От ыйын 29 күнүттэн Аллараа Бэстээх тимир суол ыстаансыйатыттан аан бастакытын дьону тиэйэр поезд сырыытын саҕалыахтаах. Аллараа Бэстээхтэн поезд чорбохтоох чыыһылаларга сылдьар буолуоҕа, оттон вагон ахсаана төһө киһи айанныыр баҕалааҕыттан көрөн буолуохтаах. Айан билиэтин сыаната РЖД систиэмэтиттэн уратыта суох буолуо. “Саха сирин тимир суоллара” АУо (ЖДЯ) бастакы айанньыттарын ыытарга төһө бэлэмий?
Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри – 830 км. Ити Нерюнгриттан Красноярскайга диэри саҕа ыраах. Ол эбэтэр, Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри билиэт сыаната Нерюнгриттан Красноярскайга дылы хайдаҕый да, оннук буолуохтаах. Туох да диэбит иһин, Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри таксыыннан барардааҕар, поеһынан барбыт быдан чэпчкэки буолуоҕа. Поеһынан айан массыынаннан айанныырдааҕар быдан тупсаҕай, сылаата суох эрээри, айанныыр бириэмэ улаатан биэрэр – Нерюнгрига диэри 18 чаас. Билигин Дьокуускайтан Аллараа Бэстээх вокзалыгар диэри сүүһүнэн пассажиры хайдах илдьэр-аҕалар туһунан логистика силигин ситэрэллэр.
Хас вагон айанныаҕай?
Тимир суолу тутааччылар этэллэринэн, Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри бастаан утаа 1-2 плацкарт вагона сылдьар буолуоҕа. Санатар буоллахха, “Железные Дороги Якутии” тэрилтэ Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри хайысханы бас билэр. Оттон Нерюнгриттан салгыы тыргыллар суолу Федеральнай пассажирскай хампаанньа (ФПК) бас билэр. Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгри аара олорсон Арассыыйа хайа баҕарар муннугар тиийиэххэ сөп. Маны таһынан, “ЖДЯ” Бэстээхтэн Тындаҕа, Благовещенскайга, Хабаровскайга, Москубаҕа тиийэ көһөн олоруута суох (беспересадочнай) вагоннары сүүрдүөҕэ. “ЖДЯ” вагоннарыгар ирдэбил үкчү РЖД гиэнин курдук буолуоҕа.
Санатар буоллахха, 2004 сыллаахха ЖДЯ Нерюнгри-Алдан-Томмот хайысханнан аан бастакытын дьону тиэйэр буолуоҕутттан сабыс-саҥа вагоннары атыыласпыта. Оттон Бэстээхтэн хайдах вагоннарынан тиэйиэхтэрэй? Хампаанньаҕа иһитиннэрбиттэринэн, Арассыыйаҕа пассажирскай вагону оҥорор суос-соҕотох собуот Тверьгэ эрэ баар эбит. Оттон ФПК бу собуокка хас да сыллаах сакааһын номнуо биэрбитэ ырааппыт, онон атын тэрилтэлэртэн биир да сакааһы ылбаттар эбит. Инньэ гынан, ЖДЯ Бэстээхтэн дьону илдьэригэр анаан биир эрэ саҥа плацкарт вагону атыыласпыт. “ЖДЯ” сыллааҕы ыраас барыһа 100 мөл. солк. тэҥнэһэр. Ол онтон аҥарын дивиденд быһыытынан тэрийэн таһаарааччылар ылаллар эбит. Оттон биир вагон сыаната – 57 мөл. солк. Ол эбэтэр, сылга биир эрэ вагону атыылаһар кыахтаахтар. Ити биллэн турар үлэни атахтыыр кыахтаах. Ол иһин, ЖДЯ Украина Кырыымҥа хаалларбыт эргэ вагоннарыттан 6 вагону 6-лыы мөл. солк. атыыласпыт. Ону Белоруссияҕа илдьэн саҥардан биэрбиттэр. Пассажирдары тиэйэргэ анаан 11 плацкарт уонна 6 купелаах вагон сылдьар буолуоҕа. Маны таһынан 3 эрэстэрээннэх вагону атыыласпыттар. Кырыымтан ылыллыбыт вагоннар 28 сыл сулууспалаабыттар. Инньэ гынан, аны 3 сылынан норматив быһыытынан хайаан даҕаны хапытаалынай өрөмүөнү ааһыахтаахтар. Оттон биир вагону хапытаалынайдык өрөмүөннүүргэ 30 мөл. солк. наада. Хампаанньа пассажирдар сылдьан киирэн бардахтарына, кэнэҕэһин ФПКтан саҥа вагоннары түүлэһиигэ ылар эбэтэр атыылаһар былааннаах. Билиҥҥитэ “саҕалыахха эрэ наада” дииллэр.
Айанньыт баар буолуо дуо?
Плацкарт вагоннарыгар сыананы судаарыстыба дотациялыыр. Ол эрээри атыыламмыт билиэттэн көрөн биирдэ дотацияны оҥорор. Вагоннар 75 бырыһыан туоллахтарына биирдэ бу хайысха рентабельнай дэнэр эбит. Кэнники кэмҥэ Нерюнгри-Алдан-Томмот хайысхаҕа билиэт былдьаһык буолбут. Маныаха “Сибиир күүһүн” тутааччылара айанныыр буолан былдьаһык буолбут эбит. Благовещенскайга диэри айаннааччы эмиэ элбэх. Туох да диэбит иһин, поеһынан айан массыынатааҕар сылаата суох буоллаҕа. Инньэ гынан, ЖДЯ Аллараа Бэстээхтэн пассажир баар буолуо диэн эрэх-турах санаалаах. Арай өрүһүнэн сырыы тохтоотоҕуна пассажир ахсаана эмискэ халбаҥныан сөп.
Итэҕэстэр туоратыллыбыттар
Томмот-Аллараа Бэстээх тимир суол учаастагын тутуута куттал суоһаабатын нуорматыгар эппиэттэспэт, сотору-сотору сиҥнибит эҥин диэн этэ сылдьыбттара. Үс сыллааҕыта судаарыстыбаннай хамыыһыйа 700-тэн тахса регламент кэһиитин булбута. Билиҥҥитэ туох-баар кэһии барыта туоратыллар. Былырыын “ЖДЯ” учаастагы ситэрэн тутууга 1,8 млрд солк. тендер сүүйбүтэ. Инньэ гынан, үлэ тигинэччи барбыт. Бэс ыйыгар туох баар докумуон баттанан, үлэ тутуллуохтаах.
Күргэбит хайаһар?
Өлүөнэни туоруур күргэ хаһан эмэ тутуллар ини диэн ыра санаалаахпыт. Билиҥҥитэ күргэ тимир суола суох, аҥаардас массыына туоруур эрэ буолуохтаах диэн бырайыактанар. Ол кэнэҕэһин тимир суол сайдыытыгар охсуулаах буолуо дуо? Маныаха ЖДЯ билиҥҥитэ Дьокуускайга диэри пассажирдары Бэстээх вокзалыгар диэри тута оптуобуһунан тиэйэр курдук дьаһанар былааннаах. Үкчү Кырыым уопутун курдук. Онно Кырыым күргэтэ тутуллуор диэри дьону вокзалтан вокзалга диэри оптуобуһунан тиэйэ сылдьыбыттар. Дьокуускайтан Бэстээх вокзалыгар диэри чаас кэриҥэ айанныыгын. Билиҥҥитэ бу хайысхаҕа логистика үлэтэ түмүктэнэ илик.
“ЖДЯ” 50% аахсыйатын РЖД бас билэр, оттон 45%-нын – Саха сирин сир сыһыаннаһыыларыгар уонна баай-дуол министиэристибэтин бас билиитигэр сылдьар, онтон атына – чааһынайдарга. Өскөтүн акционердар “ЖДЯ” сабан баран РЖД бас билиитигэр биэрэр да буоллахтарына, килийиэннэр тугу да сүтэриэ суохтара дииллэр. Тоҕо диэтэххэ, тарыып биир да кэппиэйкэнэн уларыйбат.
Хаһааҥҥыттан? Төһөҕө?
От ыйын 27 күнүгэр Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыттан БАМ тутуутун бэтэрээннэрин илдьэр бастакы поезд барыаҕа. Бу күн быраһыньыктааҕы миитин буолоуҕа уонна БАМ эпохатын саҕанааҕы аатырбыт “Самоцветы” бөлөх ыалдьыттыаҕа. Тимир суолун үлэһиттэрэ саҥа хайысха арыллыытыгар олоҕурбут үгэстээхтэр эбит. Онно сүрүн кыттааччыларынан тимир суолу туааччылар уонна бастакы пассажирдары тиэйэр поезд буолуоҕа. Оттон бастакы быыстала суох сылдьар эриэйсэ Аллараа Бэстээхтэн от ыйын 29 күнүгэр турунуоҕа.
Билиҥҥитэ быһа барыллаан ааҕыыннан, Аллараа Бэстээхтэн Нерюнгрига диэри уопсай вагоҥҥа (олорон айанныыгын) билиэт сыаната 900 солк., плацкартака – 1500 солк., купеҕа – 2400 солк. буолуоҕа. Оттон Благовещенскайга диэри купенан айанныырга – 4500 солк., Москубаҕа диэри плацкарт – 7 800 солк. буолуоҕа.
Kyym.ru
