Тыа сиригэр сэргэх олохтоох нэһилиэктэр бааллар. Манна олоххо актыыбынай позициялаах дьон баар буолан, тыа сирин култуурунай олоҕо сэргэхсийэр.
Ол курдук, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Нуораҕана нэһилиэгэр нэһилиэк култуурунай тэрээһинигэр өрүү инники сылдьар “Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбыл үлэтин-хамнаһын сэгэтэ түһүөм. Ансаамбыл 2009 сыл сэтинньи ыйыгар тэриллибит. Ыал ийэлэрэ, эбэлэрэ 10-ча буолан, аан бастаан сынньалаҥ киин дириэктэрэ Валентина Николаевна Свешникова этии киллэрэн, хореограф идэлээх Наталья Львовна Алексееваны көрдөһөн үҥкүүнэн дьарыктанан барбыттар. 2010 сылы көрсө саҥа дьыл бырааһынньыгар сыанаҕа “Карнавальная ночь” үҥкүүнү толорон, бастакы “сүрэхтэниилэрин” ааспыттар.
10 сылбытын кэлэр сылга бэлиэтиэхпит
Билигин “Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбылыгар 15 киһи дьарыктанар, онтон түөрдэ эр дьон. Саастарынан ылан көрдөххө, саамай эдэрдэрэ 53, кырдьаҕастара 70 саастаах. Сэттэ киһи ансаамбыл тэриллиэҕиттэн сылдьаллар.
Кэлэр 2019 сылга Нуоралдьымалар 10 сыллаах үбүлүөйдэрин кулун тутар ыйга бэлиэтиир былааннаахтар. Таатталары, Төҥүлүлэри кытта шефтэһэллэр. Кулууп дьиэ киэҥ саалатыгар олорон, ансаамбыл кыттыылаахтарын кытта утары көрсөн олорон кэпсэтэбин. Быыһыгар Сө норуодунай артыыһа, үҥкүүһүт Афанасий Афанасьев бэлэмнээбит “Молдавскай” үҥкүүтүн көрөбүн. Бары да сыанаҕа үҥкүүлүүр үөрүйэхтэрэ биллэр.
Ансаамбыл кыттыылаахтара бары биир дьиэ кэргэн курдук бырааһынньыктарга мустан, үбүлүөйдээх дьону бэлиэтиир үтүө үгэстээхтэр. Сайынын айылҕаҕа тахсан сынньаналларын, лууктуулларын, сир астыылларын сөбүлүүллэр. 2012 сыллаахха сайын “Демьян Бедный” теплоходунан өлүөнэ очуостарыгар устан кэлбиттэрин истиҥник ахтан-санаан ааһаллар. Ансаамбылларын репертуарыгар 20-чэ үҥкүүлээхтэр. Москва, Крым, Керчь, Сочи куораттарга баран, бэстибээллэргэ ситиһиилээхтик кыттан кэлбиттэр. Манна Тааттаҕа, Чурапчыга, Уус Алдаҥҥа, Мэҥэ Хаҥалас тыаларыгар, Дьокуускай куоракка гастроллаабыттар. Улуустарынан, тыаларынан гастроллуу баралларыгар транспортарын бэйэлэрэ булуналлар эбит. Ол эрэн сороҕор олохтоох дьаһалта уматыгынан көмөлөһөрүн ыйдылар.
Ансаамбылларын салайааччыта Валентина Свешникова сүрдээх ирдэбиллээҕин, тыла ылыннарыылааҕын, тэрийэр талааннааҕын тоһоҕолоон бэлиэтээтилэр. үҥкүүлүүр таҥастарын Дария Дмитриевна Свешникова, Мария Афанасьевна Свешникова тигэллэр, сороҕор бэйэбит да иистэнэн ылабыт дэһэллэр. Ансаамбылларыгар ый аайы хас биирдии чилиэн 100 солкуобайы взнос төлүүллэр. Манна киирбит үбүнэн таҥас-сап, матырыйаал ылыналлар. Ансаамбылларын сүрүн спонсора ООО “Стройиндустрия” (генер. дир. Е.П. Неустроев) буолар.
Анал идэлээх үҥкүүһүккэ наадыйабыт
“Үҥкүүгүтүн хайдах толороҕутуй?”- диэн ыйытыкпар, бары биир уопсай толкуйунан, сүбэнэн былаанныыбыт дэһэллэр.
Репертуардарыгар үҥкүүлэрэ үксэ сахалыы. үҥкүү фонограмматын Дмитрий Свешниковка оҥоттороллор. Нэһилиэктэригэр ханнык баҕарар тэрээһин, бу ансаамбыл кыттыыта суох ыытыллыбат. Ансаамбылга бары биэнсийэлээх, үгүстэрэ дьиэлэригэр кэтэх хаһаайыстыбалаах кырдьаҕастар сылдьаллар. Эр дьон сүөһү, сылгы көрөллөр эбит. “Биһиги ансаамбылбытыгар ким үҥкүүлүөн, сүрэҕин баҕатын сүһүөҕэ уйар буоллаҕына, кэлэн дьарыктаныан сөп”, - диир салайааччылара Валентина Свешникова.
Ансаамбылга саамай сүрүн кыһалҕалара анал идэлээх хореографтара суоҕа буолар. Идэтийбит үҥкүүһүтү анаан ыҥыран аҕалан үөрэттэрэллэр эбит. Москваҕа, Крымҥа куонкуруска кытта баралларыгар үҥкүүлэрин хореограф идэлээх Саргылаана Филипповна Павлова, Марина Алексеевна Борисова сүрэхтэрин баҕатынан кэлэн үҥкүү туруорбуттар. Ону истэн “үтүө дьон баар эбит” дии санаатым. Дэлэҕэ салайааччылара Валентина Свешникова онтон-мантан хореографтары ыҥыран аҕалан үҥкүү үөрэттэрэбит диэ дуо...
Мэҥэ Хаҥаласка эр дьон үҥкүүлүүрүн сөбүлүүр
Кэпсэтиибит быыһыгар Данил Пермяков: “Холдьоҕоору да гыннахтарына, син биир кэлэн үҥкүүлүөм. Мэҥэ Хаҥаласка эр дьон үҥкүүлүүллэрин сөбүлүүллэр”, - диэн этэн барыбытын күллэртээтэ.
Онон үҥкүүгэ бары ис сүрэхтэриттэн баҕаран туран дьарыктаналларын, онтон духуобунай астыныыны ылалларын, кинилэр үҥкүүлүүллэрин көрө олорон сыана быстым. “Кэлэктиипкэ сылдьар буоллаххына, биир өйүнэн-санаанан салайтаран сылдьыахтаахпыт” диэн салайааччылара Валентина Свешникова тоһоҕолоон бэлиэтиир. Кэргэннии Юлия, Василий Борисовтар төһө да дьиэлэригэр кэтэх хаһаайыстыбалаах буоллаллар, репетицияны көтүппэккэ сылдьаллар. Бэлэмнэнии 2-3 чаас да буоллун, кинилэр тиһэҕэр диэри сылдьаллар, оннук бэриниилээх үҥкүүһүттэр эбит.
Уопсайынан тыа дьоно түмсүүлээхтэрин, толоругастарын, үлэһиттэрин бэлиэтии көрдүм. Кэпсэтии аана аһыллан, ансаамбыл үҥкүүһүттэрэ санааларын сайа этиннилэр. “69 саастаах эдьиийбит Дария Киренская сыанаҕа таҕыстаҕына, олох атын буола түһэр” дэһэллэр. Онтон 70 саастаах Людмила Баишева “Сыанаҕа үҥкүүлүү таҕыстахпына, олох атын эйгэҕэ киирэн хаалабын” диэн билинэр. Далбар хотуттар “Артыыстар курдук сананабыт, дьиэҕэ олорон хааллахпытына ыалдьабыт. Хамсаныы, хамсаныы уонна өссө төгүл хамсаныы принцибин тутуһабыт. Этэрбэстэрбитин кэттибит да турукка киирэбит. Табыллан үҥкүүлээтэхпитинэ астынабыт. Анал үөрэхтээх хореографтаахпыт буоллар, өссө таһыммыт үрдүө этэ” диэн баҕа санааларын этиннилэр.
Сорохторо үлэлэрин быыһыгар кэлэн дьарыктанан бараллар. Улууска ыытыллар култуура эстафетатыгар өрүү кытталлар, харчынан сертификат ыллахтарына ансаамбыл таҥаһыгар тутталлар эбит. Хор, оннук тартарыылаах буоллаҕа үҥкүү кэрэ эйгэтэ. Муус устар ыйга Сө норуодунай артыыһа Афанасий Афанасьев анал ыҥырыынан кэлэн “Саха оһуокайын уруйдуубут” уонна “Молдавскай үҥкүүнү” үөрэппит. Идэтийбит үҥкүүһүт үөрэтэрэ олох атын эбит. Киһи өйүгэр олус түргэнник ылынар дэһэллэр “Нуоралдьыма” ансаамбыл үҥкүүһүттэрэ.
“Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбыл 2015 сылтан ыла сэмэй ситиһиитэ:
“Единство России” 1-кы истиэпэннээх лауреат.
“Фестиваль трех морей” 1-кы истиэпэннээх лауреат.
“Сердце Крыма” 1-кы истиэпэннээх лауреат.
“Богатство России” Гран-при.
Сааһырбыкка холоммоппут, кырыйдыбыт дэммэппит...
Валентина Николаевна Свешникова - СӨ култууратын туйгуна, култуура бэтэрээнэ, “Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбыл салайааччыта:
-- 2009 сыл күһүнүгэр, мин оччолорго кулууп дириэктэринэн үлэлиирим. Наталья Львовна Алексееваттан “Саастаах дьоҥҥо үҥкүү үөрэтиэҥ дуо? Баҕалаахтар сылдьыа этилэр”, - диэн көрдөспүппэр тута сөбүлэһэн дьарыктаан барбыта. Бастаан аҕыйах этибит. Онтон бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн, бастакы сылбытыгар 8-9 буолан түөрт үҥкүүнү үөрэтэн бэркэ саҕалаабыппыт. Бастакы үҥкүүлэрбитинэн “Катюша”, “Карнавальная ночь”, “Ыһыахха” диэн ааттаах үҥкүүлэр буолаллар. 2010 сылтан “Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбыла ааттаммыппыт. Бу сыл Төхтүр нэһилиэгэр ыытыллыбыт “Эдэрдии эрчими эҥээрдэһэн” 4-с улуустааҕы бэстибээлгэ “Сыл арыйыыта” номинацияҕа тиксэн үөрүү үктэллээх, инникигэ эрэлбит күүһүрбүтэ. Салгыы кырдьаҕастар эстафеталарыгар дипломант, лауреат буолбуппут.
Онтон ыла улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах күрэхтэргэ, бэстибээллэргэ ситиһиилээхтик кытынныбыт. Бу сыллар тухары араас кэнсиэртэргэ, куонукурустарга, тэрилтэлэр тэрээһиннэригэр, гастролларга сырыттыбыт. үҥкүү бөлөхтөөх буолан, кэлэктииптээх курдук сананаҕын. Бэйэҥ тэҥнээхтэргин кытта сылдьан сэргэхсийэҕин, сүргэҥ көтөҕүллэр. Кырдьаҕас киһи дьиэҕэ олорон хааллаҕына, санаата туоххаһыйар, муунтуйар. Онтон дьону сэргэхситэ, ыллыы-үҥкүүлүү сырыттаҕына сэргэхсийэр, сааһырбытын да умна быһыытыйар.
“Нуоралдьыма” үҥкүү ансаамбылын кыттыылаахтарыгар баҕарыам этэ, дьиэ кэргэннэригэр бигэ туруктаах буолууну, оҕолоро, сиэннэрэ үөрэххэ, үлэҕэ ситиһиилэринэн өрүү үөрдэ турдуннар.
С. БАГЫНАНОВА
