Элджей диэн ыччат субкултууратын ырыаһытын кэнсиэрин тохтотор айдаан кэмигэр Сулустаана Мыраан “ити оҕону утаран улахан “булпутуттан” – АЛРОСАны кэһэтиэхтээхпититтэн аралдьыйдыбыт” диэн айманан суруйбутун ааҕан баран, уруккуну-хойуккуну эргитэ санаатым.
Ыһыллыы-тоҕуллуу ССРСка чуолаан ыччат өйүн-санаатын бутуйууттан, буортулааһынтан саҕаламмытын билигин чопчу көрөҕүн. Ити идэмэрдээх ССРС-һы ыһар былаан ааптарынан Эмиэрикэ КРУтун урукку тойоно А. Даллеһы ааттыыллар. “Окончится война, всё как-то утрясется, устроится. И мы бросим всё, что имеем, — всё золото, всю материальную мощь на оболванивание и одурачивание людей. Человеческий мозг, сознание людей способны к изменению. Посеяв там хаос, мы незаметно подменим их ценности на фальшивые и заставим их в эти фальшивые ценности верить... Мы будем всячески поддерживать и прославлять так называемых художников, которые станут насаждать и вдалбливать в человеческое сознание культ секса, насилия, садизма, предательства, — словом, всякой безнравственности. В управлении государством мы создадим хаос и неразбериху. Мы будем незаметно, но активно и постоянно способствовать самодурству чиновников, взяточников, беспринципности. Бюрократизм и волокита будут возводиться в добродетель. Честность и порядочность будут осмеиваться и никому не станут нужны, превратятся в пережиток прошлого...Будем вырывать духовные корни, опошлять и уничтожать основы духовной нравственности. Мы будем браться за людей с детских, юношеских лет, главную ставку будем делать на молодежь, станем разлагать, развращать, растлевать её”, – диэн тыллардаах былаан быһа тардыытын элбэхтик холобурдууллар.
Ити Даллес 1945 с. былаанын сорох киһи сымыйаргыан сөп. Ол эрээри ССРС ыһыллыыта оруобуна итинник барбыта. Оччолорго бобуулаах рок-муусука, “андеграунд” култуурата ыччат, эдэр дьон өйүн-санаатын барытын сүүйбүтэ. Людмила Зыкина, Иосиф Кобзон курдук сэбиэскэй олох бырапагандьыыстарын, культовай ырыаһыттарын В.Цой, Б.Гребенщиков, А. Макаревич солбуйбуттара. Цой “сүрэхпит тосту уларыйыыны ирдиир” (перемен требуют наши сердца)” диэн тыллара Ленин 1917 с. “Собуоттары – оробуочайдарга, сири – бааһынайдарга, былааһы – Сэбиэккэ” диэн өрөбөлүүссүйэ оҥорбут луоһунун курдук, төттөрүтүн, хапыталыыһымҥа төннөр луоһун буолбуттара буолбатах дуо?
«Даллес былаана ССРС-ы суох оҥоруу буолбатах, Арассыыйаны, нуучча норуотун суох гыныы» диэн тоһоҕолоон бэлиэтииллэр. Арассыыйа диэн тыл суох буолуор диэри Даллес хоруобугар сүгүн сыппат үһү диэххэ сөп.
Бүгүн саҥа кэм, саҥа муода. Арамаантыканы, көҥүл олоҕу туойар рок-муусука оннугар абааһы курдук көрүҥнээх, үлүгүнэйэр тыллаах-өстөөх Элджей, Оксимирон, Хаски эҥин курдук ырыаһыттардаах хип-хоп муода буолла.
Билигин оҕо төрөппүттэн, уопсастыбаттан тэйэн, смартфон төлөпүөн мэйиилэммит кэмигэр порнографияны, наркотигы, арыгыны, маатыраны тэнитии хип-хобунан күүһүрүүтэ ити Даллес былаанын бүтэһиктээх сорунуута курдук.
90-с сыллардааҕы сценарийынан Пугачевалаах, Басковтаах “шоу-култуураларын” хип-хоп солбуйар. Макаревичтаах Гребенщиков оннуларыгар 20 сылынан “аныгы ыччат таҥарата аатыран” Элджейдээх тэлэбиисэртэн түспэт буолаллар. Сонньуйбучча эттэххэ, 30-ча сыллааҕыта оччотооҕу ыччат өйүн-санаатын булкуйан ССРС ыһыллыытыгар кырата суох өҥөлөөх рок мусукааннар ырыалара, тас бодолоро аныгы “абааһы көрүҥнээх ырыаһыттардааҕар” быдан киһилии этэ.
Онон Элджейдээх абааһы олоҕун айхаллыыр кэнсиэрдэрин тохтотуу сыыһа буолбатах. Өйдүүр буолуохтааххыт, 90-тарга тииһэ суох Шура ол-бу буолан испитин уопсастыба сөбүлээбэтин биллэрэн, көннөрөн турар. Арыгыттан, наркотиктан эмтэнэн, тиистэнэн киһилии буолбутун өтөр-өтөр тэлэбиисэринэн көрөбүт.
Онон киһи тэҥэ суох курдук санаммыт эдэр дьону уопсастыба ылымматын көрдөрөн, буойан “эмтээн”, өйүн-төйүн булларар кыахтааҕын тухары эрэ Даллес былаана туолбата чахчы. Төрүт сиэр-майгы сыаннастарын өрө тутар, көмүскүүр, ол тула түмсэр норуот атын алдьархайы, кутталы өйдүүр, көмүскэнэр, туоратар кыахтанар. Оттон олоҕу аннынан эрэ көрөр, өйүн-санаатын арыгыга, наркотикка сүүйтэрбит, аҕыйах маатыра тыл саппаастаах Ильфтээх Петров “12 олоппостугар” ахтыллар “Эллочка людоедка” курдук дьон үөскээтэхтэринэ, олор “кэннэ кээнчэ да буоллун” диэн бириинсиптээх сир баайын хостуур адьырҕалартан Саха сирин экологиятын, норуоттарын көмүскүүр дьоҕурдаах буолуохтарын саарбахтыыбын.
Владимир Степанов, Кыым.ру
