“Кыым” ааспыт нүөмэригэр “Сабыы буолбатах, сарбыйыы” дииллэр да…” диэн балыыһа оптимизациятыгар сыһыаннаах ыстатыйа тахсыбыта. Ол иннигэр эмп тэрилтэлэригэр буолар сарбыйыы дьону-сэргэни долгутарын, “үһү-таамах” сонун элбэҕин быһыытынан, сиһилии хоруйу, быһаарыыны биэрэри туруорсан, СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр сурук барбытын биллэрбиппит. Официальнай харда кэллэ, ону сааһылаан, биир-биир сыымайдаан билиһиннэрэбит.
“Сыныйан толкуйдаммыта” диэбиттэр
Сурук киирии чааһыгар министиэристибэ ханнык тэрилтэ, уорган бирикээстэригэр олоҕуран, эмп тэрилтэлэригэр былааннаах уларыта тутууну ыытарын уонна эмп салаа тэрилтэлэрин тэрийэргэ ылсыбытын быһаарбыт.
Салгыы СӨ министиэристибэтэ бэйэтэ 2018 сыл атырдьах ыйын 7 к. таһаарбыт 01-07/1041 №-дээх «Об утверждении Плана мероприятий «дорожная карта» по повышению эффективности деятельности государственных учреждений Министерства здравоохранения Республики Саха (Якутия)» диэн бирикээһин киллэрбит.
Мантан салгыы “Дорожнай каарта” чэрчитинэн, экэниэмикэ уонна социальнай чахчылары (факторы), нэһилиэнньэ сааһын, төһө дьахтар, эр киһи баарын, нэһилиэнньэлээх пууннар усулуобуйалара уратылаһарын учуоттаан туран, мэдиссиинэ өҥөтүн оҥоруу хатыланыыта-хоһулаһыыта (дублирование) тахсыбатын наадатыгар нэһилиэнньэ мэдиссиинэ өҥөтүнэн туһанар кыаҕа хайдаҕын суоттаан көрбүттэрин, ол түмүгүнэн, хас биирдии эмп тэрилтэтэ мэдиссиинэ өҥөтүн оҥорор кыаҕа быһаарыллыбытын ыйбыттар.
Бу докумуон электроннай көрүҥүн СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ бэлэмнээбит.
Бары билэн олороллор
“Эмп тэрилтэлэрин уларыта тутуу бүтэһик былаана хаһан биллэрий?” диэн ыйыппыппытын уларыта тутуу туһунан туһааннаах министиэристибэ муниципальнай тэриллиилэр баһылыктара, оройуоннар киин балыыһаларын кылаабынай быраастара уонна доруобуйа харыстабылын үлэһиттэрин идэлээх сойуустарын бэрэстэбиитэллэрэ кыттыылаах видеоселекторнай мунньаҕа буолбута диэн бэлиэтэммит. Ол иһигэр, “Сунтаар улууһа” МО баһылыга, оройуон киин балыыһатын тутаах бырааһа эмиэ кыттыбытын анаан чопчулаабыттар.
Сурах сымыйа буолбатах
Министиэристибэ Сунтаар улууһуттан Сардаҥа, Кутана, Тойбохой уонна Элгээйи учаастактааҕы балыыһаларын оройуон киин балыыһатын отделениеларын сытан эрэ эмтэнэр куойкаларын холбоон туран, Быраас амбылатыарыйатыгар уларыта тутар быһаарыыны ылыммыт. Кириэстээх уонна Арыылаах учаастактааҕы балыыһаларын, стационары солбуйар куойкалардаан туран, “быраас амбылатыарыйатыгар” уларытар буолбуттар.
Элгээйигэ билигин үлэлии турар 20 куойканы 10 куойкаҕа диэри аҕыйатар, үлэлии сылдьар 44 штат эдинииссэтин 16,5 кэ диэри аҕыйатар былаан баарын суруйбуттар. Стационары солбуйар икки куойка салгыы үлэлиэ диэбиттэр. Министиэристибэ санаатыгар, улуус киин балыыһатыттан отделениелаах “быраас амбылатыарыйатын” үлэтэ оптимальнай буоларыгар 16,5 штат сөп буолар эбит. Бу бачча штакка тэрэпиэп быраас, оҕо бырааһа, биэлсэр, суукканы эргиччи үлэлиир сиэстэрэлэр, күнүскү стационар сиэстэрэтэ, бороссодуура сиэстэрэтэ, алын сүһүөх персонал, муоста сууйааччы, асчыт уонна таҥас сууйар массыынаҕа сууйтарар үлэһит киириэхтээҕэ ыйыллыбыт.
Ааспыттааҕы ыстатыйаҕа “Элгээйилэр лабаратыарыйата да суох хаалар эбиппит” диэбиттэрэ. Ону чопчулаан ыйыппыппытын Сунтаар оройуоннааҕы балыыһатыгар лабаратыарыйа сулууспатын киинниир былаан баара, оттон ону быһаарар кэмпитиэнсийэ улуус кылаабынай бырааһыгар бэриллибитэ суруллар.
Кутана нэһилиэгэ адьас соторутааҕыта “бакаа туох буолуо биллибэт” диэн олорбута баара, эмиэ улуус киин балыыһатыттан суукканы эргиччи үлэлиир 5 уонна стационары солбуйар 2 көмө куойкалаах “быраас амбылатыарыйатыгар” уларыйар буолбутун бигэргэттилэр.
Быһа холоон сабаҕалааһынынан, оройуон киин балыыһата отделениелаах Элгээйитээҕи быраас амбылатыарыйатыгар тиис бырааһа, рентгеҥҥэ устааччы, УЗИ бырааһа уонна лабараана баар буолуох курдук, олор штаттарын эдинииссэтэ оройуон киин балыыһатыгар киирсиэх курдук. Ол эбэтэр, Элгээйитээҕи “быраас амбылатыарыйатыгар” мэдиссиинэ 21 үлэһитэ салгыы үлэлиир чинчилээх. Ити аата, билигин үлэлии сылдьар дьон хайдар аҥаара үлэтэ суох хаалар туруктаах (!).
Үбүлээһин чопчулана илик
“Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагы олоххо киллэрэргэ анаан, федеральнай бүддьүөккэ угуллубут үп билиҥҥитэ субъектарга тыырылла илик” эбитэ суруллар.
ФАПтарга уонна “быраас амбылатыарыйатыгар” РФ “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагын чэрчитинэн саҥа тутуулары ыыттарыы, ону таһынан мэдиссиинэ тэрилин атыылаһыы, хааччыллыы көрүллэрин бэлиэтииллэр. Оттон “учаастактааҕы балыыһаларга” тустаах Доруобуйа харыстабылын бырайыагар саҥа тутуу да, тутууну уларытыы, ону тэҥэ тэрилинэн хааччыллыы да көрүллүбэтэх диэн быһаарбыттар.
Уларыйыы манан тохтообот
Салгыы ааҕабыт: “СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ” 2020-2024 сс. бастакы саньытаарынай көмөнү тупсарар туһунан бырайыагы оҥоро сылдьар. Куойка оптимизациятыгар (сарбыллыытыгар) билигин дьайар санитарнай-противоэпидемическай нормативка сөп түбэспэт, мэдиссиинэ өҥөтүн ыстандаардыгар уонна бэрээдэгэр эппиэттээбэт уонна ноҕурууската кыра көрдөрүүлээх куойкалар хабыллыахтара. СӨ Доруобуйа харыстабылыгар министиэристибэтэ Мэҥэ Хаҥалас улууһугар балыыһа комплексын тутуу боппуруоһун көрө сылдьар.
Үлэтэ суох хаалбыттар хайдах буолаллар?
Онно министиэристибэ хоруйдуур: Уларыта тутуу дьайыытыгар хабыллар үлэһиттэргэ РФ үлэ туһунан сокуоннарын ирдэбилэ тутуһуллуо. Ол иһин атын эмп тэрилтэлэригэр үлэлэриттэн тохтотуллубуттар идэлэригэр сөп түбэһэр үлэ миэстэтэ атын эмп тэрилтэтигэр таҕыстаҕына, кинилэргэ талар кыах бэриллиэ. Уларыта тутуу кэмигэр быраас дуоһунаһын сарбыйыы тахсыбат. Уларыта тутуу түмүгэр мэдиссинэ өҥөтүн оҥоруу бигэргэммит ыстандаартарын уонна бэрээдэктэрин толоруу хаачыстыбалаах буолар усулуобуйата оҥоһуллуохтаах, ол ирдэбиллэр эмп тэрилтэтин салаа тэрилтэлэрин материальнай-тэхиниичэскэй өттүнэн хааччыйарга туһуламмыттар. Былааннаммыт уларыта тутуу олоххо киириитэ саҥа көрүҥ эмтиир уонна ыарыыны эрдэттэн сэрэтиигэ үлэлэһэр үрдүк таһымнаах, кылаастаах салайар уонна эмчит каадырдардаах, амбылатыарыйа уонна стационар звенолара биир ситимнээхтик үлэлиир, үп өттүнэн бигэ туруктаах, салгыы сайдар кыахтаах саҥа көрүҥ учреждениелар тэриллиилэрин хааччыйыахтаах.
Саха Кэнигриэһин санаата
Бу дьыл балаҕан ыйын 4 күнүнээҕи судаарыстыба Сэбиэтин мунньаҕар Айсен Николаев кырыы, сылдьарга эрэйдээх сирдэргэ медиссиинэ өҥөтө хаачыстыбалаахтык оҥоһуллуохтааҕын бэлиэтээн, Уһук Хоту уонна Уһук Илин ыраах сирдэригэр баар эмп тэрилтэлэрин үбүлүүргэ, ФОМС-тан нормативтаан буолбакка, анал симиэтэнэн суоттаан хааччыйыаҕыҥ диэн этии киллэрбитэ. Ил Дархан этиитин Хабаровскай кыраай күбүрүнээтэрэ С. Фургал өйөөбүтэ. Кини Хоту уонна Уһук Илин олохтоохторугар ФОМС-тан субсидия эбэтэр федеральнай бүддьүөттэн эбии харчы көрүллүөхтээх. Бэйэлэрэ ФАП-у, амбылатыарыйаны, учаастактааҕы балыыһаны, дьиэ тутуутун хааччыныахтара. Хаарбах туруктаах уонна саньытаарынай ирдэбилгэ сөп түбэспэт ФАП-тары саҥардыллыахтаах” диэн этии киллэрбитин, РФ Бэрэсидьиэнэ В.Путин сөбүлэһэн, чахчы даҕаны Арассыыйа эрэгийиэнэ тус-туһунан усулуобуйалаах олорорун, онон барыларыгар биир сыһыаннахтык үлэлээтэхпитинэ, Уһук Илинтэн дьон көһөн барыытын кыһалҕатын тохтотуо суохпут диэбитэ.
Саха кэнгириэһэ бу кыһалҕаҕа кыттыспыта ыраатта. Ил Дархаҥҥа оптимизация боппуруоһугар хаста да сурук суруйбуттара... Саха кэнгириэһин бэрэссэдээтэлэ Иван Шамаев этэр:
-- Доруобуйа харыстабылын миниистирэ атырдьах ыйынааҕы пресс-кэмпириэнсийэҕэ “сарбыллыбыт ыстааттары куоракка аһыллар улахан балыыһаларга туһаныа этибит” диир. Ол куоракка баар балыыһалар наадалаахтарын утарар кыаҕым суох. Ол гынан баран тыа сирин балыыһаларын харса суох сабыы суотугар итинник үлэ барарын сыыһа диибин. Бэл, дойду улуу тойотторо кырыы балыыһалар кыһалҕаларын өйдөөрү гыммыт курдук буоллулар. Соторутааҕыта буолбут судаарыстыба Сэбиэтин мунньаҕар В.Путин Хабаровскай күбүрүнээтэрэ С. Фургалга туһаайан этиитэ уонна “Путиннаах Медведев кырыы сир балыыһаларын туһунан кэпсэттилэр” диэн сонун ону кэрэһилииллэр. Сыыһа туттуу баар диэн, Кириэмил таһымыгар билиннилэр. Ол аата уларыйыы тахсыан сөп. Биһиги Доруобуйа харыстабылыгар миниистирбит ким-хайа иннинэ тыа балыыһаларын сабан, сарбыйан барбытын улахан алҕаһынан ааҕабын. Дьон хойутаан хобо тыаһаталларыттан олус хомойобун. Бу соторутааҕыта диэри Сунтаар эмин үлэһиттэрэ Саха кэнгириэһин актыбыыстарын “биһиэхэ барыта этэҥҥэ” диэн уоскута олорбуттара уонна дьэ кэлэн “бабат!” диэтилэр. Бэйэбит туспутугар бэйэбит эрэ кыһаллар-мүһэллэр кэммит кэлбитин дьон өйдүүр кэмэ уолдьаста ээ.
Билигин даҕаны ыһыктынан кэбиспэккэ, балыыһаларбытын, эмтэнэр бырааспытын салгыы көмүскүөхтээхпит. Ону ааһан сабылларга, сарбылларга дьаһаллара тахсыбыт балыыһаларбытын чөлүгэр түһэрэр үлэ барыан наада.
Тус санаа
Миниистир Е.А. Борисова: “Бу дьыл атырдьах ыйыгар буолбут пресс-кэмпириэнсийэҕэ “уларыта тутуу былаана өссө да бара турар. Тиһэх чопчу сыыппаралары балаҕан ыйыгар биллэриэхпит”, -- диэн эрэннэрбитэ эрээри, боппуруос аһаҕас хаалар.
Чахчы, барыта суоттаан-учуоттаан оҥоһуллубут, эмчит өҥөтүнэн туһаныы хаачыстыбата ити сарбыйыыттан сылтаан, мөлтөөбөт да эбит буоллун. Оттон сарбыллыбыттары ким хамнастыырый, дохуоттууруй? Тоҕо эрдэ-сылла чопчу “бачча киһигит сарбыллар, үлэтэ суох хаалар, онтугутун быһаарыҥ” диэн, бары баһылыктарга, улуустааҕы кылаабынай быраастарга этиллибэтий?
“Нэһилиэк балыыһалара тоҕо да уруккулуу учаастактааҕы балыыһанан үлэлииллэрэ кыаллыбатый, уларытыыны таһаарар гына, ама, былааннарын оччолоох толорботтор, мэдиссиинэ өҥөтүн хаачыстыбата кинилэргэ оннук быстар мөлтөх этэ дуо?” диэн сиэрдээх ыйытыы үөскүүр.
Сардаҥа БОРИСОВА
