Үгүс дуонар мэдиссиинэ өттүттэн болҕомтоҕо ылыллыбатын, өйөбүл, көмө суоҕун муҥатыйа кэпсиир.

 Трансплантология бу киһи уорганын ылан атын киһиэхэ олордор хирургия биир уустук көрүҥэ буолар. Манна киһи бэйэтин уорганын чугас киһитигэр биэрэн өлөр өлүүттэн быыһыыр, салгыы олороругар кыах биэрэр. Кэнники кэмҥэ Сахабыт сиригэр чугас дьонугар маннык эпэрээссийэҕэ сөбүлэһэр киһи ахсаана элбиир.

Мантан инньэ хаһыаппыт балаһатыгар уорганнарын биэрбит дуонардар уонна уорган олордуллубут ыарыһаҕы (реципиент) кытары кэпсэтиини таһаарар буолуохпут. Даҕатан этэр буоллахха, уорганын биэрбит дуонары кытта мин үһүс кэпсэтиим.

Дьокуускай куоракка “Дар жизни” бырайыагы биохимик идэлээх Н.А. Каратаева салайан үлэлэтэр. Бырайыак иһинэн “Донор.info” сообщество үлэлиир. Социальнай ситимҥэ “Инстаграмҥа” булан киирэн, сурутуоххутун сөп. Манна дуонардар уонна уорган олордуллубут киһитэ (реципиент) бэйэ-бэйэлэрин кытта кэпсэтэллэр, көмө-өйөбүл буолаллар, кыһалҕаларын быһаарсаллар. Биһиэхэ – Арассыыйаҕа – чугас аймаххар эрэ дуонар буоларыҥ көҥүллэнэр эбит.  

Доруобуйам туругар бэйэбиттэн атын ким да наадыйбата  хомолтолоох

Бүгүн Таатта улууһун Ытык Күөлүгэр олорор, дуонар ыстаатыстаах Нюргустан Иванович ТИСТЯХОВЫ кытары кэпсэтэбит.  

– Бэйэҥ тускунан билиһиннэриэҥ дуу?

– Талыы талба Таатта улууһун айгыр-силик айылҕалаах, аа-дьуо устар сүүрүктээх, арылыйар ыраас уулаах Амма Эбэ үрдүгэр турар Чымынаайыттан төрүттээхпин. Октябрина, Иван Тистяховтарга бастакы оҕонон күн сирин көрбүтүм. Ваня диэн бырааттаахпын уонна Маша диэн балтылаахпын. Балтыбытын биһиги дьиэ кэргэҥҥэ “эдьиийбит” диэн ытыктаан, таптаан ааттыыбыт. Барыбытыгар кылаабынай сүбэһиппит, бас-көс киһибит буолар.

Бэйэм землеустроитель үөрэҕин бүтэрбитим. Эрдэ ыал буолбутум. Уоллаах кыыһым ыаллар, кырам – оскуола үөрэнээччитэ. 2 сиэннээхпин. Ытык Күөлгэ олохсуйан олоробун. “ЭкономЪ” атыы маркетыгар сопхуоһунан үлэлиибин.

– Дьэ, бииргэ төрөөбүт бырааккар быаргын биэрбит эбиккин. Ол туһунан сиһилии кэпсиэҥ дуу?

– Быраатым Ваня тииһин оҥортороору, хааныгар вирус киирэн, 1997 сыллаахха орто оскуоланы бүтэрэр сылыгар быарынан улаханнык ыалдьыбыта. Ол иннинэ олох доруобай оҕо этэ. Тута инбэлииккэ таһаарбыттара. Онтон 1998 сыллаахха Москуба куоракка озонотерапия балыыһатыгар сыл устата үстэ баран эмтэммитэ. Ол кэмҥэ дойдуга ыарахан кэмнэр этилэр. Чымынаайы олохтоохторо, уруу-аймах үбүнэн көмөлөспүттэрэ. Сыл аайы балыыһаҕа эмтэнэ киирэрэ.

2003 сыллаахха математика учуутала Ольга Михайловнаны кытта ыал буолан, 2 кыыс, 1 уол оҕоломмуттара. Улахан кыыһа Аина – 10-с, Ариана – 9-с, кыра уоллара Айыллаан 2-с кылааһы Чымынаайыга Бэс Дьарааһын аатынан оскуолаҕа туйгуннук үөрэнэн бүтэрдилэр.

Барыта этэҥҥэ буолуох курдуга даҕаны, ыарыы син биир арахпатаҕа. 2015 сыллаахха Мэдиссиинэ киинин инфекционист быраастара Н.Н. Тихонова, В.Н. Кельциева “быары көһөрөр” туһунан эппиттэрэ. Биллэн турар, истэрбитигэр олус ыарахана...

Бырааппыт Ваня тыыннаах хааларын туһугар охсуһуу саҕаламмыта. “Мин барыта сөп түбэһэр буоллаҕына, дуонар буолабын”, – диэн тута эппитим. Ону таһынан убайбыт Дмитрий Тистээхэп эмиэ дуонар буоларга сөбүлэспитэ. Бастаан 2017 сыллаахха көрдөрүнэрбэр сүрэхпинэн сыыйыллыбытым. Онтон 2018 сыллаахха доруобуйабын саҥаттан чинчийэн көҥүллээбиттэрэ. Ол эрээри элбэх үп-харчы ирдэнэрэ биллибитэ. Балтыбыт Мария Ивановна тэрээһиннээх, кэпсэтиилээх буолара бу түгэҥҥэ көстүбүтэ. 2018 сыллаахха Саха сирин олохтоохторо, төрөөбүт Тааттабыт улууһун дьоно-сэргэтэ, тэрилтэлэр, аймах-билэ дьоммут, доҕотторбут бары көмөлөһөн үп-харчы көстүбүтэ.

– Дьэ, ол гынан...

– Москуба куорат Бурназян аатынан Мэдиссиинэ киинигэр эпэрээссийэ оҥорорго сөбүлэһэннэр, 2018 сыл муус устар саҕаланыытыгар бырааппыт балыыһаҕа киирбитэ. Онтон миигин эпэрээссийэ эрэ иннинэ, муус устар 26 күнүгэр, киллэрбиттэрэ. Саха сирин тутулуга суох бырааһынньыгын күн сарсыарда 8 ч. эпэрээссийэҕэ киирбиппит. Эпэрээссийэ 16 чаас устата барбыта. Миигиттэн быарбын 55 %-нын ылбыттара, бырааппыттан – быарын барытын. Ол саҕана 43 саастаах этим. Биһиги дьолбутугар, быарым бырааппар сөп түбэспитэ. Эпэрээссийэлээбит бырааспыт хирург-трансплантолог В.С. Рудаков балыыһаттан тахсан барыахпытыгар диэри наһаа кыһаллан көрбүтэ-истибитэ, эмтээбитэ.

– Дуонар буоларгыттан куттамматаҕыҥ дуо?

– Суох. Тастыҥ эдьиийбит “Диалог” диализнай киин кылаабынай бырааһа А.И. Анисимова (Тистяхова) дуонардааһын туһунан эрдэттэн билиһиннэрбитэ, кэпсээбитэ, сүбэлээбитэ. Хайа уонна бииргэ төрөөбүт соҕотох быраатым олоҕо “ыйааһын хараҕар” турдаҕа дии.

– Эпэрээссийэ кэнниттэн туругуҥ хайдаҕый? Төһө өр чөлгөр түстүҥ?

– Барыта табыллан испитэ. Эпэрээссийэ кэнниттэн дойдубар Тааттаҕа кэлэн Т.П. Посельская уонна М.М. Архипова көрүүлэригэр-истиилэригэр киирбитим. Быарым сэттэ ыйынан чөлүгэр түспүтэ. Күһүҥҥэ диэри Чымынаайыга ийэм уонна кийиитим Оля далбардарыгар түргэнник чөлбөр түспүтүм, бааһым оспута. Онтон күһүн “Таатта” тыа хаһаайыстыбатын потребительскай кэпэрэтиибигэр эргиэҥҥэ исписэлиис быһыытынан үлэлээбитинэн барбытым.

– Дэриэбинэ олохтооҕоҕун. Эмтэнии, профилактика чааһа хайдаҕый?

– Билигин Ытык Күөлгэ олохсуйан олоробун. Ыарыйдахпына эрэ балыыһаҕа көрдөрөбүн. Мэдиссиинэ үлэһиттэрин өттүттэн анаан кэтээн көрүү суох.

“Москубаттан эпэрээссийэлэнэн кэлэн баран, ийэбин көрдөрө Мэдиссиинэ киинигэр бара сылдьыбыппыт. Онно гастроэнтерологка киирэн: “Дуонардаабыт киһи туох эмэ кэтээн көрүүнү барыахпын баҕарабын. Хайдаҕый?” – диэн ыйыталаспытым. Онуоха: “Суох, тоҕойуом, эйиэхэ дуонар буолар кэмҥэр эрэ кыһаллабыт, дуонардаан бүттүҥ да, эйиэхэ ким да наадыйбат”, – диэн эппиттэрэ. Бүттэхпит ол”.

Ангелина Изюмская быарын ийэтигэр биэрбит эдэркээн ийэлиин кэпсэтииттэн. “Кыым”, №-26, 11.07.2019с.)

– Быаргын биэрбит быраатыҥ туруга билигин хайдаҕый? Доруобуйата этэҥҥэ дуу?

– Быраатым Ваня быара чөлүгэр түспүтэ. Билигин дойдутугар – Амма   өрүс биэрэгэр турар Чымынаайы бөһүөлэгэр – олорор. Спорткомплекска саахымат, волейбол тириэньэринэн үлэлиир. Ыарахан эпэрээссийэ син биир суола-ииһэ суох хаалбат. Онон доруобуйата толору чөлүгэр түстэ диир кыах суох.

БИЛСИҤ:дуонардарга аналлаах“Дар жизни” бырайыак

– Дьокуускай куоракка “Дар жизни” дуонардарга аналлаах бырайыак баар эбит дии. Бу туох бырайыагай?

– “Дар жизни” дуонардарга аналлаах бырайыак Н.А. Каратаева көҕүлээһининэн үлэлиир. Бу бырайыак туһунан 2019 сыллаахха истэммин, быйыл чилиэн быһыытынан киирбитим. Онно билбитим, Саха сиригэр 120-тэн тахса дуонар баар эбит. Онно мин “доброволец” дуонар ыстаатыстаахпын. Манна Тааттаттан 4 киһи чилиэнинэн киирбитэ. Бу иһинэн эпэрээссийэлэммит дьоҥҥо – реципиеннэргэ аналлаах “Счастливые” бырайыак баар.

– “Донор.инфо” сообществоҕа чилиэҥҥин. Тоҕо бу бырайыакка кыттыстыҥ?

– Биохимик идэлээх Наталия Каратаева тэрийиитинэн бу бырайыак үлэлиир. Манна дуонар буолбут дьоҥҥо көмөлөһөн быраастары кытта кэпсэтиннэрэллэр, сүбэ-ама биэрэллэр. Биһиги атын дьоҥҥо “маннык эпэрээссийэттэн куттанымаҥ, ыалдьар чугас дьоҥҥутугар өйөбүл, көмө буолуҥ” диэн ыҥырабыт. Бу бырайыак дуонар туһунан билбэт дьоҥҥо көмө буоларга, сүбэ-ама биэрээри тэриллибитэ.

– Маннык бырайыак дуонардарга төһө наадалааҕый?

– Олус наадалаах. Инникитин дуонардарга үөһээ салалта: бырабыыталыстыба, Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин өттүттэн туох эмэ өйөбүл оҥоһуллара буоллар диэн баҕа санаалаахпыт. Сылга биирдэ доруобуйаны босхо чинчийиини ыыталлара буоллар...

– Дуонар быһыытынан билигин олоххор туох ыарахаттары көрсөҕүнүй? Төһөтүн да иһин, уорганыҥ аҥаара суох буоллаҕа. Кистэл буолбатах, быардарын биэрбит сорох дуонардар мэдиссиинэ өттүттэн болҕомто, өйөбүл суоҕун, профилактика үлэтэ ыытыллыбатын аһаҕастык этэллэр. Дьокуускай куоракка көрдөрүнэ тиийдэхтэринэ: “Биһиги дуонардары кытта үлэлэспэппит. Бэйэҕит кыһалҕаҕыт", – дииллэр. Ол төһө оруннааҕый?

– Дьэ, ити саамай сөпкө этэллэр. Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин өттүттэн дуонардарга туох да көмө суох, болҕомто таһыгар сылдьабыт диэн аһаҕастык этэбин. Уорган биэрэн көмөлөспүт дьоммут көрүүгэ-истиигэ сылдьар буоллахтарына, биһиги – дуонардар – уоргаммытын баҕа өттүбүтүнэн биэрэр буоламмыт эбитэ дуу, оннооҕор мин эпэрээссийэҕэ барарбар бүлүтүөн төлүүрү аккаастаабыттара. “Бэйэҕит баҕа өттүгүтүнэн уоргаҥҥытын биэрэҕит, онно бүлүтүөн көрүллүбэт. Арассыыйа Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтин ыытар бэлиитикэтэ оннук”, – диэбиттэрэ. Ол иһин, хайыамый, үлэбиттэн уурайан туран эпэрээссийэҕэ барбытым.  

– Тыа сиригэр олороҕун. Бултуугун, оттуугун, кэтэх хаһаайыстыбаҕын көрөҕүн. Тыа сирин сүгэр-көтөҕөр үлэтин син биир үлэлиириҥ биллэр. Ханна, хайдах көрдөрүнэн, эмтэнэн сылдьаҕыный, куоракка киирэн көрдөрүнэҕин дуу?

– Чахчы, тыа сиригэр олоробун. Биллэн турар, бултуубун, балыктыыбын, от-мас үлэтигэр сылдьыһабын. Доруобуйабар улахан охсуута суох сөбүгэр харыстанан, көрүнэн сылдьабын. Куоракка киирэн көрдөрүнүү суох.

– Уопсайынан, Саха сиригэр дуонардарга болҕомто, көмө, өйөбүл баар, оҥоһуллар дуо?

– Дьиҥинэн, саатар, эпэрээссийэни ааспыппыт 3 сыл иһигэр толору чинчийиини ыыталлара буоллар, сөптөөх болҕомтону уурдулар дии саныа этибит. Эпэрээссийэ кэнниттэн биирдэ да кэтээн-көрүү, чинчийии оҥорботулар. Онон доруобуйам хайдах-туох содулламмытын билбэппин.

– Балыыһаҕа сытан, эмтэнэн тахсаҕын дуо?

– Суох.

– Дьоҥҥо-сэргэҕэ дуонар буолалларыгар сүбэлиэҥ этэ дуо?

– Дуонар буолар сүрдээх эппиэтинэстээҕин өйдүүбүн. Ол туһуттан чөл олоҕу тутуһуохха наада. Хаһыат ааҕааччыларыгар этиэм этэ – дуонар буолартан куттанымаҥ. Дуонар диэн ыалдьар киһиэхэ тыыннаах хаалар тиһэх эрэлэ буолар.

Быраатым Иван Иванович дьиэ кэргэнин кытта дьоллоохтук, этэҥҥэ олороруттан, оҕолоро улаатарын, ситиһиилэрин көрөрүттэн, үлэлии-хамсыы сылдьарыттан сэмээр үөрэбин, киэн туттабын.

Түгэни туһанан, көмөлөспүт Таатта улууһун Аҕа баһылыгар М.М. Соровка, Уус Амма нэһилиэгин баһылыгар Е.В. Васильевка, ийэбит кэллиэгэлэригэр Арассыыйа Почтатын Тааттатааҕы салаатыгар, сүбэ-ама буолбут быраастарбытыгар, дьоннорбутугар, аймахтарбытыгар, доҕотторбутугар – барыларыгар махталбытын тиэрдэбит. Барыгытыгар чэгиэн-чэбдик доруобуйаны, дьолу-соргуну, Үрүҥ Аар Тойон мэлдьи араҥаччылыы, арчылыы сырыттын!

Саргылаана БАГЫНАНОВА.

Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.