Быйыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны ураты үөрэх дьыла түмүктэннэ. Аан дойдуга бүрүүкээбит хоруона хамсыгыттан сылтаан үөрэх систиэмэтэ эмиэ тосту уларыйарга күһэллибитэ. Олох кыра кэм иһигэр дистанционнай үөрэхтээһини баһылаатыбыт. Сордоон-муҥнаан да буоллар, үөрэх дьылын этэҥҥэ түмүктээтибит. Аны билигин оҕо сынньалаҥын тэрийиигэ улахан болҕомто ууруллар.
Миниистир: “От ыйын 1 күнүттэн саҕалыахпыт”
Сорох эрэгийиэҥҥэ 1-8-с кылаас үөрэнээччилэригэр үөрэх дьылын эрдэ түмүктээбиттэрэ. Ол алҕаһын, холобур, Москуба былаастара билиннилэр: оҕолор дьарыга суох буоланнар, түөрт эркиҥҥэ хаайтарар кыахтара суох буолан, бары таһырдьа ыстаннылар, инньэ гынан оҕолор ортолоругар ыарыы тарҕанан барда. Москубаҕа аан бастаан 8 саастаах оҕо коронавирустан өлбүтүн туһунан суруйбуттара. Оттон хамсыкпыт аттыбытыгар көстүбэккэ тиҥсирийэр, онон оҕолор бу ыарыыга сутуллар кутталлара өссө да баар. Онон сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийии, чэбдигирдии тиһигин быспакка ыытыллыахтаах.
Ыам ыйын 21 күнүгэр Владимир Путин пандемия кэмигэр үөрэх эйгэтигэр тугу хайдах дьаһанан олороллорун отчуоттаппыта. Онно биир долгутуулаах боппуруоһу, оҕо сайыҥҥы сынньалаҥын туһунан, эппитин ааҕыаҕыҥ:
– Сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийиигэ туһаайан, эрэгийиэннэргэ сынньалаҥы от ыйын 1 күнүттэн тэрийэргэ сүбэлээбиппит. Бу болдьоҕу саньытаарынай-эпидемиологическай туругунан көрөн, эрэгийиэннэр бэйэлэрэ сыҕарытан биэриэхтэрин сөп. Онуоха хайаан даҕаны Роспотребнадзор ыйыытын толору туһаныахтаахтар. Биһиги федеральнай, хонуктаах, күнүскү лааҕырдары уонна эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрин сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийиигэ кытыннарыахпыт. Маныаха хайаан даҕаны медиктэр кэтээн көрүүлэрин хааччыйыахтаахпыт, онуоха араас албаһы туһаныахпыт. Ол – лааҕырдарга симиэнэ күнүн аччатыы, оҕолору ыраах айаҥҥа ыыппакка, бэйэ эрэгийиэнин иһигэр эрэ сылдьалларын тэрийии буолуон сөп. Ыам ыйын 25 күнүттэн биһиги координационнай сэбиэппитигэр итии лииньийэни аһан үлэлэтэбит.
Саха сиригэр оҕо сынньалаҥын тэрийии хайдах салаллыай?
Хаҥаласка
Диана Эдуардовна Федорова, Хаҥаластааҕы үөрэх управлениетыгар оҕо сайыҥҥы чэбдигириитин уонна сынньалаҥын тэрийиигэ исписэлиис:
– Быйыл бу хоруона хамсыгынан сибээстээн, балаһыанньабыт тосту уларыйда. Биһиги эрдэттэн улууска 17 оҕо сынньалаҥ лааҕырын тэрийиигэ былааннаан олорбуппут. Онуоха туох-баар үлэ ис хоһооно, докумуон эҥин бэлэмнэнэн турбута. Уопсайа 2 тыһ. оҕону хабыахтаах этибит. Ол эрээри, суһаллык үлэ хаамыытын уларытарга күһэлиннибит. Бастакы сезону бэс ыйын 15 күнүттэн арыйар былааннаахпыт. Онтубут да дистанционнай буолуохтаах. Покровскай куорат “самоизоляция эрэсиимигэр” олорор буолан, балаһыанньа көнүөр диэри улуус киинигэр лааҕыр барыта булгуччу дистанционнай көрүҥүнэн ыытыллар. Оттон агропрофилированнай хайысхалаах оскуолаларга (Булгунньахтаах, 2-с Дьөппөн, Өктөм, Сиинэ, Улахан Аан оскуолалара уонна бэйэтэ оҕуруот аһын үүннэрэр Үөдэй оскуолата) бөлөххө биэстии оҕону киллэрэн, атастаһа сылдьан, оҕуруокка кэлэн үлэлииллэрин тэрийиэхтээхпит. Оттон дистанционнай лааҕырдарбыт эмиэ “Зум” эҥин нөҥүө сынньалаҥы тэрийиэхтээхтэр. Маныаха хас биирдии лааҕыр хайдах ньыманан үлэлиэхтээҕин чочуйар. Дистанционнай лааҕырдарга сылдьар оҕолор, биллэн турар, сухуой паёгунан хааччыллыахтара, дьиэлэригэр тиэрдэн биэриэхпит. Күҥҥэ 195 солк. диэн суоттаан олоробут. Ас эҥин миэстэтигэр астамматын быһыытынан, быйыл асчыта суох буоларбыт буолуо, иитээччи, лааҕыр начаалынньыга уонна мэдиссиинэ үлэһитэ (кэлэр оҕолору көрөр-истэр буолуохтаах) баар буолуоҕа. Урут педагогическай үөрэх кыһатыгар үөрэнэр устудьуоннар быраактыканы ааһаллар этэ, оттон быйыл СЭС-тэр таһыттан кими да киллэрбэккит диэн сэрэппиттэрэ. Бүгүн миниистир солбуйааччытын кытары сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийиигэ сүбэ мунньах ыытыллыахтаах, онно барытын үчүгэйдик быһаараллар ини. Оттон биһиги эрдэттэн былааннаабыппыт курдук, лааҕырдарга оҕолору толору хабан сынньалаҥнарын тэрийиэхтээхпит. Биллэн турар, бу үс ый устата дистанционнай көрүҥүнэн үөрэммит оҕолор салгыы итинник лааҕырга сылдьаллара ыарахан буолуон сөп. Ол эрээри, төрөппүттэр өйдүөхтэрэ диэн эрэнэбит. Сыл ахсын “Океан”, Краснодар кыраайыгар “Золотой колосок”, “Юбилейнай” лааҕырдарга ыытар этибит, оттон быйыл сабыылаах турар буоланнар, ити кыаллыбат. Хамсык бүтэн балаһыанньа тубуста да, уруккубут курдук үлэлииргэ бэлэм олоробут.
Үөһээ Бүлүүгэ
Светлана Юрьевна Харлампьева, Үөһээ Бүлүүтээҕи үөрэх управлениетын иитэр үлэ отделын сүрүннүүр исписэлииһэ:
– Сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийиигэ эрдэттэн 11 киһилээх биэдэмистибэлэрдээҕи хамыыһыйа үлэлээбитэ. Улууска 3584 үөрэнээччи баарыттан, 90 бырыһыанын хабыахтаах этибит. Ол эрээри, бу пандемиянан сибээстээн, эрдэттэн былааннаммыт үлэбитин төрдүттэн уларытан, улуустааҕы суһал ыстаабы кытары сүбэлэһэн баран биирдэ олоххо киллэрэбит. Онон барыта балаһыанньа салгыы хайдах салалларыттан тутулуктанар. Биһиги үөрэнээччилэрбит 80-ча бырыһыаннара – элбэх оҕолоох, кыаммат, тиийиммэт, кэтээн көрүүгэ сылдьар ыаллар оҕолоро. Онон сайыҥҥы сынньалаҥы тэрийиигэ бу оҕолору хабарга сорук туруорабыт. Билиҥҥитэ биһиги эбии үөрэхтээһин сайыҥҥы оскуолатын арыйаары олоробут. Эбии үөрэхтээһин педагогтарын муус устарга кинилэр сөбүлэҥнэринэн уоппускаҕа ыыталаабыппыт. Оттон бу бэс ыйын 15 күнүттэн үлэлэригэр тахсан, бассаабынан, “Зумунан”, уопсайынан, дистанционнай көрүҥүнэн куруһуоктарын эҥин салгыы ыытыахтара. Быйыл улууспутугар Норуот педагогикатын сыла биллэриллэн турар. Онон бу сынньалаҥы тэрийиигэ болҕомто онно ууруллар. Холобур, дьиэ кэргэҥҥэ норуот үгэстэрин тутуһан, ол үөрүйэхтэрин иҥэриигэ. Быйыл улууска 32 оҕо сынньалаҥ лааҕырын тэрийэр былааннаахпыт. Ол иһигэр, 25 күнүскү лааҕырга 728 оҕону хабыахтаахпыт, оттон 7 балаакка лааҕырдарыгар (хонуктаах) 228 оҕо хабыллыахтаах. Хамсыкпыт бүттэр эрэ, бу лааҕырдар былааннаммыттарын курдук, уруккулуу үлэлиэх этилэр. От, атырдьах ыйдарыгар иккис, үһүс симиэнэлэрбит, үгэс курдук, уруккулуу киэбинэн үлэлиэхтэрэ диэн эрэнэбит.
Дьокуускайга
Егор Охлопков, Дьокуускай куораттааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы:
– Биһиги эмиэ эрдэ былааннаан олорбуппутун тосту уларытарга күһэлиннибит. Бэс ыйыгар эбии үөрэхтээһин тэрилтэлэрин кытыараммыт, оҕолорго сайыҥҥы эбии үөрэхтээһин онлайн оскуолатын тэрийиэхтээхпит. Онтубут араас хайысхалаах. Педагогтар бэс ыйыгар уоппускаҕа барбакка, солбуйса сылдьан толору хамнаска үлэлиэхтэрэ. Бүгүн (26.05.20.) 17 ч. министиэристибэҕэ ВКС мунньах буолуохтаах, онно барытын чопчулуохтара. Биһиги бэс ыйыгар оҕо дьарыктаах буоларын тэрийиэхпит. Дистанционнай ньыманан оҕону хайдах да чэбдигирдибэккин, ол иһин “онлайн оскуола” диэн ааттаатыбыт. Оттон от ыйыттан саньытаарынай-эпидемиологическай балаһыанньа тубуста да, уруккулуу киэппитинэн, куорат кытыытынааҕы хонуктаах лааҕырдарбытын арыйарга бэлэм олоробут. Онуоха Роспотребнадзор балачча уларытыыны киллэрэргэ мэктиэлээбитэ. Инньэ гынан, урут симиэнэ 21 хонуктаах эбит буоллаҕына, билигин 10-14 күн буолуоҕа. 4 кв. м. биирдии оҕо тиксэрин курдук. Үөрэх дьыла түмүктэниэн иннинэ төрөппүттэргэ ыйытык оҥорбуппут. Онтубут төрөппүт 60 бырыһыана саҥа уларыйыылары өйүүрүн биллэрбит, 30 бырыһыан – сөбүлэспэт, оттон 3 бырыһыан – синэ биир диэбит. Куоракка 44301 үөрэнээччи баарыттан 9368 оҕо даачаҕа сайылыыр, 10420 – улуустарга баар аймахтарыгар, 750 оҕо – төрөппүттэрин кытары атын эрэгийиэннэргэ, 23 тыһ. оҕо куоракка хаалар. Ол иһин биһиги сүрүн болҕомтону бу 23 тыһ. оҕо туох эмэ дьарыктаах буолалларын хааччыйа сатыахпыт. Төрөппүттэр үксүн оҕолорун сайыҥҥы кэмҥэ үлэлэтиэхтэрин баҕарбыттара да, билиҥҥитэ үлэни биэрээччилэр бакаансыйа биэрэ иликтэр. Куорат кытыытыгар баар үлэ-сынньалаҥ лааҕырдара балаһыанньаттан көрөн, ааннарын эмиэ арыйыахтара. Маны таһынан, дьиэ кэргэн лааҕырдара диэн бааллар. Сухуой паёгунан хааччыйыыга нуорма-быраап аактарыгар балачча мэһэй баар. 2013 сыллааҕы 477 №-дээх балаһыанньаҕа өрөспүүбүлүкэ биэрэр субсидиятын тыырыы ыйыллар. Билигин бу хамсыгынан сибээстээн, ону уларытарга туруорсабыт. Оччоҕуна ол үптэн сухой паёгу хааччыйыыга биэриэ этибит. Маны таһынан, куорат дьаһалтата бэс ыйыгар оҕо сынньалаҥнарыгар көрүллэр харчыны коронавируһу кытары охсуһар эмчиттэр, полиция үлэһиттэрин оҕолоругар путевка харчытын толуйар, эбэтэр сухой паёгунан хааччыйар мэхэньиисимнэри көрөр. Биллэн турар, дистанционнай үөрэх СанПин быраабылатынан барар. Оҕо уһун күнү быһа көмпүүтэр иннигэр олоруо суохтаах. Аны туран, улахан болҕомто профилактика учуотугар сылдьар оҕолорго ууруллуоҕа. Бу бээтинсэҕэ ПДН иниспиэктэрдэрин кытары эбии мунньахтаан, чуолкай быһаарыыны ылыахпыт. Уопсайынан, билигин баар балаһыанньаны өйдөөн, биһиги оҕо сынньалаҥын, дьарыктаах буолуутун уонна чэбдигирдиини тэрийиигэ бэлэм олоробут.
Томпоҕо
Елена Кимовна Винокурова, Томпо улууһун үөрэҕин управлениетыгар иитэр үлэҕэ уонна эбии үөрэхтээһиҥҥэ салаа салайааччыта:
– Биһиги 9 күнүскү лааҕыры үлэлэтэр былааннаахпыт: 3 үлэ, 2 успуорт, 1 экология уонна социальнай-педагогическай хабааннаах лааҕырдар. Улууска 1743 үөрэнээччи баарыттан 505 оҕону хабыахтаахпыт. Бэс ыйыгар Мэҥэ Алдаҥҥа, Кириэс Халдьаайыга баар агротехнологическай хайысхалаах оскуолаларга лааҕыр дистанционнай киэбинэн ыытыллыаҕа. Онно оҕолорго оҕуруот аһын харайыыга билиини иҥэриэхтэрэ, онтон балаһыанньа сымнаатар эрэ, оҕуруокка тахсан үлэлиэхтэрэ. От ыйын ортото бу лааҕырдарга “Сыыс шоу” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх ыытыллааччы. Онтубут быйыл да буолар ини дии саныыбыт. Оттон атын лааҕырдарбытын билигин үлэлэппэккэ, болдьоҕун сыҕарытан биэриэхпит. Тоҕо диэтэххэ, оҕолор дистанционнай көрүҥтэн наһаа салгыбыттар. Онон кинилэри сынньата түһэр эмиэ наада. Маны таһынан, сымнатыы саҕаланнаҕына, олбуордарга эмиэ волонтёрдар үлэлиэхтэрэ. Билигин КДН, ПДН учуотугар турар оҕолорбутун саататар үлэни тобула сылдьабыт. Кинилэргэ болҕомто – бастакы уочарат.
Дмитрий ИВАНОВ.
