«Якутяне» диэн ааттаах киэҥник биллибит фейсбук социальнай ситим бөлөҕөр, Айыы Уола – Александр Самсонов ийэтэ Марфа Семенованы кытта суруналыыс Иван Сергин тус интервьюта бэчээттэнэн таҕыста. Аатырбыт , номоххо киирбит ырыаһыт күн күбэй ийэтэ уолун сырдык кэриэһигэр Дьокуускайга пааматынньык туруортарар баҕа санаалаах.
- Марфа Иннокентьевна, сиһилии кэпсиэххит дуо бырайыак олоххо киириитин туһунан? Ким идиэйэтэ этэй, Дьокуускайга пааматынньык туруорар туһунан?
- Бу мин тус бэйэм баҕа санаам буолар. Оҕом баара-суоҕа сүүрбэ эрэ сыл бу күн сиригэр олох олорон ааспыта, киһи олоҕун кэрчигинэн – олус кыра, олоҕу билбэтэх, толору олорботоҕун да кэриэтэ. Бүтэһик үс сыла олох олоруу да буолбакка – олох иһин охсуһуу этэ. Билигин, ааспыт сыллары эргиллэн көрөн, уолум айар үлэтин аартыгын-суолун анааран көрөммүн саныыбын, кини олус элбэҕи оҥорбут, бэйэтин кэнниттэн хаалларан барбыт – айбыт ырыаларын, ыра санааларын, тус олоххо көрүүтүн. Саша баҕа санаата онон эрэ бүппэтэҕэ, муҥура суох элбэҕи баҕарара, саҥа хоһооноругар ырыа айыан, өссө элбэх гастролга сылдьыан, элбэх доҕордонуон олус баҕарара... Үгүстүк киниттэн истэрим: «Ырыаларым – мин оҕолорум. Мин кэннибиттэн хаалыахтара, ааппын ааттатыахтара, орто дойдуга олорон ааспыппын туоһулуохтара. Бэрт дьиибэтик иһиллэр дии, ийээ, ол эрээри кырдьык оннук буолуоҕа» - диирэ. Кини ырыаларын дьылҕатын ыраах инниктин өтө көрбүтэ, оннук да буолбута. Билигин кини ырыаларын эдэрдиин-эмэнниин бары уостан түһэрбэккэ бары ыллыыллар, нууччалар, сахалар, оннооҕор мин билэрбинэн француз-учуутал иэйэн-куойан туран толороллор. Дьоллоох Дьокуускайы кытта мин оҕом инники дьылҕатын ситимниирэ, манна ырыаһыт быһыытынан үүнүөм-сайдыам, улахан кэнсиэртэри тэрийэн саалалары мунньуом... Ол иһин кини сырдык ыра санаата ыраламмыт Дьоллоох Дьокуускай куоракка киниэхэ анаан пааматынньык турара оччонон оруннаах, кини көлүөнэтигэр, бары сүгүрүйээччилэригэр сырдыгы сыдьаайар, санатар өйдөбүл буолуо диэн мин бигэ эрэллээхпин.
- Пааматынньык төһө сыаналаах буолаарый? Ханан турар буоларый? Уонна бырайыагы өйүүргэ кимнээх күүс-көмө буолалларый?
- Бырайыагы олоххо киллэрэргэ 2 мөлүйүөн кэриҥэ үп-харчы наада. Балайда улахан, сүдү, сөҕүмэр суумма. Турар сирин чопчу талбыппыт. Ыччат искибиэригэр Автодорожнай уулуссаҕа туруоҕа. Куорат дьаһалтата бырайыагы өйөөн сөбүлэҥин биэрбитэ кэрэхсэбиллээх хардыы. Бүгүҥҥү күн туругунан пааматынньык үбүлээһинигэр бэйэм соҕотох түбүгүрэбин, бу биллэн турар миэхэ сааһыран эрэр соҕотох ийэҕэ уустук, соҕотох киһи кыайбат саҕалааһына. Ол иһин мин киэҥ эйгэ нөҥүө оҕом талаанын сүгүрүйээччилэригэр этиэм этэ, ким көмөлөһүөн баҕалаах, туох баарынан бырайыагы өйүөххэйиҥ диэн. Норуот күүһэ –көмүөл күүһэ – диэн этиигэ мин толору сөбүлэһэбин.
- Баҕар, эһиги куорат баһылыгар турар кандидаттарга бу идиэйэни этэн көрдөххүтүнэ? Хайдаҕын да иһин, куоракка турар, куорат култууратын тупсарар пааматынньык буоллаҕа, саха куоратын, норуотун туһугар....
- Бырайыак олоххо киириитэ биллэн турар элбэх сыраны ирдиир. Ол эрээри мин уолбар пааматынньык тула чахчы бэйэлэрин ис сүрэхтэриттэн өйүүр, сүрэхтэрэ этэринэн дьиҥнээхтии истиҥник көмөлөһүр дьону мунньуохпун баҕарабын. Оннук дьоннор куорат баһылыган дуоһунаһыгар турар кандидаттар ортолоругар бааллара дуу?
- Олох көрдөрөн иһиэ буоллаҕа. Түмүккэ, Айыы уолун талаанын сүгүрүйээччилэригэр, кылгастык кини олоҕун туһунан быһа тардан кэпсиэххит буолаарай? Хайдах этэй кини, эһиги уолгут Саша?
- Мин уолум олоххо олус көхтөөх оҕо этэ. Умсугуйан туран оскуола туох баар тэрээһиннэригэр, төбөтүн оройунан түһэн туран кыттара. Уруок быыһыгар тохтобул сынньалаҥнарга, уруок да кэнниттэн өрүү пионерскай дружина хоһугар киирэрэ, туох эмит интириэһинэйи куоттарыам диэн ыксыыра... Өрүү кэнсиэрдэр, куонкурустар буолалларын кэтэһэрэ. Шурик тугу барытын умнан туран үлүһүйэн туран оскуола уопсастыбыннай, уус-уран олоҕор кыттара, бэриниилээхтик, иэйэн-куойан туран. Учуутал, пионер баһаатай ханнык баҕар соругун ис иһиттэн кыһаллан, дууһатын ууран туран толорорго кыһаллара, ис сүрэҕиттэн көнөтүнэн, эҥкилэ суох. Ол иһин кинини оҕолуун-уруулуун, улахан дьоннуун бары таптыыллара. Бу өйдөөтөххө, оччолорго Улахан Аан нэһилиэгин уулуссалара хараҥа этилэр, прожектордар суохтара, оттон кырачаан Шурик хараҥа кыһыҥҥы киэһэлэргэ бэйэтэ тылланан учууталларын дьиэлэригэр диэри атааран уйадытарын оскуола ветеран учууталлара билиҥҥэ диэри уйадыйа ахталлар. Оттон төһөлөөх элбэхтэ мин үлэм кэнниттэн киэһэ хойут, кинини көрдүү барарым, уонна өрүү эбэтэр оскуолаттан, эбэтэр кулуупатан буларым. Оҕом барахсан этэрэ өрүү биир буолара: «Ийээ, куттаныма, кыратык хойутаатыбыт, ол эрээри барытын бүтэрдибит, чэ ийээ айманыма, барыта үчүгэй, үчүгэй буолуо, көрөөр даҕаны». Кылааһын кэнсиэригэр Шурик туох баар нүөмэрдэргэ барытыгар кэриэтэ баара, көхтөөхтүк кыттара, доҕотторугар көмөлөһөрө, күүс-көмө, сүбэ-ама буолара. Дэлэҕэ да учууталлара кинилэр чаҕылхай, кыайыылаах тахсыыларыгар куруук бүк эрэниэхтэрэ дуо? Оннук этэ мин уолум, кини тугу барытын ымпыгар-чымпыгар тиэрдэ, ситэрэн-хоторон тиһэҕэр тиэрдэ оҥоро сатыыра – үлэҕэ, ырыаҕа, олоҕор, күрэскэ. Кини олорон ааспыт олоҕо аныгы ыччакка - чаҕылхай холобур.
