СӨ эмтэниигэ булгуччулаах страховкалааһын территориальнай фондата (ОМС) аныгы олох тэтимин кытта бииргэ хардыылыыр. Ол курдук, дьоҥҥо табыгастаах буоллун диэн, түүннэри-күнүстэри страховой бэрэстэбиитэллэр, доруобуйа харыстабылын биир контакт-киинэ үлэлииллэр, ону таһынан, анал саайтаахтар. Фонда үлэтин-хамнаһын туһунан сиһилии билээри тэрийэр-мэтэдьиичэскэй салаа начаалынньыгын Лена Кимовна Туркебаеваны кытта кэпсэттим.
Лена Кимовна, бастатан туран, страховой бэрэстэбиитэллэр диэн кимнээҕий? Кинилэр үлэлэрин туһунан кэпсиэҥ дуо?
– Страховой бэрэстэбиитэллэр диэн страховой медицинскэй тэрилтэлэр үлэһиттэрэ буолаллар. Өскөтүн мэдиссиинэ өҥөтүнэн туһаныыга эбэтэр хаачыстыбатыгар туох эмэ өйдөммөт баар буоллаҕына, страховой бэрэстэбиитэллэртэн ыйыталаһар, сүбэлэтэр оруннаах. Кинилэр эмтэниигэ булгуччулаах страховкалааһын систиэмэтигэр (ОМС) киирбит дьон, бэйэлэрин бырааптарынан сөпкө туһаналларыгар уонна көмүскүүллэригэр сүбэ-ама буолар соруктаах үлэлииллэр.
Страховой бэрэстэбиитэллэр сулууспалара икки сыл анараа өттүгэр тэриллибитэ. Хас биирдии страховой медицинскэй тэрилтэлэргэ контакт-кииннэр үлэлээн саҕалаабыттара. Манна 1-кы таһымнаах бэрэстэбиитэллэр үлэлииллэр. Кинилэр эрийбит дьоҥҥо ыйан-кэрдэн биэрэллэр. Өскөтүн кыһалҕалаах дьон эрийдэхтэринэ, 2-с таһымнаах бэрэстэбиитэлгэ ыыталлар. Холобур, киһи поликлиникаҕа кэмигэр кыайан тиийбэт буоллаҕына, бэрэстэбиитэл бу боппуруоһу үөрэтэн баран тустаах көмөнү оҥорор. 2-с таһымнаах бэрэстэбиитэллэр өрөспүүбүлүкэ бары мэдиссиинэтин тэрилтэлэригэр үлэлииллэр. Кинилэр ОМС систиэмэтигэр киирбит дьоҥҥо барыларыгар көмөлөһөллөр. Онон, нууччалыы универсальнай үлэһиттэр диэн этиэххэ сөп. Оттон 3-с таһымнаах бэрэстэбиитэллэр саамай ыарахан үлэлээхтэр. Манна анал бэлэмнэниини ааспыт үрдүк үөрэхтээх мэдиссиинэ үлэһиттэрэ эрэ үлэлииллэр. Кинилэр өҥө хаачыстыбатыгар эбэтэр тэрилтэ үлэтигэр киирбит хас биирдии үҥсүү суругунан эспэртиисэ ыыталлар. Ону таһынан, диспансеризация түмүгүнэн дьон диспансернай учуокка турарын, поликлиникаҕа сылдьан көрдөрүнэрин хонтуруоллууллар. Онон хас биир страховкалаах киһи бэйэтэ анал бэрэстэбиитэллээх буолар. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн уопсайа 136 бэрэстэбиитэл үлэлиир.
Хас биирдии улахан тэрилтэ, хампаанньа аныгы үйэ сиэринэн саайтаах буолар. Бу тэрилтэ үлэтигэр уонна туһанааччыларга төһүү күүс буолара саарбаҕа суох. Оттон фонда саайта туох сыаллаах-соруктаах үлэлиирий?
– Дьон биһиги саайпытыгар www.sakhaoms.ru “Личнэй кэбиниэттэригэр” киирэн, страховкалааһын систиэмэтин толору туһаныахтарын сөп. Ол курдук, страховой бэрэстэбиитэллэрин, полистарын, ханнык мэдиссиинэ тэрилтэтигэр страховкалаахтарын эбэтэр сыһыарылла сылдьалларын билэллэр.
Ааспыт сылтан “Личнэй кэбиниэт” көмөтө биллэ кэҥээтэ. Ол курдук, “онлайн” быһыытынан оҥоһуллар өҥөлөр сыаналарын, диспансеризацияны ханнык кэмҥэ барыахтарын сөбүн билэллэр. Ону таһынан интэриэһиргиир боппуруостарын ыйытар, үҥсэр кыахтаахтар. “Госуслуга” (gosuslugi.ru) нөҥүө эмиэ киириэххэ сөп.
Тус бэйэм доруобуйа харыстабылын биир контакт-киинэ баар буолбутун сэргии иһиттим. Кыһалҕалаах киһи сэттэ уон сэттэ сири кэрийбэккэ, биир нүөмэргэ эрийэн кыһалҕатын барытын быһаарсара табыгастаах эбит дии санаатым.
– Оннук. Биһиги контакт-кииммит уонна Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин эмтэнээччилэри арыаллыыр киинэ холбоһоннор, 2017 сыллаахха СӨ доруобуйа харыстабылын биир контакт-киинэ тэриллибитэ. Ол курдук, дьон 8-800-100-14-03 эрийэн мэдиссиинэ өҥөтүгэр, чэпчэтиилээх эминэн-томунан хааччыллыы, ыарыһахтары үрдүк технологиялаах көмөҕө ыытыы, санитарнай-курортнай эмтэнии уо.д.а. боппуруостарга хоруй ылыахтарын сөп. Бу нүөмэргэ эрийии буор-босхо.
Киин биир сыллаах үлэтин түмүгүнэн “итии лииньийэҕэ” эрийии 53 % үрдээтэ. Ааспыт сыллаахха 14 070 ыйытыы киирбитэ. Олортон улахан аҥаара өрөспүүбүлүкэ олохтоохторуттан этэ. Дойду араас муннугуттан эмиэ эрийэллэрэ кэрэхсэбиллээх. Ол курдук, 2016 сылга 12 эрэгийиэнтэн эрийбит буоллахтарына, ааспыт сыллаахха 58 эрэгийиэнтэн эрийэ сылдьыбыттар. Бу дьон страховой бэрэстэбиитэллэргэ эрэнэрин көрдөрөр. Онтон биһиги олус үөрэбит.
Кэпсэтиибит түмүгэр диспансеризация диэн тугун быһааран биэриэҥ дуо? Үгүс дьон үчүгэйдик билбэт буолуохтаах.
– Диспансеризацияны 18-39 диэри саастаахтар үс сылга биирдэ, оттон 40-тан үөһээ саастаах дьон сыл аайы бараллар. Бастаан олорор сирдэринэн поликлиникаларыгар пааспардаах уонна ОМС полистаах профилактика кэбиниэтигэр тиийиэхтэрин наада. Бырааска суруйтарар эҥин наадата суох. Мэдиссиинэ тэрилтэлэрин испииһэгин саайка көрүөхтэрин сөп. Төлөбүрүн ОМС уйунар. Онон диспансеризация өҥөтө босхо.
Лена Кимовна, туһалаах иһитиннэрииҥ иһин махтанабын.
Венера ОХЛОПКОВА.
