Олунньу 27 күнүгэр Москуба куоракка, СӨ норуодунай дьокутаата, национальнай СМИ Ассоциациятын салайааччыта, “Ситим” медиа-бөлөх генеральнай дириэктэрэ Мария Христофорова, Арассыыйа Уопсастыбаннай палататын иһинэн эрэгийиэннээҕи СМИ Координационнай сэбиэтин манньаҕар кыттыыны ылла.
Ааспыт сыл ахсынньытыгар бигэргэммит сэбиэт састаабыгар Мария Христофорова киирбитэ. Ону таһынан, Координационнай сэбиэт чилиэннэринэн дойду субъектарын уонна Москуба куораттан СМИлэр эрэдээктэрдэрэ уонна таһаарааччылара буолаллар. Сэбиэти иһитиннэрэр холбоһук, СМИлэр уонна маассабай коммуникация сайдыытын Уопсастыбаннай палата хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Александр Малькевич баһылыыр. Бу сылга бастакы мунньах кини бэрэссэдээтэллээһининэн ыытылынна.
Бэбиэскэҕэ суруналыыстар бырааптарын көмүскээһин, эрэгийиэннээҕи СМИлэр салайааччыларын үөрэтэр бырагыраамманы оҥоруу, оройуоннааҕы уонна муниципальнай таһаарыыларга босхо юридическэй кииннэри тэрийии уонна эрэгийиэннэргэ тиэрдии кыһалҕатын быһаарыы курдук боппуруостары көрдүлэр.
Мария Христофорова «Состояние и перспективы развития СМИ для детей и юношества, издаваемых на языках народов России» диэн тиэмэҕэ дакылааттаата.
“Национальнай СМИ Ассоциациятын аатыттан оҕолор төрөөбүт тылларынан уонна нуучча тылынан ааҕыыларын, оҕолорго аналлаах таһаарыылар туһунан боппуруоһу көтөҕүөхпүн баҕарабын. Өскөтүн биһиги оҕолорбут төрөөбүт тылларынан уонна нуучча тылынан кыайан аахпат буоллахтарына, тыл билиҥҥи уйан эйгэтэ эстэр туруктаах”, – диэн Мария Николаевна дакылаатын саҕалаата.
Экспертэр аан дойду үрдүнэн ааҕыыга интэриэс сүтэн эрэрин туһунан этэллэрин бэлиэтээтэ. Оҕолору уонна ыччаты ордук сааратар иһитиннэриилэр уонна бырагырааммалар тардаллар. Инньэ гынан, ааҕыы оруола үүнэр көлүөнэ өйдүүн-санаалыын сайдарыгар ньыма быһыытынан сүтэн эрэр.
“Бү төрүөтүнэн үксүгэр глобализация содулун буруйдууллар. Дьиэ кэргэнинэн ааҕыы үгэһэ симэлийэн эрэр, дьиэтээҕи библиотекэ хаҥаабат. Ол, биллэн турар, төрөөбүт тылынан холкутук ааҕыыга-суруйууга охсор”.
“Национальнай эрэгийиэннэргэ оскуола уонна төрөппүттэр оҕолор ааҕыыны үгэскэ кубулуталларыгар үөрэтиэхтээхтэр, сүбэһит-амаһыт буолуохтаахтар. Оҕону иитиигэ, кинилэр бары өттүнэн сайдыылаах буолалларыгар уонна төрөппүттэр оҕолорун сөпкө иитэллэригэр көмөлөһүү боппуруостарын дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин сыллааҕы иһитиннэриитигэр этэн турар. Бу соруктар төрүт тылынан тахсар оҕолорго аналлаах таһаарыылары сайыннарарга уонна харыстыырга сыһыаннаахтар диэн эрэнэбин. Төрөөбүт тылы нуучча тылын курдук билии – бу дьиҥнээх патриоттары иитии төрүтэ буоллаҕа”, – диэн Мария Христофорова бэлиэтээтэ.
Ону таһынан, Национальнай СМИ Ассоциацията норуоттар төрүт тылларынан оҕоҕо аналлаах таһаарыылар таһымнарын үөрэппит. Ыйытыкка хоруйдар Дагестантан, Кабардино-Балкарияттан, Адыгеяттан, Чувашияттан, Комиттан, Ингушетияттан, Карачаево-Черкесияттан, Марий Элтэн, Чечняттан, Башкортостантан, Ямало-Ненецкэй уонна Ханты-Мансийскай автономнай уокуруктартан, Удмуртияттан, Татарстантан кэлбиттэр.
Мария Николаевна бэлиэтээбитинэн, бу эрэгийиэннэргэ оҕоҕо аналлаах төрөөбүт тылынан тахсар таһаарыылар тиражтара 170- 10 000 диэри халбаҥныыр эбит. Холобур, Марий Эл өрөспүүбүлүкэ «Йамды ли» диэн горно-марийскай тылынан тахсар судаарыстыбаннай хаһыата баара-суоҕа 170 ахсаанынан тахсар. Оттон «Ямде лий» диэн лугомарийскай тылынан тахсар хаһыат тирааһа 1150 экз.
Оттон Чечняҕа төрөөбүт тылларынан «Стелаад» («Кустук») диэн сурунаал тахсар. Тирааһа 2000 экз. Уонна икки тылынан «Наша школа. Чеченская Республика» диэн хаһыат 10 000 тираһынан тахсар эбит.
“Төһө да мүлчүргэннээх кэмнэр буолбуттарын иһин, эрэгийиэннэргэ төрөөбүт тылларынан тахсар оҕолорго аналлаах таһаарыылар син бааллар. Ол эрэн киирбит матырыйааллары үөрэтии кэнниттэн соччото суох түмүк таҕыста. Дойду үрдүнэн маннык таһаарыылар быстар аҕыйахтар.Үгүс тэрийээччилэр уонна таһаарааччылар судаарыстыбаннай тэрилтэлэр. Чааһынай таһаарааччылар олох аҕыйахтар. Кинилэр судаарыстыбаттан көмө ылбаттар”, – диэн Мария Христофорова кэпсээтэ.
“Ол түмүгэр: кыра тираж, тиэрдии кыһалҕата, розничнай сыана үрдүгэ, ону таһынан, баар таһаарыылар хаачыстыбаларын тупсарар кыах суоҕа буолар. Суруналыыстартан саҕалаан худуоһунньук-дизайнердарга тиийэ үлэһиттэри бэлэмнээһин тустаах болҕомтону ирдиир”, – диэн бэлиэтээтэ.
Ону таһынан, аныгы үйэҕэ “цифровизациялааһын” боппуруоһа сытыытык турар: “Ол иһин, төрөөбүт тылбытынан туһалаах, сайыннарар иһитиннэриилэри интэриниэт нөҥүө оҕолорбутугар тиэрдэр сорук турар”.
“Ааҕыы боппуруоһун култуура уонна үөрэхтээһин бэлиитикэтин хайысхаларын курдук көрүөххэ наада”, – диэн Мария Христофорова бэлиэтээтэ.
Уонна төрөөбүт тылынан тахсар оҕоҕо аналлаах таһаарыылар элбииллэрин уонна сайдалларын туһугар, эрэгийиэннээҕи бырагыраамма оҥоруу, ону таһынан, чааһынай таһаарааччылар ороскуоттарын уйунарга эрэгийиэннэр үлэлэһиэхтэрин наада диэн этии киллэрдэ.
Ханты-Мансийскай автономнай уокурукка СМИ таһаарыыларын, ону таһынан, аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларынан таһаарыы ороскуотун сабыыга судаарыстыбаннай өйөбүл миэрэтэ көрүллэр. Бу ХМАО–Югра “Гражданскай уопсастыба сайдыыта” диэн судаарыстыбаннай бырагыраамма көмөтүнэн олоххо киирбит.
Мария Христофорова төрөөбүт тылынан тахсар социальнай суолталаах уонна оҕолорго аналлаах СМИгэ “Почта России” сурутуу тарыыбын үрдэтиини бобууга этии киллэрдэ. Уонна Судаарыстыбаннай Дума, сибээс уонна коммуникация министиэристибэтэ, Уопсастыбаннай палата, билим уонна суруналыыстар уопсастыбаннаһа кыттыылаах Федеральнай агентства кыттыгастаах национальнай СМИлэри өйөөһүҥҥэ сокуон бырайыагын оҥоруу туһунан этии киллэрдэ.
Ону таһынан, оҕоҕо аналлаах таһаарыыларга грант олохтооһун, кылаас таһынан ааҕыы испииһэгэр киллэрии уонна төрөөбүт тылынан уонна нуучча тылынан электроннай-цифровой оҕо таһаарыыларын үбүлээһин туһунан эттэ.
Түмүккэ Мария Христофорова 2019 сылга оҕоҕо аналлаах СМИлэри сайыннарыы, ону таһынан, төрөөбүт тылынан тахсар таһаарыылар боппуруостарыгар Бүтүн Арассыыйатааҕы конференция ыытыахха сөбүн туһунан эттэ.
РФ Уопсастыбаннай палататын бэрэстэбиитэллэрэ уонна эрэгийиэннээҕи кэллиэгэлэр бу этиини өйөөтүлэр. Уонна быйыл сайын оҕоҕо аналлаах СМИлэр боппуруостарыгр конференция ыытылларын туһунан быһаарыыны ылыннылар. Бу тэрээһин “Мурзилка” сурунаал 95 сылыгар ананыан сөбүн көрдүлэр. Ону таһынан, Уопсастыбаннай палатаҕа “Почта России” тарыыбын көрөрү өйөөтүлэр.
