Семен Ченянов – өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр композитор, ырыаһыт, аранжировщик уонна продюсер. Кини салайар “Arctic voice” устуудьуйатыгар элбэх талааннаах, ырыа куттаах оҕолор дьарыктаналлар. Биллэн турар, Саха эстрадатын инники дьылҕата кэлэр көлүөнэҕэ сүктэриллэрэ саарбахтаммат. Онон талааннаах оҕолору иитэн таһаарыы, дьоҕурдарын сайыннарыы сүҥкэн суолталаах.
2016 сыллаахха Семен Павлович Ченянов “Snow voice” диэн уолаттар бөлөхтөрүн тэрийэн, эстрадаҕа саҥа сүүрээни киллэрбитэ. Билигин тас дойдуга, Арассыыйаҕа уолаттар бөлөхтөрө тэриллэллэр, көрөөччү биһирэбилин ылаллар, “сулус” буола үүнэллэр. Оттон, биһиэхэ, тэҥинэн ыллыыр, тэтимнээхтик үҥкүүлээн имитэр уолаттар бөлөхтөрө суох этэ. Ол иһин буолуо, түөрт эр бэртэрэ – “Snow voice” чиккэспит уолаттара – ордук кыыс аймах болҕомтотун ылыан ыллылар, тапталын сүүйүөн сүүйдүлэр. Онон элбэх кэрэ аҥаар сүрэҕин аймаабыт уолаттары – Мишаны, Эрхааны, Ваняны уонна Андрейы кытары билсиэҕиҥ.
Эрхаан Попов, Амматтан төрүттээх:
– Экэниэмикэ институтугар 2-с кууруска үөрэнэбин. Иллэҥ кэммэр футболлуурбун, гитараҕа оонньуурбун, үҥкүүлүүрбүн сөбүлүүбүн.
Михаил Кычкин, Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх:
– ХИФУ математикаҕа уонна информатикаҕа институтун бүтэрбитим уонна үлэлии сылдьабын. Дууһа сытар дьарыгын туһунан эттэххэ, волейболлуурбун, гитараҕа, синтезаторга оонньуурбун сүрдээҕин сөбүлүүбүн. Өссө хаартыскаҕа түһэриинэн үлүһүйэр этим.
Иван Ширяев, Уус Алдантан төрүттээх:
– Мин үп-экэниэмикэ институтугар ХИФУга 4-с кууруска үөрэнэбин. Чөл олоҕу уруйдуубун. Саалаҕа, бассыайыҥҥа сылдьарбын туохтааҕар да ордоробун.
Андрей Говоров, Чурапчыттан төрүттээх:
– Эмиэ устудьуоммун. Хайа институгар 3-с кууруска үөрэнэбин. Уолаттар курдук гитараҕа, синтезаторга оонньуубун. Биллэн турар, спорду сэҥээрэбин.
– Уолаттар, эһиги бөлөххүтүгэр уларыйыы баар. Ол эбэтэр биир сылы быһа үһүө буолан ыллыы сылдьыбыт буоллаххытына, бу соторутааҕыттан эһиги хамаандаҕатыгар Ваня Ширяев киирдэ. Дьэ, Ваня, саҥа кэлэктиипкэ хайдаҕый?
Ваня:
– Уолаттары кытары эрдэттэн билсэбит. Онон кэлэктиипкэ киирэргэ улахан кыһалҕаны көрсүбэтим. Маны таһынан Семен Ченянов устуудьуйатыгар дьарыктаммытым ыраатта. Ол иһин туора киһи буолбатахпын. Арай “миигин көрөөччүлэр хайдах ылыныахтарай?” диэн ордук долгуйар этим. Бастаан утаа араас саҥа-иҥэ баара, билигин син үөрэнэн эрэллэр быһыылаах.
Миша:
– Ваня “Arctic voice” устуудьуйаҕа сэттис сылын дьарыктанар. Онон ырыа эйгэтигэр саамай уопуттаахпыт кини буолан тахсар. Бэлиэтээн эттэххэ, бөлөх аан маҥнай тэриллэрин саҕана Ваня киириэхтээх этэ. Ол эрээри бу бырайыагы үһүө буолан саҕалаабыппыт. Дьэ, билигин Ваня бириэмэтэ кэлэн, саҥа тыын үөскээн, төрдүө буоллубут.
– Сөп. Ол аата Ваняҕыт уопуттаах ырыаһыт эбит. Оттон эһиги эрдэттэн ыллыыгыт дуо?
Эрхаан:
– Киһи сөҕөр эрээри, биһиги ырыа эйгэтиттэн тэйиччи сылдьар дьон этибит. Холобур, мин ордук үҥкүүнэн үлүһүйэрим. Ол иһин биир түгэҥҥэ, олохпут соһуччу баҕайы уларыйан хаалбыта. Хайдах эрэ дьарыктанан барбыппытыгар барыта санаа хоту табыллан испитэ. Бу бөлөх тэриллиитигэр элбэх сыраны уурбут киһи Семен Ченянов буолар.
– Дьэ, кэлэктиипкэ үлэлиир олус эппиэтинэстээх буоллаҕа дии. Бэйэ икки ардыгар сыһыан хайдаҕый?
Андрей:
– Бастаан ыарахан этэ. Онтон үчүгэйдик билсэн барбыппытыгар, барыта орун-оннугар буолан, туох да мөккүөр суох. Билигин сыанаҕа эрэ буолбакка, күннээҕи олохпутугар эмиэ доҕордуубут. Биир да күн бу уолаттара суох ааспат. Куруук үлэлии-хамсыы, айанныы, кэнсиэрдэргэ ыллыы-туойа сылдьабыт.
– Бөлөх тутаах киһитэ, лиидэрэ кимий?
Эрхаан:
– Суох. Хас биирдии ырыаһыт туспа уратылаах. Бэйэ-бэйэбититтэн күн ахсын элбэххэ үөрэнэбит. Ол иһин бэйэ икки ардыгар бэрт былдьаһыы, ордук санаһыы суох. Оттон доруобай күрэстэһии баар буолуон сөп.
– Эһиги үксүн сахалыы ыллыыгыт... Тыл-өс култууратын төһө тутуһаҕытый? Ырыаны көрөөччүгэ тиэрдии туһунан тугу этиэххитин сөбүй?
Миша:
– Кырдьыгынан эттэххэ, бөлөххө киирэ иликпитинэ төрөөбүт тылбытын үчүгэйдик билбэт этибит. Бастаан ыллыырбытыгар ол иһин уустугу көрсүбүппүт. Бары түмсэн олорон, ырыа ис хоһоонун ырытар буолбуппут. Билигин сахалыы бэркэ саҥарабыт, бэйэ икки ардыгар алтыһабыт. Бу бөлөххө киирэн баран, саха тыына биһиэхэ сүрдээҕин уһугунна. Кэнэҕэс сахалыы ырыаны-тойугу тас дойдуга таһаарар баҕа үөскээтэ. Бу бөлөх хас биирдии ырыаһыта саха буоларынан киэн туттар диэтэхпинэ, бука, алҕаһаабатым буолуо. Онон көрөөччүгэ ырыа ис хоһоонун тиэрдиигэ систиэмэлээх ырытыы ыытыллар. Ол иһин ырыаны толорорбутугар ураты турукка киирэбит.
– Омук дойдута диэбиккэ дылы, тас дойдуга тахсан ыллыыр-туойар былаан баар дуо? Арҕааҥҥы дойдуларга майгынныыр истииллээххит дии...
Эрхаан:
– Билигин Интэриниэт үйэтигэр олоробут. Биһиги ырыаларбытын сэҥээрэр истээччилэрбит Казахстаҥҥа, Тываҕа, Бурятияҕа бааллар. Кинилэр этэллэр “эһиги туох туһунан ыллыыргытын билээри, саха тылын үөрэтэр баҕа үөскээтэ” диэн. Онон саха уолаттара атын дойдуларга төрөөбүт тылларынан ыллыы-туойа сылдьыахтарын баҕарабыт. Ити – билиҥҥи кэмҥэ биир саамай сүрүн баҕа санаабыт. Ону тэҥэ өссө нууччалыы, омуктуу ыллыыр баҕа баһаам.
– Бу бөлөх тэриллибит сүрүн сыала-соруга тугуй?
Уолаттар бары хоруйдууллар:
– Биһигини ыччат сэҥээрэр. Ордук – оскуола оҕолоро. Билигин сахалыы ырыаны сэҥээрбэт, истибэт көлүөнэ улаатан эрэр. Ол иһин төрөөбүт тылбытын ырыа көмөтүнэн сайыннарар сыаллаахпыт. Билигин номнуо суруйаллар “сахалыы ырыаны истэр буоллубут, күннээҕи олохпутугар төрөөбүт тылбытынан алтыһабыт” диэн. Маннык тыллары истэр наһаа истиҥ буолар эбит. Ол аата кыра-кыралаан туруоруммут сыалбытыгар чугаһаан иһэбит. Мааҕын этэн ааспыппыт курдук, тылга-өскө бэйэбит эмиэ кыһалҕалаах буоламмыт, ордук чугастык ылынабыт. Ити уустугу туораан, саха уолаттара буоларбытын өйдөөн, ыллыыбыт-туойабыт.
– Билиҥҥи көрөөччүлэр хайдах ырыаҕа ордук интэриэстээхтэрий?
Андрей:
– Биһиги ыччакка анаан ыллыыр буоламмыт, аныгы истиили талабыт. Билигин бүтүн аан дойдуга азиаттар бөлөхтөрө былааһы ылар. Холобур, K-pop бөлөхтөрүн ылан көрүөххэ. Биһиги продюсербыт Семен Ченянов ырыа айар, суруйар буолан үлэлиирэ олус табыгастаах. Сорох ырыабыт тылын устуудьуйаҕа дьарыктанар оҕолор эҥин суруйаллар. Ырыаларбыт ис хоһооно истиҥ сыһыаны хоһуйуу, үчүгэйгэ-сырдыкка талаһыы диэн. Онон туох да куһаҕаны туойбаппыт, барыта үчүгэйинэн сылдьабыт. Ыччат истиҥ ырыаларга быдан чугас уонна түргэнник ылынар.
– Бэйэҕит ырыа суруйаҕыт, айаҕыт дуо?
Эрхаан:
– Бу күннэргэ мини-альбоммут күн сирин көрүөхтээх. Ол онно бастакы холонууларбыт киирдилэр. Холобур, Миша ырыа суруйбута. Мин киниэхэ сүбэ-ама, көмө буолбутум. Ити курдук, кыралаан сайдан иһэбит. Билиҥҥи туругунан, уопсайа 8 ырыалаахпыт. Санатан эттэххэ, биир ырыаны туруорарга кырата ый баранар. Хас биирдии хамсаныыттан саҕалаан, ырыаны толорууга тиийэ олус элбэҕи үлэлиибит. Онон “саҥа ырыа күн сирин көрүүтэ – сыралаах үлэ түмүгэ” диэххэ сөп.
– Сыанаҕа тахсар уобараскытын, истиилгитин ким толкуйдууруй?
Ваня:
– Бары бииргэ олорон сүбэлэһэбит. Таҥаспытын сакаастаан атыылаһабыт. Тиктэрэр наһаа үлэлээх уонна кэтэһиилээх-манаһыылаах диэн соччо сэҥээрбэппит. Холобур, уопсай сүбэнэн, мин баттахпын кырааскалаппытым (күлэр). Биллэн турар, сыанаҕа тахсар киһи тас көрүҥэр болҕомто ууруохтаах бөҕө буоллаҕа дии.
– Бөлөх эһиэхэ тугу биэрдэ?
Миша:
– Дууһабыт сытар сөбүлүүр дьарыктаах буоллубут. Дьону-сэргэни кытары алтыһа үөрэннибит. Өссө киһи быһыытынан сайдан, эппиэтинэстээх буоларга, туруорбут сыалы ситиһэ үөрэннибит. Хамаанданан бииргэ үлэлиир кистэлэҥин арыйдыбыт. Саамай улахан ситиһиибит төрөөбүт тылбытын баһылаан эрэрбититтэн киэн туттабыт!
– “Snow voice” бөлөх бренд толкуйдаан, туспа маҕаһыыннаах...
Эрхааннааах Андрей кэпсииллэр:
– Бу маҕаһыыҥҥа футболка, сыттык, курууска, о.д.а. мал-сал баар. Сыаната удамыр. Бу бырайыак ис хоһооно харчы киллэрэн байыы-тайыы буолбакка, эмиэ саҥа сүүрээни киллэрии. Холобур, кэнсиэргэ сырыттахпытына, өйдөбүнньүк курдук хаалларарга бириистэрбитин илдьэ сылдьабыт.
– Эһиги билигин өрөспүүбүлүкэни бүтүннүү кэрийэҕит, элбэхтик айанныыгыт. Тыа көрөөччүлэрэ хайдах ылыналларый?
Андрей:
– Сааскы айан саҕаланна. Билигин өрөбүллэргэ Хаҥалаһынан, Намынан, Аллараа Бэстээҕинэн сырыттыбыт. Хас биирдии нэһилиэккэ наһаа истиҥник уонна сылаастык көрсөллөр. Биһиги айаҥҥа барарбытыгар наһаа долгуйабыт. Хата, көрөөччүлэрбит сылаас ытыс тыаһын бэлэхтииллэриттэн күүс-сэниэ эбинэн, дьоллонон кэлэбит. Кэнсиэргэ устуудьуйаҕа дьарыктанар эдэр ырыаһыттар эмиэ барсаллар. Ол иһин наһаа үчүгэй ураты тыын үөскүүр. Бу күннэргэ Уус Алданынан, Амманан, Мэҥэ Хаҥалаһынан, о.д.а. улуустарынан айанныахпыт.
– Өссө кулун тутарга Дьокуускай куоракка мини-альбомҥутун сүрэхтээри сылдьар эбиккит дии...
Миша:
– Кулун тутар 28 күнүгэр “Mix Hall”дьиэтигэр бастакы мини-альбоммут сүрэхтэниитэ буолуохтаах. Бу көрсүһүүгэ истиҥ истээччилэрбитин кытары көрсүөхпүт, ыллыахпыт-туойуохпут, кэпсэтиэхпит-ипсэтиэхпит, үҥкүүлээн да ылыахпыт. Онон истиҥ киэһэбитигэр барыгытын долгуйа күүтэбит! Элбэх саҥа ырыа баар буолуоҕа диэн эрэннэрэбит!
Түмүк оннугар
Сайдыылаах, аныгы тэтими кытары бииргэ хардыылаан иһэр уолаттартан “аны биэс сылынан бэйэҕитин хайдах көрөҕүтүй?” диэн ыйыппыппар, бары дьиэлээх-уоттаах, оҕолоох-уруулаах, үлэлээх-хамнастаах буолуохпут диэтилэр. Кинилэр, төһө даҕаны киэҥ сирдэринэн тэлэһийиэхтэрин баҕардаллар, төрөөбүт дойдуларын ханнык да түгэҥҥэ умнуо суохтаахтарын, төннө туруохтаахтарын эттилэр.
Кэпсэттэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
