Мин быйыл оскуоланы бүтэрэбин. Кыра эрдэхпиттэн байыаннай буолуохпун баҕарабын. Ол гынан баран, оннук идэҕэ ханна уһуйалларын төрүт билбэппин. Бэйэм спорка дьоҕурдаахпын, үөрэхпэр ортобун. Ханнык үөрэххэ туттарсыахпын сөбүй? Айаан
Байыаннай үөрэх туһунан Росгвардия Саха сиринээҕи салалтатын штабын учуокка уонна комплектацияҕа салаатын начаалынньыгын көмөлөһөөччүтэ, хапытаан Николай ПТИЦЫН сиһилии кэпсиэҕэ.
Николай Андреевич, Росгвардия диэн туох тэрилтэний? Коннөрү дьон полиция үлэһиттэрэ курдук көрөбүт.
– РФ Ис дьыалатын министиэристибэтин иһинэн «внутренние войска» диэн баара. Онно олоҕуран, 2016 с. муус устар 5 күнүгэр “Федеральная служба войск национальной гвардии РФ», ол эбэтэр Росгвардия тэриллибитэ. Манна ИДьМ иһинэн сылдьыбыт СОБР (специальные отряды быстрого реагирования), ОМОН (отряд мобильный особого назначения), ВВ (внутренние войска), АОСН (авиационный отряд быстрогореагирования), ЛРР (подразделения лицензионно- разрешительной работы), ВО (подразделения вневедомственной охраны) киирбиттэрэ.
Биһиги тэрилтэбит сүрүн сыала-соруга: уопсастыбаҕа бэрээдэги көрүү, куттала суох буолууну хааччыйыы, терроризмы уонна экстремизмы утары үлэни ыытыы, саа эргиирин, көҥүлүн хонтуруоллааһын, судаарыстыбаннай суолталаах улахан эбийиэктэри харабыллааһын. «Вневедомственная охрана» салаа үлэһиттэрэ күннэтэ массыынанан патрулга тахсаллар. Харабыллыыр эбийиэктэриттэн суһал сигнал кэлэр түгэнигэр, тутатына онно тиийэллэр. Росгвардиялар маассабай тэрээһиннэргэ ИДьМ үлэһиттэрин кытта тэҥҥэ бэрээдэги көрөбүт.
Саха сиригэр Росгвардия үлэһиттэрэ хас улуус аайы бааллар. Барыта 1000-тан тахсабыт. Бэйэбит испитигэр «сотрудниктар» (полицейскайдар) уонна «байыаннайдар» (военнослужащие по контракту и офицеры) диэн арахсабыт. Аармыйаҕа сулууспалаабытуолаттары дуогабарынан араас салааҕа үлэҕэ ылабыт. Кинилэр, судургутук эттэххэ, «контрактниктар» диэн буолаллар.
Оттон эн бэйэҥ ханна үөрэммиккиний?
– Мин 2007 с. Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлү орто оскуолатын бүтэрбитим. Тыа үгүс оҕотун курдук, юрист, экэнэмиис, учуутал уонна быраас идэлэриттэн атыны билбэт этим. Ол сиэринэн, юриди-ческайга туттарсан көрбүтүм да, кыайан киирбэтэҕим. Онон саас оройуонум военкоматыгар тиийэн: “Миигин аармыйаҕа ыытыҥ”, — диэн көрдөспүтүм. Онуоха кинилэр: “Наһаа сулуусп ал ы аххын баҕарар буоллаххына, байыаннай үөрэххэ туттарсарыҥ ордук”, — диэн сүбэлээбиттэрэ уонна туох онно ирдэнэрин туһунан докумуоннары туттаран кэбиспиттэрэ. Барытын сыныйан көрбүтүм уонна барарга быһаарыммытым. Биир да саха үөрэммэтэх Саратовтааҕы байыаннай институту талбытым. Оҕо сылдьан футболга, волейболга оскуолам сүүмэрдэммит хамаандатыгар сылдьыбыт, икки сыл Чурапчыга спортивнай оскуолаҕа үөрэммит буолан, бэйэбин кыанарым, ол иһин эт-хаан өттүнэн сайдыыбын тургутар түһүмэхтэри, итиэннэ психолог, быраас бэрэбиэркэтин (ВВК) этэҥҥэ ааһан, эксээмэним (ЕГЭ) баала хапсан, 2008 с. Саратовтааҕы байыаннай институт курсаана буолбутум.
Байыаннай үөрэх, чахчы, эр киһи оскуолата. Бэрээдэккэ, дьиссипилиинэҕэ, тулуурдаах, дьулуурдаах, Ийэ дойдуга бэриниилээх, сиэрдээх буоларга уһуйуллаҕын. Төрөппүттэргин, дойдугун сыаналыыр, улаатыннарбыттарыгар махтанар санааҥ онно өссө күүһүрэр.
Үөрэнэргэ уустук дуо?
– Биллэн турар, бастаан утаа ыарахаттары син биир көрсөҕүн. Ол, бастатан туран, нууччалыы үчүгэйдик билбэккиттэн. Мин икки ый устата саҥарбакка кэриэтэ сылдьыбытым, онтон үһүс ыйбыттан биирдэ кэпсэтэр буолан барбытым. Аны туран, төрөппүт бүөбэйигэр сылдьыбыт оҕо байыаннайдыы сыһыаҥҥа, хаһаарыма олоҕор үөрэнэ охсуон наада. Үсүһүнэн, эр дьон уопсастыбата буолан, хара маҥнайгыттан бэйэҕин сэнэппэккэ, дьоһуннук сылдьыахтааххын. Итилэри кыайа туттаххына, начаас адаптацияланаҕын.
Дьэ, байыаннай үрдүк үөрэх кыһаларын туһунан кэпсээ эрэ.
– Росгвардия 4 байыаннай институттаах. Өйдөнөр гына, нууччалыы тиэрдиэм:
1. Саратовский военный ордена Жукова Краснознаменный институт войск национальной гвардии РФ. Специальность — направление подготовки: «Правовое обеспечение национальной безопасности»).
2. Новосибирский военный институт войск национальной гвардии РФ им генерала армии И.К. Яковлева. Специальность — направление подготовки: «Правовое обеспечение национальной безопасности», «Перевод и переводоведение» (квал. лингвист-переводчик)
3. Санкт-Петербургский военный институт войск национальной гвардии РФ. Специальность — направление подготовки:«Правовое обеспечение национальной безопасности» (квал. юрист, спец. военно-правовая) и направление подготовки «Психология служебной деятельности» (квал. психолог спец. морально- психологическое обеспечение служебной деятельности);
4. Пермский военный институт войск национальной гвардии РФ.
- Факультет «Технического обеспечения» (спец. транспортные средства СпН)
- Факультет «Артиллерийского вооружения» (спец. стрелково- пушечное, артиллерийское и ракетное оружие)
- Факультет «Связи» направление «Информационные технологии и системы связи» (спец. применение и эксплуатация автоматизированных систем СпН)
- Факультет «Кинологический» направление подготовки «Биология»
- Факультет «Тыла» (спец. тыловое обеспечение)
- Факультет «Инженерного обеспечения» (спец. Специальные радиотехнические системы; наземные транспортно- технологические средства.
Дьэ, бу үөрэх кыһаларыгар сылын ахсын өрөспүүбүлүкэттэн 11 оҕоттон итэҕэһэ суох абитуриены ыытыахтаахпыт. Былырыын 16 киһи сайаапка биэрбититтэн, түөрдэ тиийэн баран төннүбүтэ. Строевой хаамыыны, сэрээккэни эҥин тулуйбакка. Онтон аны аҕыйах хонон баран: “Ыксаабыт эбиппит. Төттөрү ылыахтара дуо?” — диэн эппиттэрэ. Хомойуох иһин, номнуо уһуллубут этилэр. Онон быйыл дьиҥнээхтик баҕалаахтары булан, олору эрдэттэн өй-санаа өттүнэн бэлэмнээн ыытаары.
Үөрэххэ туттарсыы хаамыытын быһаар эрэ.
– Байыаннай үөрэххэ уолаттары эрэ ылаллар. XI кылааһы бүтэрээччилэр, орто анал идэлээхтэр уонна аармыйаттан кэлбиттэр холонон көрүөхтэрин сөп. Кинилэр историяҕа, обществознаниеҕа, нуучча тылыгар ЕГЭ-лээх буолуохтаахтар. Өйдөөҥ: эһигиттэн үрдүк баалы ирдээбэттэр, кылаабынайа, алын кэрдииһи (минимальный порог) ааспыт буолуохтааххыт. Холобура, быйыл нуучча тылыгар 36-тан, обществознаниеҕа — 32-тэн, историяҕа 42-тэн үөһэ буолуохтаах диэн. Ол гынан баран, баалларгыт итинтэн үрдүк буолаллара ордук, тоҕо диэххэ куонкурустаһар дьоҥҥут, баҕар, 60- нуубааллаахтара буолуо дии. Аны туран, сорох идэлэргэ, холобура, Новосибирскайга “перевод и переводоведение” диэҥҥэ ангылычаан тыла, оттон Пермь институтугар физика уонна математика ирдэниллэр. Ону сиһилии бэйэлэрин официальнай сайтарыгар киирэн көрүҥ.
ЕГЭ быраабылатын быһыытынан, үөһэ этиллибит эксээмэннэри туттараргыт туһунан сайаапкаҕытын олунньу 1 күнүгэр диэри биэрэҕит. Онтон оройуоҥҥут военкоматыгар тиийэн этэҕит: “Байыаннай үөрэххэ барабын”, — диэн. Оччоҕо кинилэр ыйан-кэрдэн биэриэхтэрэ. ИДЬМ-тан, ФСБтан ыспыраапка ылаҕыт. Кулун тутарга профессиональнай-психологическай бэрэбиэркэни, ол кэнниттэн муус устарга бука бары биир кэмҥэ Дьокуускайга кэлэн, быраастарга доруобуйаҕыт туругун көрдөрөн, байыаннай хамыыһыйаны ааһаҕыт. Ити туох баар түмүккүт барыта биир докумуоҥҥа тиһиллэн, ыам ыйын 20 күнүгэр диэри институккутугар баар буолуохтаах.
Соҕуруу бэйэтигэр баран туттарсаллар дуо?
– Оннук. Сүүмэрдээһин от ыйын 1 күнүттэн 23-гэр диэри буолааччы. Биир кууруска ортотунан 250 миэстэ. Онно 600-700 киһи күрэстэһээччи. Антах эмиэ ВВК-ны, “профпригодность” иккистээн ааһаллар. 1000 боппуруостаах тургутугу (тест) биэрээччилэр. Ону 3-4 чааһы быһа толороҕут. Сымыйанан үчүгэй буола сатаан, албыннаан хоруйдаабаккыт. Оннугу таах быһаараллар. Онон хайдах баарынан эппиэттйигит.
Эт-хаан өттүнэн сайдыыгытын тургутуу сыанабыла: 100 м сүүрүү — 13,6 сөк. — “5”, 14,2 сөк. — “4”, 14,8 сөк. — “3”. Тардыныы: 11 -- “5”, 9 -- “4”, 7 -- “3”. Үс килэмиэтиргэ сүүрүү: 12 мүн. — “5”, 12 мүн. 45 сөк. — “4”, 13 мүн. 30 сөк. — “3”.
Дьэ, маны барытын этэҥҥэ ааһан, үөрэххэ киирэн хааллаххытына, дьиэҕитигэр кэлбэккэ, устунан үөрэнэ хаалаҕыт. Бастакы кууруһу бүтэрдэххитинэ биирдэ эрэ кэлэҕит. Онтон быраҕан кэбистэххитинэ, үөрэммит сылларгыт ороскуотун төлүүгүт.
Манна тоһоҕолоон этиэм этэ, сорох анаалыстаргыт, итиэннэ ВВК-ны Дьокуускайга ааһаргыт, институккут баар куоратыгар диэри айаҥҥыт, киирбэтэххитинэ төннөн кэлэргит — барыта бэйэҕит хармааҥҥытыттан, бэйэҕит уйунаҕыт. Ол иһин быйыл хойутаабыт буоллаххытына, эһиил эрдэттэн бэлэмнэнэн, харчыгытын мунньунан баран туттарсыаххытын сөп. Тоҕо диэтэххэ, сыл аайы биһиэхэ абитуриеннар наадалар.
Ирдэбилэ элбэх соҕус эбит...
– Ол оннугар курсаан буоллуҥ да, эн бүүс-бүтүннүү судаарыстыба хааччыйыытыгар киирэҕин: сылга биирдэ дойдугар барар айаҥҥын төлүүллэр, босхо аһаталлартаҥыннараллар, олордоллор, иитэллэр-үөрэтэллэр. Аны, бастакы кууруска истипиэндьийэҥ 3500 солк. эбит буоллаҕына, иккистэн ыла хантараак түһэрсэҕин уонна бүтэриэххэр диэри ый аайы 14-21 тыһыынчаны ылар буолаҕын. Аармыйаттан босхолоноҕун. Арай бастакы куурустан бырахтаххына, болдьоҕун хаалбыт күннэрин толоро, сулууспалыы бараҕын. Үчүгэйэ диэн, үөрэххэ киирбит күҥҥүттэн ыла үлэҥ сыла (стаж) ааҕыллан барар. Офицерскай званиелаах — лейтенант — буолан бүтэрэҕин. Үлэ көрдүү сатаабаккын, тута эйигин ханнык эмэ чааска аныыллар. Хайаан да оннук 5 сыл сулууспалыахтааххын. Холобура, мин 2013 с. бүтэрээппин кытта, Хабаровскайга 3800 байыаннай чаас муоратааҕы этэрээтигэр анаабыттара. Онтон 3524 байыаннай чааска взвод хамандыырынан үлэлээбитим. 2017 с. Саха сиригэр Росгвардия управлениетыгар ыстаарсай лейтенант званиелаах кэлбитим. Билигин хапытааммын.Аны туран, «Накопительно-ипотечная система для военных» диэн программанан ый аайы дьиэ ыларгар харчы түһэр буолар. 20 сыл устата. Үөрэххин бүтэрэн, бастакы үлэлээбит күҥҥүттэн ааҕыллар. Онтукаҕын мунньан, “первоначальнай взнос” оҥостон, кыбартыыра ылаҕын. Кирэдьииккин эмиэ ол түһэр суумаҕынан төлөөн иһэҕин. Быһата, босхо дьиэлэнэҕин. Мин оннук өҥөнөн туһанан, Дьокуускайга кыбартыыра атыыластым. Өссө оҕолорум дьыссаакка уопсай уочаратынан буолбакка, байыаннайдар чэпчэтиилэринэн быһа киирбиттэрэ. Биэнсийэҕэ 20 сылынан тахсаҕын. Ол үөрэммит сылларгыттан ааҕыллара. Онон 15 сыл үлэлиэхтээххин. Байыаннай үрдүк үөрэхтээҕин дуоһунаһыҥ түргэнник үрдүүрүгэр сабыдыаллыыр. Уонна Росгвардия үлэһиттэрин хамнаһа да кырата суох, орто кээмэйтэн үрдүк.
Ити курдук, байыаннай буолар үчүгэй өрүтэ үгүс. Дьон салла саныыра диэн — тутулуктаах буоларыттан: ханна соруйаллар, онно дьиэ кэргэҥҥин илдьэ көһөн баран олороҕун, үлэлиигин. Тус бэйэм итинниккэ кыһаллыбаппын, институкка сылдьан, бирикээһи биир тыла суох толорорго үөрэммитим, буолуохтааҕын курдук ьшынабын. Биэс сыл булгуччу байыаннай чааска сулууспалыахтаах диэни эмиэ ыарырҕаталлар. Мин саныахпар, саха ыччата соҕуруу киэҥ сиргэ үлэлиирэ бэйэтигэр туһалаах: элбэх киһилиин алтыһан сайдар, өйө-санаата кэҥиир.
Онон сэҥээрбит буоллаххытына, 8 (4112)36-51-85 төлөпүөҥҥэ эрийэн билсиҥ, эбэтэр улуускут военкоматыгар бара сылдьыҥ.
Кэпсэттэ Анисия Иевлева.
