ, аһара барара, түһэрэ хаһаайыҥҥа тута төлөппүөнүнэн биллэриллэн иһэрэ биһирэбиллээх. Дьиэҕэ өр кэмҥэ суох буоллаххына, эмиэ бу систиэмэ нөҥүө ыраахтан олорон электричество уотун эмиэ араараҕын, холбуугун. Баһаар турдаҕына, “ыҥырыыта суох» ыалдьыттар киирдэхтэринэ сигнализация үлэлиир, дьиэ иһигэр буола турар быһыы-майгы видеокамераҕа уһуллар, ону таһынан өтүүгү, о.д.а электроприбордары умнан, холбоон хааллардахха, ыраахтан араарыллар. Дьиэни уһуннук иччитэх хаалларан барар буоллахха, түннүк-аан аһыллыбат гына хам хатанар, ититэр ситим, климат хонтуруол кэмчилиир режиминэн үлэлиир. Уу, гаас тиһигэ араарыллар. Итини барытын иһиттэн эрэ буолбакка, ыраахтан сылдьан холбуохха, көһөрүөххэ сөп.
«Арассыыйаҕа маннык “Өйдөөх дьиэ” систиэмэтэ киэҥник биһирэнэр. Томороон тымныылаах Саха сиригэр, биһиэхэ сөптөөҕүн ааһан эргиччи туһалаах. Маны өрөспүүбүлүкэҕэ кэтэх предпринимателлэр аҕалбыттара ыраатта. Ол гынан баран, туруоруута, көрөн-истэн үлэлэтии сыаната кырата суоҕуттан, туһанааччыга сатабыл, үөрүйэх тиийбэтиттэн киэҥник тарҕаммата дииргэ тиийэбит. Мин уопсайа биэс маннык систиэмэни боруобалаабытым уонна итилэртэн саамай үлэлиир кыаҕынан да, сыанатынан да ордуктарын -- бу Ectocontrol систиэмэни талан, бэйэм дьиэбэр туһанабын уонна дьон-сэргэ туттарыгар ыҥырабын », — диир Василий.
“Кэмпилиэккэ сим-карта киирэ сылдьар. Манан хочуол, уу, гаас, электрическэй разеткалар, о.д.а бүүс-бүтүннүүтэ хайдах үлэлии турара көстөр. Нуорматтан тахсыы баар буоллаҕына, ол туһунан иһитиннэрии хаһаайыҥҥа тута тиийэр. Карта кураанахсыйан хаалбатын көрө-истэ сылдьыахха наада. Систиэмэ үлэтигэр ити эрэ мэһэйи үөскэтиэн сөп. Манна ыйга 300 солк.орокуоттанар. Манан дьарыктанар улахан ааттаах-суоллаах фирмалар, оҥорон таһаарааччылар аҕыйаҕа суохтар. Ол гынан баран, үгүстэрэ Интернетинэн эрэ үлэлииллэрэ туһанаачыга табыгаһа суох. Оттон Ectocontrol Интернеттэн эрэ тутулуктаммат, суотабай сибээс баар сиригэр барытыгар дьайар, үлэлиир кыахтаах. Систиэмэ судургу, кыамтата улахан, далааһына киэҥ. Үөһэ этиллибитин курдук, кыһын тымныыга күн-дьыл туругуттан көрөн дьиэбитин эбии ититэн, сөрүүкэтэн биэрэрбит таһынан, сайыҥҥы өттүгэр ыраахтан олорон бэл, оҕуруоппутугар уу да кутуохпутун, өҥүрүк куйааска дьиэҕэ кэлэргэ кондиционеры эрдэттэн холбуохпутун сөп.Ити курдук, систиэмэ кыамтатан туһунан элбэҕи этэ, кэпсии туруохха сөп. Саамай сүрүнэ – сыаната удамыр”, — диир Василий.
Дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба оҥорор өҥөтүн иһин төлөбүр күн-түүн үрдүү турар кэмигэр «Харысхал» Ectocontrol систиэмэтэ биллэр кэмчилээһини оҥорор. Ол курдук, чуолаан гаас иһин төлөбүр 30 бырыһыаҥҥа тиийэ чэпчиир. Дьиэҕэ суох кэмҥэ ресурсаны кэмчилиир режим төлөбүрү биллэ чэпчэтэрэ чахчы.
Кэпсэтиибит хара саҕаланыаҕыттан систиэмэни монтажтаан туруортарыы сыаната ыарахана суох диибит. Аан бастаан «Өйдөөх дьиэ» саамай чэпчэки барыйаанын 11 тыһ.170 солк. атыылаһыахха, ол кэнниттэн сыыйа-баайа 590 солк. датчиктары эбии ылан, олорор дьиэни, производственнай эбийиэги толору хаачыйыахха, тилэри хонтуруоллуохха сөп. «Харысхал» тэрилтэ систиэмэтин орто сыаната 27 тыһ.солк. ыла саҕаланар. Монтажтаан туруоруу быһа холуйан 7 тыһ.солк. Техническэй өттүн көрөн-истэн үлэлэтии — босхо. Туһанааччы дьиэтигэр төһөнөн элбэх функцияны туруортарар да, соччонон сыаната үрдүүрэ чахчы. Саамай муҥутуур үрдүк сыана 100 тыһ.солк. бэрт кыратык куоһарар.
«Харысхал» тэрилтэ туруорар систиэмэтин наадалааҕа бүүс-бүтүннүүтэ, бэрт кыра ымпыгар-чымпыгар тиийэ баар. Онон: «Билигин быстах кэмҥэ ити-бу дэтээл тиийбэт, хас эрэ хонугунан сакаастаан ылыахпыт, оччоҕо сакаастаарыҥ” эҥин диэни кинилэртэн истибэккин. Ити биллэн турар, тэрилтэ үлэтигэр дьоһун, эппиэтинэстээх сыһыанын мэктиэтэ. “Барыта баҕарбыппыт, санаабыппыт хоту салаллан истэҕинэ, илиибитинэн төлөппүөн кнопкалары баттаан буолбакка, куоласпытынан дьаһайан, дьиэбитин-уоппутун салайарбыт – иннибитигэр. Интэриэһиргээбит дьону Дьокуускай к., Жорницкай уул., 33/8 Строительнай ырыынак 2 этээһигэр ыҥырабыт. Төлөпүөннэрбит: 26-06-01, 700-484. Кэлиҥ, төлөппүөнүнэн ыйыталаһыҥ. Барытын сиһилии быһаарыахпыт, көрдөрүөхпүт, кэпсиэхпит», — диир “Харысхал ” салайаачыта Василий Алексеев.
Елена ОБУТОВА.
