“Ураты үөрэх дьыла” түмүктэннэ

“Ураты үөрэх дьыла” түмүктэннэ. Бүтэһик чуораан, баҥкыат буолбата. Эчи, куруһун, хобдоҕун...Хоруона хамсыгынан сибээстээн, дойду оскуолаларыгар үөрүүлээх-көтүүлээх, оҕо саас умнуллубат кэрэ өйдөбүлэ буолан хаалар бырааһынньыктара – Бүтэһик чуораан, оскуоланы кытта быраһаайдаһар бүтэһик баҥкыат — ыытыллыбат буолла.“Тыыннаах” алтыһыы туохха да бэриллибэт күндү эбитин кэм-кэрдии көрдөрдө.

Валентина СОФРОНЕЕВА – п.н.к., Дьокуускай куораттааҕы Саха гимназия дириэктэрэ:

-- 2019-2020 үөрэх сылын сүрүн орто үөрэҕи уопсайа — 100, ол иһигэр 15 гимназист “туйгун” сыаналаах ачыстааты туттулар. Орто оскуоланы -- 50, кинилэр истэригэр 9 оҕо кыһыл ачыстааты тутар чиэскэ тигистилэр. Хомойуох иһин, тиһэх чуораан “зум” платформа нөҥүө ыытылынна. Ол эрээри хас биирдии учуутал, үөрэнээччи эҕэрдэлэрин, баҕа санааларын долгуйа иһиттибит. Бука бары, бу тирээн кэлбит кыһалҕалаах кэми тутуспутунан, этэҥҥэ үөрэхпитин түмүктээтибит.

Яна МАЛЬКОВА, Үөһээ Дьааҥы улууһа, Эҥэ орто оскуолатын дириэктэрэ:

-- Быйыл оскуоланы 9 оҕо ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрдэ. Олортон 6 үөрэнээччи, орто анал үөрэххэ барар буолбуттарынан, ачыстааттарын быһа ылаллар, онтон 3 оҕо үрдүк үөрэххэ туттарсаары биир кэлим эксээмэҥҥэ бэлэмнэнэр. Дьаҥ туран, оҕолор, төрөппүттэр хас эмэ сыл ыра санаа оҥостон кэтэспит күүтүүлээх бүтэһик чуорааннара уонна баҥкыаттара буолбатаҕар, биллэн турар, наһаа хомойдулар.

Аайа АТЛАСОВА, 4 оҕолоох ийэ, “Геван” этнокултуура киинин дириэктэрэ, Уус Майа улууһа, Эдьээн бөһүөлэгэ:

-- Биһиги дьиэ кэргэн иккис оҕобут Станислав Эдьээн орто оскуолатын ситиhиилээхтик үөрэнэн бүтэрэн, учууталларыттан хайҕабыл ылан санаабытын көтөхтө. Алдан өрүс уҥа өттүгэр олоробут. Өрүс турбутун кэннэ, 14 хонон баран, оскуолабыт үлэлээн, оҕолор үөрэннилэр. Төһө да кылгас кэмҥэ үөрэннэллэр, бары бииргэ алтыһан, үөрэнэн, үөрэх дьылын этэҥҥэ түмүктээтилэр.Бу иннинэ “дистанционнай” үөрэх биллэриллэн, уруоктарын учууталлар “смс” нөҥүө тиэрдибиттэрэ. Ону оҕолорбут тэтэрээт лииһигэр ааттарын ыйан туран толороллорун, төрөппүттэр оптуорунньук уонна бээтинсэ күннэригэр оскуолаҕа илдьэн туттарарбыт. 11 кылааһы 8 буолан үөрэнэн бүтэрдилэр. Бүтэһик чуораан аҕыйах үөрэнээччи уонна төрөппүт кыттыылаах бэрт сэргэхтик, үчүгэйдик ааста. Оҕом салгыы Дьокуускайдааҕы медколледжка үөрэнэ барар санаалаах.

Анна, Анатолий АТАСТЫРОВТАР, Дьокуускай куорат олохтоохторо:

-- Биһиги дьиэ кэргэн үһүс оҕобут, кыра кыыспыт Алина Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын 11 “б” кылааһын үөрэнэн бүтэрдэ. Бүтэһик чуораан “онлайн” систиэмэнэн ыытылынна. Манна даҕатан эттэххэ, биһиги 3 оҕобут: Антон, Анатолий уонна Алина – бары бу оскуолаҕа үөрэннилэр.

Быйылгы үөрэх дьылын 4-с чиэппэрэ, хааччаҕынан сибээстээн, ураты буолла. Бү түгэҥҥэ үөрэнээччи да, төрөппүт да маннык үөрэнии оҕоттон бэйэтиттэн улахан тутулуктааҕын өйдөөтүбүт. Өйдөөтүбүт – бу ыгым, эппиэттээх кэмҥэ киһи бэйэтин бэйэтэ салайыахтааҕын, үөрэниэхтээҕин, тус бэйэ дьарыктанан элбэҕи билиэхтээҕин-көрүөхтээҕин. Онно бары кыах баар. Онон эппиэтинэстээх буолуу, бириэмэни сатаан таба туттуу улахан оруоллааҕын биллибит. Киһи ис кыаҕын туһанарыгар тоҕоостоох кэм буолла.

Кыыспыт Алина бииргэ үөрэммит оҕолорун, оскуолатын, учууталларын сүрдээҕин суохтаата, “тыынннаах” алтыһыы, туохха да бэриллибэт күндү эбитин өйдөөтө. Дьиэҕэ олорор кэмигэр СКЭ туттарыахтаах сүрүн биридимиэттэригэр математикаҕа, физикаҕа утумнаахтык дьарыктанна. Онон иннибитигэр улахан сорукпут – биир кэлим эксээмэннэри ситиһиилээхтик туттарыы. Алина тэхиниичэскэй хайысханан үөрэххэ туттарсар санаалаах. Оҕобутугар, ханнык да моһолтон чаҕыйбакка, инниҥ диэки хорсуннук баран ис диэн алгыыбыт. Түгэни туһанан, оҕобут бастакы учууталлара И.Е. Афанасьеваҕа, М.В. Местниковаҕа, орто сүһүөххэ үөрэтэн, илдьэ сылдьыбыт кылаас салайааччыта Н.Н. Ивановаҕа махталбытын, эҕэрдэбитин тиэрдэбит.

Варвара, Аркадий РАХЛЕЕВТАР, Таатта улууһун, Уолба бөһүөлэгин олохтоохторо:

-- Биһиги дьиэ кэргэн 4-с оҕобут, кыра уолбут Денис, Уолба оскуолатын бүтэрэр кэмэ тиийэн кэллэ. 11 сыл устата тапталлаах Тааттатыгар, төрөөбүт Уолбатын алааһыгар оҕо сааһын атааран, олох киэҥ аартыгар үктэнэр, долгутуулаах түгэнэ тосхойдо. Оскуоланы бүтэрээччи долгуйа кэтэһэр бүтэһик чуораана, оскуолатыгар махтанар биэчэрдэрэ, баҥкыата дойдуну барытын аймаабыт, бэйэни хааччахтаныы кэмигэр түбэһэн, хомойуох иһин, буолбата.

Долгутуулаах бүтэһик чуораан “онлайн” нөҥүө ыытыллан, үөрэнээччи да, учуутал да, төрөппүт да ыраахтан эҕэрдэлэстилэр, аан бастаан оскуолаҕа киирбит умнуллубат түгэннэрин ахтыстылар.

Уолбут Денис маҥнайгы кылааска 7 уол буолан, сибэкки дьөрбөтүн тутан, ийэлэриниин сиэттиһэн киирбиттэрэ. Маҥнайгы кылаастан саҕалаан, “Уолбан” ырыа бөлөҕө тэринэн, улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах куонкурустарга ситиһиилээхтик кыттан төрөөбүт Уолбаларын ааттаттылар. Бары биир ыал оҕолорун курдук бииргэ тутуспутунан, араас хайысхалаах күрэхтэһиилэргэ, куонкурустарга, олимпиадаларга ситиһиилээхтик кыттан, үөрэммит оскуолаларын учууталларыгар, нэһилиэк олохтоохторугар үтүө түгэннэри бэлэхтээбиттэрин киһи үөрэ ахтар.

Быйылгы үөрэх дьылыгар 4-с чиэппэртэн “онлайн” үөрэннилэр. Оҕолорбут дьиэҕэ олорон “дистанционнайдык” үөрэнэллэригэр кыра дэриэбинэҕэ сибээс, интэриниэт мөлтөх буолан, олус ыарырҕаттылар. Ол да буоллар, аныгы олох сайдыытыгар сөп түбэһиннэрэн, араас хайысханы тутуһан, алтыһан ситиһиилээхтик үөрэннилэр.

Быйыл Уолба орто оскуолатын 8 оҕо – 1 кыыс уонна 7 уол -- үөрэнэн бүтэрдилэр. Оҕолорбутун 11 сыл устата үөрэппит кырдьаҕас оскуолабыт бары учууталларыгар, үгүстүк алтыспыт учууталбыт З.П. Боппосоваҕа, эдэрдии эрчимнээх, эдьиийдии сыһыаннаах кылааспыт салайааччыта А.А. Аржаковаҕа, уолбутун дьаныардаахтык хайыһарга уһуйбут убайын курдук саныыр, эдэр учуутал В.Г. Кусатовка ийэлии истиҥ, аҕалыы амарах санаалаах махтал тылбытын аныыбыт.

Олимпиада, Степан СИДОРОВТАР, Өймөкөөн улууһун, Томтор бөһүөлэгин олохтоохторо:

-- Кыыспыт Снежана Томтор орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрдэ. Быйыл ахсынньыга саҥа таас оскуолаҕа үөрэнэ киирэммит, үөрүү-көтүү бөҕө буолбуппут. Оскуолабыт үчүгэйэ, киэҥэ-куоҥа, улахана, сырдыга, наһаа үчүгэй. Оҕолорбут барахсаттар саҥа тутуллубут оскуола устуоруйатыгар хаалар оскуола бастакы выпускниктара уонна үбүлүөйдээх, 50 сыллаах выпускниктара буолаллар. Саҥа оскуолаҕа ситэри үчүгэйдик үөрэммэтэхтэриттэн олус хомойдулар. Оскуоланы бүтэрэр тэрээһиннэригэр, бырааһынньыктарыгар былаан элбэх этэ.

Инникитин онлайн үөрэнии сибээс, интэриниэт мөлтөҕүнэн эрэйдииһи дии санаатыбыт. Сибээс үчүгэй сиригэр бэрдэ буолуо. Оттон биһиги курдук ыраах, сибээс мөлтөх сиригэр соччото суох эбит. Оҕолор, учууталлар, төрөппүттэр -- бары да ыарырҕаттыбыт, эрэйи көрдүбүт. Бүтэһик чуораан онлайн буолбута да, сибээс, интэриниэт мөлтөх буолла.

Быйыл Томтор орто оскуолатын 13 оҕо – 10 уол, 3 кыыс -- үөрэнэн бүтэрдилэр. Оҕолорбутун бастакы кылааска Л.И. Егорова үөрэппитэ. Кылаастарын салайааччыта Л.Е. Лазарева. Түгэни туһанан, учууталларбытыгар истиҥ эҕэрдэбитин, махталбытын тиэрдэбит. Кыыспыт Снежана ХИФУга биология-химия хайысхатынан үөрэххэ киирээри, СКЭ туттараары бэлэмнэнэ сылдьар.

Саргылана ОЛЕНОВА, 9 оҕолоох, Өлөөн улууһун Ээйик бөһүөлэгин олохтооҕо, биэнсийэлээх:

-- Биһиги дьиэ кэргэн 9 оҕолоохпут. Быйыл 11 кылааһы 8-с оҕобут Александрия туйгуннук үөрэнэн бүтэрдэ. Кини кэнниттэн кыра уолбут Рамир 7-с кылааһы бүтэрдэ.

Кыһыҥҥы суол баарына үөрэммэккэ, харантыыҥҥа олорбуттара. Онтон суол сабыллыбытыгар симиэнэнэн аҕыйахтыы буолан үөрэннилэр. Дэриэбинэбит ыраах сытар буолан, кэлии-барыы суох дойдута. Онон, хата, оҕолорбут барахсаттар хайдах үөрэммиттэрин курдук үөрэхтэрин бүтэрдилэр. Оскуолабыт бүтэһик чуораана ыам ыйын 30 күнүгэр буолла. Быйыл 11-с кылааһы 9 оҕо үөрэнэн бүтэрдэ. Кыыһым Дьокуускайга ХИФУ мэдиссиинэ институтугар педиатр идэтигэр үөрэнэ барар былааннаах. Оскуоланы бүтэрэр баҥкыаппыт бэс ыйын 13 күнүгэр буолар.

Софья ВИНОКУРОВА, Уус Майа бөһүөлэгин олохтооҕо, киин балыыһа оҕо отделениетыгар мэдиссиинэ сиэстэрэтэ:

-- Быйыл кыра уолум Анатолий Уус Майа орто оскуолатын үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрдэ. Үөрэх туһунан этэр буоллахха, 4-с чиэппэргэ ыытыллыбыт “онлайн” үөрэҕи олох астымматым. Оҕолор үөрэххэ үгүһү өйдөөбөтүлэр. Уолум, үөрэҕэр үчүгэй эрээри, биир кэлим эксээмэни хайдах туттарарын өйүм хоппот. Оскуолабытыгар бүтэһик чуораан буолбатаҕа наһаа хомолтолоох, өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түспэтилэр, үөрбэтилэр-көппөтүлэр. Бэс ыйын 14 күнүгэр харантыын уһуллан, оскуолабыт баҥкыата буолаарай диэн эрэнэ кэтэһэбит.

Оскуолабытын кытта быраһаайдаспакка  баран эрэрбититтэн хомойобут, хоргутабыт...

11 сыл оскуолаҕа үөрэммит кэм “чыычаах түннүгүнэн элэс гынарыныы” номнуо ааһа оҕуста. Бэҕэһээ эрэ этэ мин 4-с оҕобун, уолбун Алгыһы, Дьокуускай куораттааҕы национальнай гимназия боруогун атыллаан, 1-кы кылааска сиэтэн киллэрбит бастакы күнүм. Учууталы кытта билсиһии бастакы уруогар, оҕом долгуйбута бэрдиттэн, кэтэ сылдьар үрүсээгин устубакка 45 мүнүүтэлээх уруокка олорбут күлүүлээх түгэнэ... Билигин ону санаатахпытына, сонньуйабыт, күлүүлээхтик ахтан ааһабыт.

                Бэҕэһээ курдук дии бу манна

Маҥнайгы кылааска кэлбиппит.

                             Кыбыста-кыбыста сэрэнэн

Кылааска сиэттэрэн киирбиппит.

Оҕолорбут барахсаттар олох киэҥ аартыгар үктэннилэр, оҕо саастарын кытта быраһаайдастылар. Эмиэ да үөрүүлээх, эмиэ да санньыар, курус...

Сандал КАРПОВ, Дьокуускай куорат А.Г. уонна Н.К. Чиряевтар ааттарынан национальнай гимназия 11 “а” кылааһын үөрэнээччитэ:

-- Оскуоланы бүтэрбит санаам хайдах эрэ суох курдук. Бэҕэһээ эрэ төрөппүттэрбин кытта сиэттиһэн, 1-кы кылааска долгуйа, үөрэнэ кэлбиккэ дылыбын. Оттон билигин... оскуоланы бүтэрэрим бу кэлбит. Эмиэ да хомолтолоох, эмиэ да үөрүүлээх. Үөрэрим – олох саҥа кэрдииһигэр, киэҥ аартыгар үктэнэн эрэрбиттэн, хомойорум – оҕо сааспыттан, доҕотторбуттан, тапталлаах оскуолабыттан, күндү учууталларбыттан арахсарым.

Бүтэһик чуорааммыт онлайн нөҥүө буолбута соччото суох, кэлин саныы сылдьарга туох даҕаны үтүө өйдөбүл хаалбата. Олоххо биирдэ буолан ааһар кэрэ, күүтүүлээх Алтан чуораан үөрүүлээх бырааһынньыга күөх экран нөҥүө (НКИХ), онтон оскуола бүтэһик чуораанын “зум” платформанан көмпүүтэргэ олорон атаарбыппыт астыга суох. Тапталлаах оскуолабын, убаастабыллаах учууталларбын, чугас доҕотторбун кытары дьиҥнээхтик үөрэ-көтө көрсүбэккэ, ирэ-хоро, истиҥник кэпсэппэккэ арахсарбыт наһаа хомолтолоох.

Катя КОПЫЛОВА, Үөһээ Бүлүү улууһун, Боотулуу орто оскуолатын 11-с кылааһын үөрэнээччитэ:

-- Оскуоланы 8 буолан үөрэнэн бүтэрдибит. Үөрэхпитигэр бары кэриэтэ үчүгэйбит. Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ, улуус таһымнаах научнай-бырактыычаскай кэмпириэнсийэлэргэ, успуорка үгүс ситиһиилээхпит. Бастаан үөрэнэрбитигэр “дистанционнай” үөрэх ыарахан этэ, онтон кэлин син үөрэммиппит. Оскуолабытын кытта быраһаайдаһар бүтэһик чуорааммыт онлайн нөҥүө буолбута. Саамай хомолтолооҕо – өйгө-санааҕа хаалыахтаах бырааһынньык баҥкыата буолбата. Сөбүлүүр үөрэхпэр киирэн идэ ылыам диэн эрэллээхпин. Үөрэппит күндү учууталларбар махталым муҥура суох, кинилэри мэлдьи ахта-саныы сылдьыам.

Нарыйа НЕУСТРОЕВА, Таатта улууһун Баайаҕа орто оскуолатын 11-с кылааһын үөрэнээччитэ:

-- Аан маҥнай 1-кы кылааска 11 буолан үөрэнэ киирбиппит. Олортон сорох оҕолор -- атын оскуолаҕа, сорох 9 кылаас кэнниттэн орто анал үөрэххэ киирэн, оскуолабытын 6 буолан үөрэнэн бүтэрдибит. Мин, 10-с кылаастан дистанционнайынан үөрэммит буоламмын, онлайн үөрэҕи соччо ыарырҕаппатым. Атын оҕолор син ыарырҕаттылар быһыылаах. Учууталлар биэрэр дьиэтээҕи сорудахтара наһаа элбэх этэ. Оскуолабытын үчүгэйдик бырааһынньыктаан бүтэрбэтэхпит, биллэн турар, курус.

Орто Халыма улууһун 2-с Хаҥалас нэһилиэгин, Эбээх бөһүөлэгин 11-с кылааһын 3 эрэ оҕо үөрэнэн бүтэрдэ – игирэ Станислав, Владислав Гуляевтар уонна Петр Павлов. Кылаас салайааччыта – Н.Н. Гуляев. Стастаах, Влад кыра эрдэхтэриттэн тустуунан дьарыктаналлар, улуус, өрөспүүбүлүкэ призердара. Уолаттар бэрт элэккэй майгылаахтар, хоту дойду оҕолоро буолан булка сыстаҕастар.

                             Бүтэһик чуорааны тыаһатан,

Оскуола дьиэбиттэн тэйдэҕим

                             Өссө биир үктэли дабайан,

Олох киэҥ аартыгар үктэнним.

                     Николай Андросов тыллара..

Саргылаана БАГЫНАНОВА.

Хаартыскаҕа:

Өлөөн улууһун Ээйик орто оскуолатын 9 оҕо ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрдэ. Сырыы суох, кытыы сиргэ сытар нэһилиэк буолан, хата, кинилэр бүтэһик чуораан долгутуулаах түгэнин билэн үөрдүлэр-көттүлэр. Айаҥҥыт аартыга аһаҕас, олоххут суола көнө буоллун диэн алгыыбыт.