“2019-2024 сылларга Бүлүү бөлөх улуустарын уонна Эдьигээн сэлиэнньэтин уунан хааччыйыы систиэмэтин сайыннарыы” бырагыраама чэрчитинэн Үөһээ Бүлүү Хоро нэһилиэгэр бу дьыл атырдьах ыйын 16 күнүгэр ууну ыраастыыр аан бастакы ыстаансыйа олоххо киирдэ. Бу – Саха сиригэр бастакы уонна ойуччу ураты суолталаах эбийиэк. Ыстаансыйа үлэтэ Япония сайдыылаах быраактыкатыгар тирэнэр. Саха сиригэр бу сүдү бырайыак “АЛРОСА” АХ өйөбүлүнэн ТАКОТ диэн Япония хампаанньатын уонна “Инженерные сети Проект” ХЭУО көмөлөрүнэн үлэҕэ киирдэ. Ыстаансыйа дьон олоҕун уйгутун, доруобуйаны тупсарыыга сыаллаан тутулунна.
Ыстаансыйа тэхиньиичэскэй хааччыллыыта
Ууну бэлэмниир бастакы ыстаансыйа 23 мөлүйүөн суумалаах. Кинини тэрийии, тэриллэрин туруоруу, таҥыы үбүлээһинин АЛРОСА СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах Пуондатын нөҥүө ситистэ. Ыстаансыйа үлэтин олохтоохтор үөрэ-көтө көрүстүлэр. Эбийиэк үлэҕэ киирэр күнүгэр кинилэр ыстаансыйа ыраастаабыт ыраас уутун амсайдылар. Дьон ыраастаммыт уу өҥө да, амтана да уратылааҕын бэлиэтээтилэр. Ууну ыларга 19 лиитэрэлээх икки иһит үлэлиэҕэ. Ону таһынан илиини сууйар раковина туруорулунна. Олохтоохтор иһэр ууну кыһыннары-сайыннары буор босхо ылыахтара. Ыстаансыйа суукка иһигэр 100 кубическэй миэтэрэ ыраас ууну оҥорон таһаарар кыахтаах. Иһэр уу электрохимическэй ньыманан ыраастанар. Айылҕаҕа буолар араас түгэннэргэ бэриммэккэ, ыстаансыйа ыраас ууну мэлдьи бэлэмниир кыахтааҕынан уратылаах.
“Бу ыстаансыйа Бүлүү бөлөх улуустары уонна Эдьигээни ыраас уунан хааччыйыы бырагырааматынан киллэрилиннэ. Махтал тылларын, бастатан туран, олохтоохторго уонна эбийиэги кылгас болдьох иһигэр үлэҕэ киллэрбит бэдэрээччит тэрилтэҕэ тиэрдэбин. Атын да ыстаансыйалар болдьохторугар үлэҕэ киирэн, дьон-сэргэ доруобуйата тупсарыгар баҕарабын”, — диир Хомунаалынай хаһаайыстыба уонна энергетика миниистирэ Дмитрий Садовников.
Миниистир ыстаансыйалар үлэлэрин тэтимин түргэтэтэргэ эттэ. Бүлүү бөлөх улуустар атын учаастактарыгар үлэ күөстүү оргуйар.
Ыстаансыйа киһитэ суох үлэлиир
“Дьоҥҥо табыгастаах буоларын курдук, ыстаансыйаны бөһүөлэк киинигэр туруордубут. Ууну массыынанан да, бэйэ да аҕалбыт иһитигэр холкутук ылыахха сөп. Төһөнөн элбэх уу ылыллар да, оччонон ыстаансыйа үлэтэ өссө күүһүрэр. Аныгы технология күүһүн киһи сиппэт. Күн бүгүн биир ньыма кыалыннаҕына, сарсын атын толкуйданар. Иннибит хоту баран иһиэхпитин наада. Ыстаансыйа тымныы кэмҥэ тоҥор куттала суох. Кыһыҥҥы өттүгэр уот барар түбэлтэтигэр генераторнай ыстаансыйа дизелэ үлэлиэҕэ. Ол эбийиэк 8 чаас буола-буола бэйэтин бэйэтэ саппыраапкаланарыгар, киһитэ суох үлэлииригэр кыаҕы биэрэр. Онон манна үлэһити тутар наадата суох. Кыбартаалга биирдэ биһиги үлэһиппит параметрдары көрөн, электродтары уларытан биэриэн сөп. Уларытарга төрүөт суох буоллаҕына, саппаас чаастар уһуннук үлэлиир кыахтаахтар. Электрод бүтэр түбэлтэтигэр Дьокуускайга айанныыр наада тирээбэт. Саппаас чаас барыта биир сылга холкутук тиийэр гына хааччылынна”, -- диэн кэпсиир ТАКОТ бэрэстэбиитэлистибэтин генеральнай дириэктэрэ Андрей Алексеев. Кини этэринэн, саҥа технологияны күн бүгүн даҕаны үлэҕэ киллэриэххэ сөп. Ыстаансыйа сүрүн “фишката” – киһи көмөтө суох бэйэтэ үлэлээһинэ.
“Олус үөрүүлээх уонна долгутуулаах түгэн буолла. Уу хаачыстыбатыттан биһиги доруобуйабыт, инникибит тутулуктаах. Биһиги билэрбитинэн, Бүлүү өрүс уута былырыын эрэ буолбакка, өрдөөҕүттэн киртийэн турар. Өр күүппүт уонна ыра санаа оҥостубут эбийиэкпит үлэҕэ киирдэ. Ис сүрэхпиттэн Ил Дархан Айсен Николаевка, Хомунаалынай хаһаайыстыба уонна энергетика миниистиригэр Дмитрий Садовниковка махтанабын. Эбийиэктэр, былааннаммытын курдук, быйылгы дьылы аһарбакка үлэҕэ киирэллэрэ буоллар, ордук үөрүүлээх буолуо этэ. Бырагыраама бастакы эбийиэгэ чуолаан биһиги нэһилиэкпитигэр киирбитэ – ураты түгэн. Ыстаансыйа үлэтэ бэйэбититтэн тутулуктааҕын бары өйдүөхпүтүн наада”, – диир Хоро нэһилиэгин баһылыга Семен Чиряев.
Үүнэр көлүөнэ пуондатын дириэктэрин солбуйааччы Михаил Керемясов:
— Бары билэргит курдук, “АЛРОСА” АХ СӨ Бырабыыталыстыбатын кытта биир сүбэнэн ууну ыраастааһыҥҥа быһаччы ылсыбыта. Үбүлээһин биһиги Пуондабыт нөҥүө ааһар. Ити иннинэ Хомунаалынай хаһаайыстыба уонна энергетика миниистиэристибэтэ Бүлүү бөлөх улуустарга уонна Эдьигээн сэлиэнньэтигэр ыраас ууну тиэрдиигэ өрөспүүбүлүкэ бырагырааматын киллэрбитэ. Ол чэрчитинэн биһиги күн бүгүн 10 нэһилиэккэ ууну таһар тиэхиньикэни атыылаһары ситистибит. Маны таһынан Сунтаар улууһугар геолого-разведочнай үлэни ыытарга дуогабар түһэристибит. Саамай улахан иэни ууну ыраастыыр модульнай тэриллэр ыллылар. Олору биһиги 14 нэһилиэккэ туруоруохтаахпыт. Бастакы нэһилиэгинэн Хоро буолла. Бу үлэни өссө түөрт сыл устата ыытыахпыт. АЛРОСА хампаанньаттан ити бырагырааманы олоххо киллэриигэ биһиги Пуондабытыгар сылга 150 мөлүйүөн солкуобай киирэр.
Хоро олохтоохторо үөрүүлэрэ муҥура суох. Бырайыакка кыттыспыт бары салайааччыларга, үлэһиттэргэ дириҥ махталларын тиэрдэллэр.
Дмитрий МИХАЙЛОВ.
