Барыбытын аймаабыт 202 №-дээх уураах көтүлүннэ эрээри, уоскуйарбыт сөп дуо? Уопсайынан, бу маннык саҥаттан саҥа араас уураахтары, “пилотнай” бырайыактары барытын ыраас манньыакка ылынан, толорорбутунан барарбыт, олоххо киллэрэрбит төһө сөбүй? Ол туһунан санаатын биллэр уопсастыбанньык, Өрөспүүбүлүкэтээҕи лиссиэй дириэктэрэ Иван Шамаев үллэстэр.
– Иван Иванович, айдааннаах 202 №-дээх уураах көтүллүбүтүн туох дии саныыгын?
–202№-дээх уураах көтүллүбүтэ үчүгэй. Төһө да ити ыйаах оптимизацияны, ыстааты сарбыйыыны “модьуйбат, сүбэлиир эрэ” ис хоһоонноох диэбиттэрин иһин, чунуобунньукка уураах аата уураах, ону толорбутунан барыа этилэр.
Аны бырабыыталыстыба орто сүһүөх үлэһиттэрэ «ити ыйаах былырыын сайын тахсыбыта уонна умнууга хаалбыта, ким да тарбамматаҕа” диэн этэллэр. Билигин кэлэн дьэ аҥаар кырыыттан толоро сатааһын саҕаланна. Өскөтүн уопсастыбаннас күүскэ этиммэтэҕэ, ыйаах көтүллүбэтэҕэ буоллар, төһөлөөх түҥ-таҥ туттуу барыа биллибэт этэ.
Ити барыта олус улахан суолталаах боппуруоска күннээҕинэн салайтаран сыһыаннаһыы содула.
– Өрөспүүбүлүкэ салалтата этэринэн, балаҕан ыйын 1 күнүгэр 202-с оннугар саҥа уураах баар буолуохтаах...
– Мин саамай сөҕөрүм маннык: бырабыыталыстыба «Тыа сирин 2020-2025 с.с. кэлим сайдыыта» бырагырааманы оҥоруохтаах. Ону Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ бэлэмнии сылдьар. Миниистир А.П. Атласов миэхэ эппитинэн, бэс ыйын ортотугар дьон билиитигэр таһаарыахтаахтар. Оттон иккис курдук, тыа сиригэр баар тэрилтэлэри сарбыйыы бара турар.
Ол эбэтэр, тыа сирин тыын боппуруостарынан икки хамаанда тус-туһунан үлэлии сылдьар. Бу хартыына икки быраас биир пациент атаҕын бэйэ-бэйэлэрин кытта сүбэлэһиэхтээҕэр буолуох, көрсүбэккэ да эмтии сылдьалларын санатар курдук: биирдэһэ уопсай эмп-томп күүһүнэн үтүөрдэр үлэни ыыта сатыыр, биирдэһэ пациент атаҕын быһар былааннаах сылдьар.
Бу маннык сатаҕай үлэ түмүгэр тыа сиригэр уонна Дьокуускай куоракка иккиэннэригэр олус улахан охсуулаах балаһыанньа үөскээри турар.
– Тыа сиригэр ыытыллар уларытыы Дьокуускай куоракка туох охсуулаах буолуон сөбүй?
– Тыа сиригэр орто оскуоланы 9 кылаастаах оҥоруу, 9 кылаастааҕы начаалынайга кубулутуу уо.д.а. итинник сарбыйар-намтатар хабааннаах дьаһаллар нэһилиэги эстэр суолга киллэрэллэрин киһи эрэ барыта этэ-тыына сатаата.
Аны куоракка ити туох охсуулааҕый диир буоллахха... Сарбыллыбыт тэрилтэлэр үлэһиттэрэ үксүлэрэ быһа Дьокуускай куоракка көһө сатыахтара. Биэс тыһыынча киһи куоракка киирдэҕинэ, биэс тыһыынча оҕо куоракка кутуллуо. Бачча оҕону үөрэтэргэ биэс саҥа оскуола наада! Ону хантан ылыаҥый? Ити уларытыылары туох да толкуйа суох киллэрэ сатыыр бырабыыталыстыба чунуобунньугар эттэххэ: «Ну и что, это уже проблемы города!» диэтэҕинэ да көҥүлэ. Крылов үгэтигэр баар куба, араак уонна сордоҥ курдук үлэлээн өрөспүүбүлүкэни туохха тиэрдиэхпит биллибэт.
– Эн итиннэ туох этилээххиний?
– Мин санаабар, тыа сирин кэлим (комплекснай) сайдыытын бырагырааматын ылыныыны уонна оптимизацияны ыытыыны кырата биир сыл тохтотон, хайдах-туох буолан эрэрбитин бүтүннүү, кэлимник үөрэтэн көрүөххэ (анаалыстыахха) наада. Бу боппуруоска бырабыыталыстыба, Ил Түмэн, Дьокуускай куорат мээрийэтэ, учуонайдар бөлөхтөрө, нэһилиэнньэ интэриэһин түмэр уопсастыбаннай бөлөх, барыта биэс араас күүс, бииргэ үлэлээн, түмүккэ сөптөөх быһаарыылар үөскүөхтэрэ.
Итинник бииргэ үлэлээһин мөккүөрдээх буоларыттан куттанымыахха наада. Былыр былыргыттан олохтоммут суут систиэмэтигэр эмиэ күрэх (состязательность) бириинсибэ баар буолан суут суут буолан турдаҕа дии. Ыам ыйын 21 күнүгэр Ил Дархан этэн турар: “Саха сирин олохтоохторо бэйэлэрин көмүскэллээх курдук сананалларын наадатыгар, бүддьүөт эйгэтин тупсарыы үлэтэ гражданскай уопсастыбаны кытта ыкса ситимнээхтик барыаҕа” диэн. Оттон билигин тирээн турар балаһыанньаҕа маннык үлэ барыыта – ол буолуо, дьиҥнээх сомоҕолоһуу көстүүтэ.
Онон уопсастыбаннай тэрилтэлэр күүстэрэ бэс ыйын 25-26 күнүгэр буолаары турар «Тыа сирэ – норуот дьылҕата» диэн пуорумҥа бу боппуруостар көтөҕүллүөхтэрэ диэн эрэнэбин.
– Махтал!
Нина Герасимова
