Мин бу күннүгү биэс сыллааҕыта кэтэһэн ааҕар этим. Хаһыакка таһаарыахпын бэркэ баҕарталаан баран тохтообутум. “Чэ, бэйи, уол этэҥҥэ сулууспалаан кэллин, ол кэннэ көрүөхпүт” диэн буолбута.
***
Ити икки ардыгар биэс сылым элэстэнэн ааһа охсубут. Этэллэрин курдук, күн-дьыл алаас устун айаас ат бөтөрөҥнөтөн ааһарын курдук түргэн эбит! Уһаан-тэнийэн баран, бу быйыл, Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэригэр, сөп түбэһиннэрэн таһааран эрэбин. Бу уол аармыйаҕа сулууспалыы сылдьан тус санаатын, тугу сөҕө көрбүтүн, туохтан хараастыбытын күннүк курдук бэлиэтэнэн иһэрэ. Онтун “Инстаграм” диэн социальнай ситимҥэ таһаарара. Сэҥээрэр киһи элбэҕэ. Уол аата – Георгий Осипов. Сунтаар Күндэйэтиттэн төрүттээх. Саха салаатыгар үөрэммитэ. Мин анныбынан. Устудьуоннуу сырыттаҕына, “Гимнаст Жора” диэн суруйан турабын. Эмиэ “Тэбэнэккэ”. Онон билсибиппит балай эмэ буолла. Георгий Сахалин Курильскай арыыларыгар, Кунаширга 2015-2015 сылларга сулууспалаабыта. Ыраах, чиэски сытарын иһин манна аҕыйах саха уолун ыыталлар эбит. Атын чаастарга холоотоххо, тэрээһин, хааччыллыы, бэрээдэк өттүнэн эмиэ мөлтөһүөр соҕус дииллэр. Уһуу-тэнийэ барымыым. Аныгы саха саллаатын күннүгүн ааҕыах. Тугу суруйар, бэлиэтэнэр эбитий?
***
2015 сыл сэтинньи 16 күнэ.
Бүгүн Владивостокка кэлбитим үһүс күнэ. Урут доҕотторум аармыйаҕа сылдьар хаартыскаларын укпут буоллахтарына, соччо сэҥээрбэт буоларым. Барбыт да барбыт. Билигин бэйэм экран нөҥүө өттүгэр баарбын. Сарсын Сахалиҥҥа, Курильскайга, чопчулаан эттэххэ, Кунашир арыыга биир сыллаах “куруорка” барабыт. Айаммыт түөрт күн үһү. Кыраныысса таһа буолан, сибээс эҥин мөлтөх дииллэр. Чэ, этэҥҥэ, доҕоттор!
***
2015 сыл сэтинньи 30 күнэ.
Төрөппүттэрбэр күн сирин көрдөрбүттэригэр махтал!
***
2015 сыл ахсынньы 19 күнэ.
Бу устуу туһунан ис хоһоонноох (эрэд.: хас да уонунан саллаат көрөн турдаҕына, ыраахха диэри сальтолаан ыстанар). Киһи элбэҕи суруйуо эбит да, суорҕаным иһигэр итиитэ бэрт. Салгын тиийбэт. Ол да буоллар боруобалаан көрүүм.
Аармыйа туһунан санааларбын сааһылаан суруйуохпун баҕарбытым ыраатта. Төлөпүөнү көҥүл туттарбат уонна ииттэрбэт буоланнар, кыаллыбат. Чэ, аан бастаан успуорт туһунан суруйуом этэ. Уопсайынан, манна бэйэлэрин кыанар дьону убаастыыллар аҕай. Ону бэйэм илэ биллим. Аан маҥнай Кунаширга тиийбит күннэрбитигэр сахалар кубрикпытыгар олордубут. Сүрүн киирэр ааҥҥа омук уола преһин хачайдыы олорор. Курданарыгар диэри сыгынньахтаммыт. “Уруһуйданара” биллэр. Ээ, мин көрүдьүөһүрэн уолаттарга: “Дабаай, дьээбэлэнэбин дуо, сахалар хайдахтарын көрдөрүөххэ”, -- диэтим. Икки олоппоһу ылан баран ол үрдүгэр илиибинэн таҥнары тура-тура түстүм. Саха уолаттара аттыбар туран эрэ улаханнык: “Один, два, три...” – диэн ааҕаллар. Омуктар көрөллөр, соһуйаллар. “Вызов” бырахта дии санаатылар быһыылаах, эбии киһиргээн бардылар. Преһин хачайдыы олорбут уол саамай улахан диэбит киһитин көтөҕөн баран аҥаар атаҕар чохчойон олоро сатыыр. Онтон кыайбакка, атаҕар киирэн, үөһэ көтөҕөн баран бэйэтин тула холоруктуур. Хапкааһын хаана оргуйбута быһыылааҕа. Онтон иккис күнүгэр ол дьон “Ким саамай элбэхтик муостаттан анньынар эбитий?” диэн күрэхтэһэллэр. “Бэҕэһээҥҥи якут ханна баарый?” – эҥин дэһэллэр. “Ыҥырыҥ!” – дииллэр. Кубриктан сахалары кытта тиийэн: “Дайте Якутии шанс”, -- диэтим. “Чё, спортсмен да?” -- диэн ыйыталлар. “В деревне занимался”, -- диибин. Онтон илиибэр таҥнары туран баран атахтарбын үөһэ салгыҥҥа тэбээт, анньыммытынан бардым. Дьонум соһуйуу бөҕөлөр. Бүтэһигэр ытыс таһыммыттарыгар букатын киинэҕэ курдук, киһи тылынан кыайан эппэт иэйиитэ киирбитэ. Били, пресс хачайдыыр уол “кыайда!” диэн илиибин үөһэ ууммута. Кэлин өссө иккитэ көрүдүөр түгэҕэр диэри ыстаммыппын уһулбуттара. Сахалар “уруй-айхал!” хаһыыларын доҕуһуолугар.
***
2015 сыл ахсынньы 21 күнэ.
Ахтар Айыыһытым, аргыстас!
Эдьээн Иэйэхситим, эҥээрдэс!
Аан арчы,
Сүҥкэн сүргүөр!
Дом!
***
2015 сыл ахсынньы 23 күнэ.
“Внимание на проходе! Жора Якут идет!” Аармыйаҕа сурах гражданкатааҕар түргэнник тарҕанар эбит. Биидьийэҕэ саҥарар ити киһи (эрэд.: устуу анныгар суруллубут) ыстанарбын уһулбуттарын көрөн баран: “Дьиҥнээхтик оҥорон көрдөр”, – диэн көрдөспүтэ. Мин: “Сникерстэ биэрэр буоллаххына”, -- диэбитим. Ол сникерсин биэрбэтэҕэ. “Көтөн” истэхпинэ, абааһы таҥаһа улахана бэрт буолан түһэн хааллаҕа үһү. Инньэ гынан соруйан куһаҕаны көрдөрбүт курдук буолан хааллым. “Красиво послал” дэһэллэр.
Р.S.: Мин ыстанарбын “I phone 6” уһулбуттар. Уолаттар аармыйаҕа мааны төлөпүөннэрин кытта илдьэ кэлэллэр эбит.
***
2015 сыл ахсынньы 31 күнэ.
Устуруойга турабын. Санаам ханна эрэ олох ыраах. Кэлин, манна кэлэн баран, элбэҕи толкуйдуур буоллум. Уруккуну, ааспыты, кэлиэхтээҕи. Психолог толорторбут тургутугар баара: “Ощущаете ли вы себя одиноким среди людей?” Урут эбитэ буоллар, тутатына “суох” диэм этэ. Барыта түүл курдук. Бүтэһик күннэргэ барыта оннук. Хайдах манна кэлэн хааллым? Атахпар 43 эрэсимиэрдээх (миэнэ 38) былыргы үйэтээҕи аҥаар-аҥаар берсы. Хаҥас өттүм сиигирэн тоҥор. Киһи да күлүөх, аармыйа “ожидание-реальность” эбит. Дэриэбинэҕэ хочуолунайга эрэ кэтиэххэ сөптөөх эп-эргэ, уп-улахан холуоһа, күнү быһа муҥ-таҥ, туох да туһата суох күнү-дьылы ыытыы... Дьиҥэ, үөрэ санаабыппыт ээ. Биэс араас чааска сылдьыбыппыттан манна эрэ сылаас уу баар, дуустаах, аһа да оччо куһаҕана суох. Биир тылынан, пос. Хомутово – “рассос”. Ол туран “кырдьык, манна баар эбиппин. Бу кэм илэ туола турар эбит” диэн санааҕа ылларан, хомойон да ылар түгэннэрдээхпин. Аскалон Павлов “Хайдах да улуй, барытын тулуй! Эр киһи буол! Эр хоһуун буол!” диэн ырыатын тыллара киһи сүргэтин көтөҕөр. Кэннибитигэр кимнээх эрэ брусьяҕа, перекладинаҕа дьарыктана сылдьаллар. Испэр ымсыыра саныыбын. Икки нэдиэлэ анараа өттүгэр эрэспиэскэҕэ, успуорт ротаҕа нобуор буолбутугар уолаттардыын тылланан норматив туттарбыппытын саныыбын. “Сүүрүктэри, хайыһардьыттары хомуйабыт. Эрэсэрээттээх уолаттар бааллар дуо?” – диэбиттэригэр соччо улахан сыһыана да суох буолларбыт, “холонон көрүөххэ”, “а вдруг” дэспиппит. 3 килэмиэтиргэ сүүрүүгэ уонна тардыныыга иккиэннэригэр маҥнайгы миэстэни ылбытым. Бириэмэ ааста. Умнубуттар, нобуорга хапсыбатахпын диэн саныы турдахпына, “Осипов!” диэтилэр. – Я! – диэтим. – Тебя переводят в третий мотострелковый батальон в развед-взвод (в спорт-роту)! – диэн соһуччу этэн үөртүлэр. Таҥаспын төттөрү ылан, көһөн эрэбин. Саҥа дьыллааҕы остуол тардыллар кэмэ. Бүгүн утуйар ороно да суох буолларбын -- дьоллоохпун. Биир сыл туһалаахтык ааһыа. Өссө сайдыам-дьарыктаныам диэн баҕалаахпын. Чэ, көстөн иһиэ. Саҥа дьылынан, доҕоттор! Бэйэҕитигэр итэҕэлгитин хаһан да сүтэримэҥ. Ылсыбыккытын тиһэҕэр тириэрдэр, туруорсар, туруулаһар буолуҥ! Доҕоттордоох буолар – дьол!
***
2016 сыл тохсунньу 10 күнэ.
“Занял первое место в первенстве 68 армейского корпуса по боксу в весовой категории до 52 кг. ВРИО командира войсковой части 23641”. Үйэбэр хаһан даҕаны ириингэҕэ киирбэтэҕим. Спарринг да суоҕа, бэл диэтэр, дьарыктамматаҕым даҕаны. Бэйэбин тургутан боруобалаан көрүөм диэн буолбута. Тулуйдум. Бүгүн полуфиналга -- азердыын, онтон финалга нууччалыын кииристим. Кылгастык кэпсээтэххэ, маннык. Уулуссаҕа охсуһардааҕар олох атын эбит. Төбөм доргуйталаан, хотуолаан эҥин. Ыараха-ан... Боксуордар, маладьыас дьон эбиккит! Салгыы Уһук Илин чөмпүйэнээтигэр Хабаровскайга кытта барар буоллубут.
***
2016 сыл олунньу 28 күнэ.
“Выше нас только звезды”. @Военная разведка.
Уруй-айхал, доҕоттор! Мин сулууспам этэҥҥэ баран иһэр. Бириэмэ кэннин диэки барбат, иннин диэки устар. Ол иһин санаам бөҕөх. Бу ситимҥэ киирбэтэҕим олох ырааппыт эбит. Призывниктыахпыттан сүүс күн ааспыта уонча хонно. Эрэспиэскэҕэ сахалар төрдүөбүт. Иккитэ – полигоҥҥа. Биирбит – контрактник, “выживалкаҕа” барбыта. Ол иһин соҕотохпун. Арба, бу хаартысканы полигоҥҥа сылдьар кэммэр түспүтүм. Полигоҥҥа балааккаҕа хоно сылдьыбыппыт. Сорох түүн утуйар мөһөөччүк иһигэр бушлаттаах, ватниктаах киирэн сытан тоҥооччубун. Суунар уу суох буолан, куруускаҕа хаар уулларан эбэтэр олох даҕаны хачыгырас хаарынан суунааччыбыт. Дьиҥнээх аармыйа олоҕор “умсубуппун” эмиэ да астына саныыбын. Эмиэ да сороҕор ыарырҕатабын. Айылҕаҕа күүскэ тардыһар буоламмын, чугас баар үрүйэҕэ тиийэн, муус аннынан сүүрэр уу тыаһын иһиллээн олорооччубун. Киһини уоскутар. Арба даҕаны, үчүгэй сонуннаахпын. Бу ый 24 күнүттэн буоксаҕа хомуур саҕаламмыта. Куоракка тахсан “Кристалл” успуорт комплексыгар баран дьарыктанабыт. Илин байыаннай уокурук чөмпүйэнээтэ кэлэр ый 24-27 күннэригэр Хабаровскай куоракка буолуохтаах. Перекидканы аастахпына, көтөбүн. Успуорт саалатыгар дьарыктанар астыгын! Дэлби тиритэн-хорутан баран, сылаас уунан дуустанар – дьол! Бэйэбэр успуорт саҥа көрүҥүн арыйан эрэбин. Чэ, этэҥҥэ. Наһаа сүтэримэҥ, өссө да манна киириэҕим.
***
2016 сыл кулун тутар 3 күнэ.
Ханна да буолларбын, дойдум былааҕын илдьэ сылдьабын. Дьонум “илдьимэ” дии сатаабыттара. Манна “мин иконам” диибин. Устаапка үҥэр көбүөрү, таҥара күлүгүн туумбаҕа угар көҥүллэнэр. Бу санаан көрдөххө, баҕарбытым туолбут эбит. Аармыйаҕа кэлбит сыалым диэн, бэйэни тургутан, атын омуктары кытта алтыһан көрүөхпүн баҕарар этим. Сулууспалыыр чааспар Саха сириттэн мээнэ ыыппат буоланнар, аҕыйахпыт. Ханна да тиийдэрбит, сахалар бииргэ тутуһан сылдьабыт. Көмөлөһөбүт, бииргэ хамсанабыт. Манна саханы көрөөт, тута билэҕин, үөрэ-көтө кэпсэппитинэн бараҕын. Атын омук хараҕар түмсүүлээх буолан көстөҕүн. “Хайдах олох маарыннаспат икки тылы билэҕитий?” – диэн олус сөҕөллөр. Онтон биһиги бэйэбит ким да билбэт кистэлэҥ тыллаахпытыттан үөрэбит. Аҕаларбыт, убайдарбыт саха омук хайдах майгылаах-сигилилээх дьон буолалларын кытаанахтык иҥэрэн хаалларбыттар, “үчүгэйдик сулууспалаабыттар эбит” диэн санаа үөскүүр. Кинилэр таһаарбыт таһымнарын түһэрбэккэ, “достойно” сулууспалыыр санаалаахпыт. “Ты якут?” диэн ыйыттахтарына, “Я саха!” диэн киэн тутта этэбин.
***
Сыллааҕы бэлиэтээһин уһун буолара сэрэйиллэр этэ. Былааннаабытым курдук, биир балаһаҕа кыайан баппата. Онон салгыытын кэлэр нүөмэргэ ааҕаарыҥ. “Тэбэнэккэ”.
Диана КЛЕПАНДИНА.
