(1-тэн 3 хонук иһигэр 3 ыарыһахха 4 мөл. кэриҥэ үп норуоттан хомулунна)
Саха сиригэр биллэр шоумен, тамада, блогер Клим ФЕДОРОВ билиҥҥи ыарахан кэмҥэ социальнай ситимҥэ бэйэтин “Инстаграм” сирэйин (@kiliim) нөҥүө олус наадалаах, туһалаах социальнай хабааннаах, дууһа уйадыйыылаах быһа эпиирдэри дьон-сэргэ билиитигэр таһаарар. Барар сирдэрэ баҕана үүтэ, кэлэр сирдэрэ кэлии үүтэ буолбут дьон, кыһалҕаттан норуоттан үп-харчы көрдөһөргө күһэллэллэр.
Клим Семёнович Федоров маннык дьон кыһалҕатын сүрэҕэр чугастык ылынан, үтүө дьыаланы тэрийэн, саха дьонугар ыҥырыы таһааран, дьоҥҥо-сэргэҕэ ыллыктаах тылын-өһүн тиэрдэн, убаастабылларын ылан, хайҕаллаах дьыаланы оҥоро сылдьарын сөҕө-махтайа көрөҕүн, истэҕин.
– Клим, эн сэтинньи ый саҥатыгар Турцияттан кэлиэххиттэн аҕыйах хонук иһигэр, 4 суһал ыарыһахха көмөлөстүҥ, көмөлөһө сылдьаҕын. Кинилэри хайдах буллуҥ эбэтэр бэйэлэрэ таҕыстылар дуу?
– Сэтинньи ый 7-с күнүгэр салайан илдьэ сылдьыбыт бөлөхпүн кытта Турцияттан Москубаҕа Сахалар хостелларыгар түспүппүт. Киэһэ 11 чааска кэлбиппит. Сарсыныгар күнү супту Москуба устун күүлэйдээбиппит.
Иккис күммүтүгэр сарсыарда биир саха уола миигин көрөн: “Хайыы, тэлэбиисэргэ эрэ көрөн билэр киһибин илэ көрүстүм дии” – диэн үөрэн саҥа аллайда уонна кэлэн илии тутуһан дорооболоһон билсистэ. Саха киһитин сиэринэн “хантан сылдьаҕыный?” диэн ыйыппыппар: “Уус алданнарбыт. Наадабытыгар кэлбиппит”, – диэн эппиэттээтэ. Оннук араҕастыбыт. Кини бэйэтин хоһугар, мин бэйэм хоспор киирэн хааллыбыт. Онтон чочумча соҕус буолан баран, уолум кэлэн хоспун өҥөс гынна: “Хайа, сынньана сытаҕын дуу?” – диэн ыйытта. Онуоха мин күнү быһа Москубаны кэрийэн сылайан “атахпын сынньата сытабын” диэн хардардым.
Уолум хараҕа хайдах эрэ куруһун, санньыарын, мээнэҕэ кэлбэтэхтэрин бэлиэтии көрбүтүм. Ааны сабан төттөрү баран эрдэҕинэ, урут биэрбит ыйытыкпын иккистээн биэрдим “туохха кэлэ сылдьабыт диэтигит, көрдөрүнэ дуо?” диэбиппэр, уолум бэрт сэмэйдик: “Кэргэним ыалдьыбытын, көрдөрө сылдьабыт”, – диэн хоруйдаата. Онтон: “Клим, баһаалыста, биһиги хоспутугар бара сылдьаҕын, кэргэммин кыратык сэргэхситэ түс эрэ”, – диэн бэрт симиктик көрдөстө.
Киирбитим, кэргэнэ оронугар сытан, баайа олорор этэ. Кэпсэттибит. Матрена икки сыллааҕыта хайдах ыалдьыбытын, быраастар аккаастаабыттарын, ол кэннэ докумуоннарын ылан, Москубаҕа кэлэн эмтэнэн саҕалаабыттарын, билигин көрдөрүнэ кэлэ сылдьалларын туһунан кэпсээтэ. Ону эмтиир быраастара көрөн баран: “Трахеяҕыт искэнэ наһаа улааппыт, хаҥас тыҥата өрө анньыллан, кыайан үлэлээбэт буолбут, аны уҥа тыҥатыгар баран эрэр. Бу ыарыы кыайан эпэрээссийэлэммэт, сардаҥа эниэргийэтинэн эрэ кыайыахпытын сөп”, – диэбит. Ол эмтэниилэрэ төлөбүрдээх – 1 мөл. 800 тыһ. солк.
Кинилэри кытта кэпсэтэн баран: “Бэйэм “Инстаграмҥа” сирэйбэр сарсын сарсыарда быһа эпиирдэ оҥоруоҕуҥ, кыһалҕаҕытын норуокка иһитиннэриэххэ, наадалаах суума, баҕар, хомуллан хаалыан сөп”, – диэн этии киллэрбиппэр, сөбүлэспиттэрэ. Сарсыарда 9 чааска быһа эпииргэ уһулан баран, ол күн киэһэтигэр Дьокуускайга көппүтүм. Ол күн аҥаарыгар 6 чаас иһигэр 700-тэн тахса тыһ. солк. киирэн барбыт. Инньэ гынан икки күн иһигэр 1 мөл. 900 тыһ. ирдэнэр суума киирэн, Матрена нэдиэлэ кэриҥэ Москубаҕа эмтэниини ааһан, билигин дойдуларыгар этэҥҥэ кэллилэр.
– Норуот төһө өйүүр эбитий?
– Дьон-сэргэ ким төһө кыахтааҕынан көмөлөһөллөр. Бу иннинэ мин “Инстаграмҥа” сурутааччыларым кинилэр кимнээхтэрин, хайдахтарын билбэт этим. “Маннык түгэҥҥэ көмөлөһүөхтэрэ дуо?” диэн толкуй эмиэ баара. Бастакы быһа эпиир (Бурнашовтар дьиэ кэргэн) буола турдаҕына, ким төһө кыахтааҕынан, бэйэлэрин көмөлөрүн бу ыал каартатыгар ыытан барбыттара долгуппута, үөрдүбүтэ. Онон сурутааччыларым үчүгэйдэрин, бэйэм курдук аһыныгастарын, уйаннарын, түргэн быһаарыныылаах-тарын билбитим. Мин “Инстаграм” сирэйбэр баар сурутааччыларбыттан сүрдээҕин үөрдүм, астынным, кинилэргэ эрэлим күүһүрдэ. Саха омугар былыр-былыргыттан бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһэр үтүө быһыы-майгы хааммытыгар баар. Киһи онтон үөрэр эрэ. Онон бу көмөлөспүт дьоммут этэҥҥэ эмтэнэн, доруобай олоҕунан олоруохтара диэн эрэнэбит.
– Онтон тэрилтэлэр, чунуобунньуктар көмө, өйөбүл буолаллар дуу?
– Мин сурутааччыларым ортолоругар араас идэлээх дьон баар – мэдиссиинэ үлэһиттэрэ, учууталлар, суруналыыстар, о.д.а. тэрилтэ үлэһиттэрэ. Кинилэр көмөлөрүнэн бу дьонум балыыһаҕа киирэн эмтэнэллэр. Ону эдэр уол Юлиан Юмшанов холобуругар көрүөххэ сөп. Ол курдук, бу эпиири көрөн суруналыыс Людмила Ноговицына ылсан, дьокутааттарга тахсан, билигин кини эмтэнэ барар сирин быһаарса сылдьаллар. Манна Госдума дьокутаата Федот Тумусов ылсан үлэлэһэ сылдьар. Юлиаҥҥа эмтэнэ барарыгар балтараа күн иһигэр 900 тыһ. солк. хомулунна.
Балыыһаҕа киирэригэр, хаҥас атаҕа барыта ириҥэ көйөн, туруга олох иэдэйбит этэ. Онон уолбут этэҥҥэ 2-с №-дээх өрөспүүбүлүкэ клиническэй балыыһатыгар, быраастар эрэллээх илиилэригэр киирэн эмтэнэ сылдьар.
– Харчынан оҥоһуллубут көмөнү дьон-сэргэ хайдах билэрий?
– Мин “Инстаграмҥа” сирэйбэр хас биирдии көмөлөһөр дьонум видеоҕа устан төһө харчы киирбитин, хайдах эмтэнэн эрэллэрин барытын отчуоттуу олороллор. Онон барыта аһаҕас, кырдьыктаах. Көмөлөспүт дьон барытын көрө-истэ олороллор. Быһа эпиирдэри көрө олорор дьон тэбис-тэҥҥэ ытаһан, уйадыйан, сүрэхтэригэр чугастык ылыналлар.
– Клим, оччотугар кыһалҕалаах ыарыһах киһи бэйэтэ кыттыылаах быһа эпиирэ дьоҥҥо ордук тиийимтиэ буоллаҕа.
– Оннук. Социальнай ситимнэргэ хаартыскатын, реквизиттэрин ыыта-ыыта көмө көрдүүр улахан түмүгэ суох быһыылаах. Дьон ыарыһаҕы илэ көрөн олорон, кини кэпсиирин иһиттэхтэринэ тиийимтиэтин, дууһаларыгар чугастык ылынан, көмө оҥороллорун бэйэм эпиирдэрбинэн биллим.
– Маннык эпиирдэри харах уута суох олорон көрбөккүн. Сорох ардыгар куолаһыҥ ибигирээн, бэйэҥ эмиэ уйадыйан, ытамньыйан ылаҕын. Олус уйаҥҥын быһыылаах.
– Кинилэри утары көрөн, кэпсэтэ олорон, кырдьык, бэйэм да хараҕым уутун кыатамматым баар суол. Бу киһи кыһалҕатыгар киирэн хаалаҕын. Барытын бэйэм нөҥүө аһарарым миэхэ эмиэ чэпчэкитэ суох.
Харыстаана Спиридонова эбэтэ төлөпүөннээн “Көмөлөстөххүнэ, эн эрэ көмөлөһүөҥ. Сыл аайы Москубаҕа баран эмтэниэхтээхпитин үбэ-харчыта суох буолан барбатахпыт икки сыл буолла”, – диэн кыһалҕатын кэпсээбитэ. Дьиэлэригэр бара сылдьыбытым. Кыысчаан дэҥҥэ көстөр ыарыынан ыалдьар эбит. Туохтан итинник ыалдьара биллэ илик. Уҥа атаҕа уонна иһэ бүтүннүү сүүлэ иһэн хаалбыт. Баара-суоҕа 15 саастаах кыысчаан маннык ыарыынан ыалдьыбыта ырааппыт. Аҥаардас эбэлэрин биэнсийэтигэр, күннэри-түүннэри үлэлээн ылар хамнаһыгар кыыһа уонна 4 сиэнэ иитиллэн олороллор. Кинилэр тустарынан быһа эпиир оҥордум. Көрбүт киһи эрэ бары харах уулаах олорон, ытыы-ытыы көрөр биэриитэ. Биэрии кэнниттэн аҥаардас күн аҥаарыгар 600 тыһ. солк., онтон иккис күнүгэр 900 тыһ.солк. киирбитэ. Сэтинньи 30 күнүгэр Москубаҕа эмтэнэ көтөллөр.
Онон ыарыһахтарбын эрэллээх илиигэ, көрүүгэ-истиигэ туттартаатым, суолларын-иистэрин булан тустаах сирдэргэ эмтэниигэ ыытыахтара диэн эрэллээхпин. Инникитин, хайдах-туох буолан иһэллэрин, биллэн турар, “инстаграмҥа” сирэйим нөҥүө билиһиннэрэр, кэпсиир буолуоҕум.
– Эн “Социальнай мэдиссиинэ пуондата” диэбит курдук хайысхалаах аһымал пуонданы тэрийиэххин санаабаккын дуо? Маннык аһымал аахсыйалары, быһа эпиирдэри ыытаргын көрөннөр дьон сүрдээҕин хайгыыр, махтанар.
– Пуонда тэринэн, бэйэм нөҥүө үбү-харчыны ыытыахпын баҕарбаппын. Дьон араастык ылыныан, өйдүөн сөп. Онон харчынан көмөнү тустаах дьон бэйэлэрин счёттарыгар быһа ыыталлара ордук.
– Мэдиссиинэ өттүттэн кыайан көмө ылбат ыарыһах, дьиҥинэн, элбэх ээ. Аны үгүс эпэрээссийэ төлөбүрдээх. Инникитин кыһалҕалаах эрэ бары эйиэхэ көмө көрдөөн тахсан бөҕө буолуохтара дии.
– Дьэ, кырдьык, эмтэнэллэригэр үпкэ-харчыга наадыйар дьон үксэ судаарыстыбаннай мэдиссиинэ тэрилтэтиттэн эмтэнэргэ аккаас ылбыт эбэтэр эмтэнэргэ квота кыайан тиийбэтэх дьоно буолаллар эбит. Ол иһин барахсаттар быар куустан олорбокко, олох олорор ыра санаалаах, төлөбүрдээх чааһынай килииньикэлэргэ эмтэнэ барарга күһэллэллэр.
– Клим, “инстаграм” сирэйгэр төһө сурутааччылааххыный? Эн “ыҥырыы” бырахтыҥ да дьон-сэргэ көрүөх бэтэрээ өттүгэр көмө оҥорбутунан бараллар?
– Бүгүҥҥү күннээҕи туругунан, “Инстаграм” сирэйбэр 103 тыһыынчаттан тахса сурутааччылаахпын. Мин “инстаграм” сирэйбэр, баҕалаах бары киирэн, бэлиэтэнэн биир дьиэ кэргэн курдук буолан хаалабыт. Онон, ким баҕалаах, инстаграмҥа киирэҕит, аллараа көрөн лупа ойуутун баттыыгыт, ол кэннэ үөһээ өттүгэр “найти” диэн сурук тахсар, онно нууччалыы буукубанан “Килиим” диэн суруйаҕыт. Мин онно кыһыл хоруол таҥастаах тахсан кэлэбин, онно сурутаҕыт. Оччоҕуна биһиги дьиэ кэргэҥҥэ киирэн кэлэҕин. Чэ, ситигирдик.
– Килиим, Сахаҥ дьонугар оҥоро сылдьар үтүө быһыыҥ үйэлэргэ умнуллубатын. Мэлдьи да дьоҥҥор-сэргэҕэр өйөбүл, көмө буола сырыт!
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
