Аан дойду үрдүнэн билигин быраастар хоруона хамсыгын сыстыганнаах ыарыытыттан дьону-сэргэн быыһыыр туһугар ыксаллаах (экстреннэй) эрэсиимҥэ үлэлииллэр. “АЛРОСА” АХ (ПАО) Мэдиссиинэҕэ киинин үлэһиттэрэ бу сыралаах, сындалҕаннах үлэттэн туора турбаттар. Бу уустук кэмҥэ тэрилтэ үлэтэ кыл да түгэҥҥэ тохтообокко барар, кинилэр олохтоох нэһилиэнньэҕэ көмөнү оҥорууга инники күөҥҥэ сылдьаллар. Хамсыгы утары үлэ уустук усулуобуйатыгар тустаах Киин үлэһиттэрэ хайдах үлэлии-хамсыы сылдьалларын билээри биһиги Медцентр салайааччыта Юлия Кулакованы кытта кэпсэтэбит.

-- Мэдиссиинэ киинэ хас сыллаахха тэриллибититтэн саҕалыахха?

-- Медкиин хампаанньа Мэдиссиинэҕэ сулууспатын уларыта тутуу түмүгэр 2012 сыллаахха тэриллибитэ. Бу Мэдиссиинэ киинэ – хампаанньа үлэһиттэрин доруобуйаларын харыстыыр, көрөр-истэр сүҥкэн эппиэттээх “АЛРОСА” АХ анал структурнай салаата буолар. Биэс отделениеттан турар: Мииринэйдээҕи, Накыыннааҕа, Удачнайдааҕы уонна Айхаллааҕы салаалартан. Олор истэригэр өссө 34 здравпуун уонна Мииринэйгэ түстэммит “Горняк” уонна Удачнайга үлэлиир “Зарница” профилакторий-сонотуоруйдар киирсэллэр.

Хамсык иннинэ Мэдиссиинэ киинэ үс булуокка арахсара. Бастакыта – баҕа өттүнэн страховкалатыы (ДМС) чэрчитинэн, Арассыыйа бэлиэ үлэлээх сүрүн клиникаларыгар эмтэтиини тэрийии. Иккиһэ – хас күн аайы 7 тыһ. кэриҥэ үлэһит эриэйискэ, симиэнэҕэ үлэлии тахсыан иннинээҕи медосмотру ыытар уонна мэдиссиинэ суһал көмөтүн оҥорор быраастар здравпууннарга үлэлэрэ. Үсүһэ – сонотуоруй-курорт көмөтө. Хас сыл аайы алмаас хампаанньатын үс тыһыынчаҕа чугаһыыр үлэһитэ биһиги сонотуоруйдарбытыгар уонна профилакторийбытыгар доруобуйаларын туругун тупсарыналлар.

Ону таһынан, “Горняк” профилакторий-сонотуоруй базатыгар ОМС (Булгуччулаах мэдиссиинэ страховката) чэрчитинэн, мэдиссиинэ реабилитациятын отделениета үлэлиир. Ити курдук, биһиги бэйэбит хампаанньабыт үлэһиттэрин доруобуйатын эрэ чэбидигирдибэппит, ону сэргэ Мииринэй уонна чугас сытар улуустар олохтоохторун булгуччулаах мэдиссиинэ страховкатын полистарынан босхо хааччыйабыт.

Медиктэр мобильнай этэрээттэрэ 

-- Хамсыгы утары охсуһуу кэмигэр Медкиин үлэтэ хайдах быһыылаахтык тэриллэн үлэлиирий?

-- Хамсык уларытыыны киллэрдэ. Ол курдук, “Горняк” профилакторий- сонотуоруй 130 миэстэлээх обсерватор буола уларытыллыбыта. «Зарница» профилакторий эмиэ ыарыыны эрдэттэн сэрэтиигэ үлэлэһэр аналын быстах кэмҥэ тохтотон турар. Ол эбэтэр билиҥҥи туругунан, биһиги чэбдигирдиинэн дьарыктаммаппыт, туох баар күүспүтүн саҥа вируһу утары охсуһууга туһаайдыбыт. Анаалыс ыларга диэн анал дьоҕус (мобильнай) биригээдэлэр таҥыллыбыттара, ону таһынан биһиги медиктэрбит нэһилиэнньэҕэ көмөнү дьиэлэригэр тиийэн оҥороллор. Профилакторийдарбыт үлэһиттэрин сороҕо обсерваторга үлэлиир, ону таһынан мобильнай биригээдэлэргэ эмиэ бааллар.

Здравпуннарбытыгар баар тиис кэбиниэттэрэ бары сабыллыбыттара, быраастар уонна медсиэстэрэлэр мобильнай биригээдэлэргэр киирэн үлэлии сылдьаллар.

Билигин биһиэхэ уон исписэлиистээх Тургутук киинэ (Центр тестирования) диэн тэриллибитэ. Кинилэр туох баар иһитиннэриини мобильнай биригээдэлэргэ бэлэмнээн биэрэллэр. Кырдьыга да үлэ эрэ үгүөрү: ыалдьыбыт дьону испииһэктээһин, кинилэр алтыспыт дьоннорун, ыарыыга биир бастакынан сыстар кутталлаах бөлөххө киирсээччилэри (медиктэр, полиция үлэһиттэрэ уо.д.а.) быһааран, кинилэргэ эрийтэлээн, сэрэтии, тиэст туттарарга хайдах бэлэмнэнэллэрин сиһилээн, быһааран биэрии, быраастар кэлэр бириэмэлэрин сөпсөһүннэрии, салгыы хайдах дьаһанар сөптөөҕүн быһааралларын курдук, булуллубут иһитиннэриини мобильнай биригээдэлэргэ тиэрдии.

-- Ити ылыллыбыт пробалары ханна туттараҕытый?

-- Манна даҕатан эттэххэ, биһиги биригээдэлэрбит аҥаардас хампаанньа үлэһиттэрин эрэ бэрэбиэркэлээбэттэр, Мииринэй оройуонун олохтоохторун барыларын хабаллар. Ол курдук, биһиги Чернышевскай, Светлэй бөһүөлэктэригэр тиийэ айанныыбыт, обсерватордары хааччыйабыт – бу булуогу олоччу бэйэбитигэр ылбыппыт.

Ылыллыбыт пробаны түөрт лабораторияҕа туттарабыт: бэйэбит Медкииммит киэнигэр, Мииринэй ЦРБ-тыгар, өрөспүүбүлүкэ 3-с нүөмэрдээх балыыһатыгар уонна Дьокуускайга баар “Роспотребнадзор” лабораториятыгар.

Бу нэдиэлэттэн саҕалаан итилэри сэргэ өссө Москуба куорат “Хеликс” вирусологическай лабораториятын кытта үлэлэһэр буолабыт.    Балаһыанньа уустугурар, онон биһиги лабораторияларбыт кыамталара тиийбэт буолан иһэр.

-- Эһиги төһө элбэх тиэһи оҥороҕутуй?

-- Уопсайа 25 мобильнай биригээдэ үлэлиир. Биир биригээдэ биир күҥҥэ, ортотунан, 24 аадырыһы хааччыйар. Оттон онно соҕотох киһиттэн саҕалаан үс, ардыгар букатын да сэттэ киһи олорор буолуон сөп. Ылыллыбыт пробалар оҥоһуллан баран, бары сэрэҕи, ирдэбили, ол иһигэр Тиэс киинигэр хараллар, угуллар тэмпэрэтиирэни тутуһан туран, упаковкаланар уонна салгыы лабораторияларга ыытыллар. Маныаха ыарыһах туругуттан көрөн, тиэс түмүгэ суһаллык быһаарыллыан наада, ыксаллаах, онон манна оҥоһулла охсуон наада, эбэтэр Дьокуускайга ыытыахха сөп диэн араарыы быһаарар оруоллаах. Дьокуускайга ыытыллыбыт анаалыс, ортотунан, 3-5 күн иһинэн түмүгэ кэлэр.

Бу нэдиэлэттэн саҕалаан, биһиги Москубатааҕы “Хеликс” вирусология лабаратыарыйатын кытта үлэни саҕалыыбыт.

Анаалыс ылыытыгар мобильнай этэрээттэр баар буоллулар, ону таһынан биһиги эмчиттэрбит нэһилиэнньэҕэ көмөнү дьиэлэригэр тиийэн оҥорор буоллулар.

Биир биригээдэ, ортотунан, 24 аадырыһы хааччыйар.

Устудьуоннар көмөлөһөллөр 

-- Хамсыгы утары охсуһар үлэҕэ ХИФУ Мединститутун уонна Дьокуускайдааҕы медиссиинэ колледжын устудьуоннарын кытыарбыттара. Бу үлэ хайдах быһыылаахтык тэриллибитэй?

-- Биһиэхэ үөрэҕи түмүктүүр куурус 68 устудьуона – биэлсэрдэр уонна ординатор быраастар кэлбиттэрэ. Кинилэр квалификацияларыгар олоҕуран, эмп тэрилтэлэригэр тыырыы оҥоһуллубута. Биэлсэрдэр медосмотрдарга көмөлөспүттэрэ, ону таһынан термометрияны ыыталлара, оттон ординатор быраастар мобильнай биригээдэлэргэ үлэлээбиттэрэ, аэропорка дьуһуурустубалаан, РФ тас өттүттэн уонна дойду атын субъектарыттан кэлээччилэри көрсөн, анкета толорбуттара, икки нэдиэлэ хааччахтаах эрэсиимҥэ олорор наадатын туһунан предписаниелары туттартыыллара. Устудьуон медиктэр Мииринэй, Удачнай уонна Айхал куораттарга үлэлээбиттэрэ. Оҕолор биһиэхэ олус диэн көмөлөстүлэр, үлэлэрин иһин кинилэргэ махтанабыт!

-- Билиилэрин, үлэҕэ сыһыаннарын да, ол аата, биһирээтэххит дии?

-- Оннук, оҕолор маладьыастар. Ол гынан баран, эһиги да өйдүүргүт буолуо, кинилэр бары араастар. Олус эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһааччылар бааллар. Холобур, кинилэртэн биирдэстэрэ Айхал куорат балыыһатын кытта үлэлии кэлэргэ дуогабар түһэрсибитин билэбит, кини онно көһөн кэлэн, олохсуйар, үлэлиир баҕалаах. Сорох оҕолор, эдэрдэрэ да бэрт буолан, сороҕун өйдөөн быстыбаттара баар буолааччы, ол гынан баран бэйэлэрин эбээһинэстэрин толорбуттара. Сорохтор нэдиэлэ сынньана түһээт, дуогабардарын уһатарга көрдөһөллөр, быраактыкаҕа кэлиэхтэрин баҕараллар.

-- Устудьуоннар уонна быраастар ыарыыга хаптарар кутталлара суох буолуутун хайдах быһыылаахтык хааччыйаҕытый?

-- Кинилэр бары көмүскэнэр сириэстибэлэринэн – маасканан, бэрчээккинэн, дезинфектордарынан – толору хааччыллаллар. Ону таһынан бары хайдах харыстанар сөптөөҕүн туһунан инструктаһы ааспыттара. Потенциальнай ыарыыга сыстыбыт дьону кытта алтыһар медиктэр (обсерваторга, мобильнай биригээдэлэргэ үлэлээччилэр, мэдиссинэ көмөтүн дьиэҕэ тиийэн оҥорооччулар) противочумнай көстүүмү, көмүскүүр ачыкыны, респираторы кэтэ сылдьаллар. Биһиги обсерватордарбытыгар кытаанах эрэсиим тутуһуллар, пациеннар хосторуттан тахсыбаттар. Биллэн турар, персонал кинилэри кытта күннэтэ алтыһар. Санитаркалар бөх тоҕоллор, муоста сууйаллар, быраастар ыарыһахтары көрөллөр, онон хайдаҕын да иһин дьиҥ ыалдьыбыт дьону кытта субу алтыһа сылдьан үлэлиир дьон буолалларынан, ыарыыга сыстар куттал син биир баар бөҕө буоллаҕа. Дьэ, ол да иһин муҥутуур сэрэхтээх буолууну тутуһуу наада.

Хамсык ыарыытыгар ылларбыттары эмтииргэ анаан, Мииринэйдээҕи ЦРБ уонна Удачнай куорат балыыһатыгар инфекционнай отделениелар үлэлииллэр.

Баахтаҕа “допуск ылыы” 

-- Баахта бөһүөлэктэригэр ыарыы тиийбэтин, тарҕамматын туһугар туох миэрэ туттулларый?

-- “Роспотребнадзор” ирдэбилинэн, баахта оробуочайдара, син эмиэ өрөспүүбүлүкэ тас өттүттэн кэлбиттэр курдук, баахтаҕа айанныахтарын иннинэ икки нэдиэлэ изоляцияланыахтаахтар. Өскөтүн үлэлэтэр хампаанньа кинилэр изоляцияланалларыгар анал дьиэни бэлэмнээбэтэх түгэнигэр, олор обсерваторга ыытыллаллар.

Оттон биһиэхэ, Накыыҥҥа анаан кэлээччи баахта үлэһиттэрин этэр буоллахха, биһиэхэ кытаанах ирдэбил баар. Ол курдук кинилэр үс төгүл тиэст туттараллар. Бастакы кэлбит күннэригэр, болдьох ортотугар уонна баахтаҕа көтүөх иннинэ. Буолан баран ити боруобалары биһиги араас лабораторияларга ыытабыт. Бу лабораториялар анаалыстара барыта “отрицательнай”” эрэ диэн буоллаҕына, үлэлииргэ көҥүл биэрэбит. Ону таһынан кэмиттэн кэмигэр эбии тиэстээһини Накыын производственнай былаһааккатыгар эмиэ оҥортуубут.

Хампааньа бары подразделениеларыгар Оперштабтар үлэлииллэр. Кинилэргэ биир эмэ үлэһит анаалыһа “положительнай” диэн иһитиннэрии киирдэр эрэ тута, кинини үлэтиттэн тохтотоллор, кимниин алтыспытын быһаараллар. Сарсыҥҥы күнүгэр бэлэм испииһэги тутан, анаалыс ыллара мобильнай биригээдэни ыытабыт.

Уоннааҕыларга сыһыаннаан эттэххэ, “Роспотребнадзор” инструкциятын быһыытынан дьаһанабыт. Кинилэри ахсыс уонна онус күннэригэр тиэстиибит уонна түмүктэрин илиилэригэр биэрэбит.

-- Былааҥҥыт?

-- Үлэбит элбэх, ноҕоруускабыт хас да төгүл улаатта, ол гынан баран кыанабыт. Дьон доруобай буолуута уонна кинилэргэ ыарыы сыстар кутталын суох оҥоруу – биһиги тутаах сыалбыт-сорукпут. Маннык усулуобуйаҕа биҺиги үлэһиттэрбитин уонна оройуоммут олохтоохторун көмүскүүр, харытыыр туһугар туох кыаллары барытын оҥоробут.

Матрена КОНДРАТЬЕВА матырыйаалыттан тылбаас. Хаартыскалары суруйуу дьоруойа биэрдэ.