Бүгүн, балаҕан ыйын 11 күнүгэр, Ил Түмэн күһүҥҥү сиэссийэтин бастакы мунньаҕа буолла. Онно 2020 с. биэнсийэлээхтэргэ эбии социальнай төлөбүрү олохтуур туһугар тииһинэн олоруу кээмэйин бүтэһиктээх ааҕыыга чуолкайдаатыбыт, дьадайыыны кыччатар суоллары хайан көрдүбүт. Тыа сиригэр олорор, тыа хаһаайыстыбатынан быһаччы дьарыктанар дьоҥҥо бу – тыҥаан турар боппуруос. Дохуот араастаһыыта бырамыысыланнас уонна тыа хаһаайыстыбатын улуустарыгар ырылыччы көстө сылдьар. Холобур, биир улууска нефтяник ылар ыйдааҕы хамнаһын тыа сиригэр олорор бааһынай сыл устата эрэ сыралаһан ыларын бары да көрө-билэ сылдьабыт.
Ленскэй улууһугар бу көстүү ырылыччы ойуулана сылдьар. Биһиги бары даҕаны Ленскэй улууһун сайдыбыт бырамыысыланнастаах, өрүс тырааныспара сайдыбыт сирин быһыытынан билэбит. Ол гынан баран, буөҥ буордаах, сымнаҕас килиимэттээх сиргэ тыа хаһаайыстыбата бэрт өрдөөҕүттэн ыла баар. Кэнники кэмҥэ ол көрдөрүү тупсан иһэригэр улуустааҕы т\х-тын управлениетын 2012 сылтан ыла сатабыллаахтык салайар Родион Зорин өҥөтө улахан.
Родион Капитонович – СӨ Т\х-тын туйгуна, СӨ т\х-тын үтүөлээх үлэһитэ, үйэтин тухары ойуур, т\х-тыгар ситиһиилээхтик үлэлээбит, Нотуора нэһилиэгин баһылыгынан үлэлии сылдьыбыт бастыҥ каадыр. 2012 сылтан улуус т\х-тын салаатын салайар. Былырыын кини бар дьонун итэҕэлин ылан, Ил Түмэн Мухтуйатааҕы биир мандааттаах уокуругуттан дьокутаатынан талыллыбыта, парламеҥҥа Урбаан, туризм уонна инфраструктура сайдыытын, Тыа сирин уонна аграрнай бэлиитикэтин уонна Сир сыһыаннаһыыларын, айылҕа ресурсаларын уонна экология кэмитиэттэрин чилиэнэ. Соторутааҕыта Родион Капитоновиһы былырыын саҥа талыллыбыт улуус баһылыга Жумарт Абильманов ууратан кэбиспитин истэн соһуйдубут. “Эс, ама, хайаан оннук буолуоҕай!” – диэн итэҕэйбэккэ бэйэтигэр төлөпүөнүнэн эрийэ сырыттыбыт.
Родион Капитонович маннык диэн хоруйдаата:
– Уоппускаттан тахсыбыт күммэр остуолбар номнуо бирикээс сытар этэ. Ону улуус баһылыга Жумарт Абильманов “үлэни биэрээччи көҕүлээһининэн (по инициативе работодателя) диэн Үлэ кодексатын ыстатыйатынан оҥорбут. Саамай сүрүнэ, туох да төрүөтэ суох! Билигин үлэм киниискэтин илиибэр тутан олоробун, үлэтэ суохтар аармыйаларын хаҥатабын. Дьиҥинэн, мин хантараагым “5 сылга” диэн баттанан сылдьар. Өссө да 4 сыл үлэлиэхтээх этим. Ону, көрөргүт курдук, Абильманов ууратан кэбистэ. Бу биир сыл тухары сүгүн үлэлэппэккэ, араас төрүөтүнэн киирэн баайса сатаан, буулаан биэрдэ. Сойуолаһан туран, улуус уонна өрөспүүбүлүкэ таһымнаах бэрэбиэркэлэри ыыттарда, Үп министиэристибэтиттэн, Ааҕар-суоттуур палаататтан тиийэ бэрэбиэркэлээтилэр. Ол бэрэбиэркэлэриттэн аһара сылайан киниэхэ бэйэтигэр “уурат” диэбиппин, тоҕо эрэ, ылымматаҕа. Бэрэбиэркэ, биллэн турар, туох да итэҕэһи-быһаҕаһы, сокуону кэһиини булбатаҕа, салгыы былааннаахтык үлэлээн испиппит. Онтон уопускаттан кэлбиппэр маннык “сюрприз” кэтэһэн турар эбит...
– Эн Абильманов быыбарданарыгар кимиэхэ үлэлээбиккиний? Баҕар, төрүөтэ онно сытара буолаарай?
– Биһиги Абильмановтыын сыһыаммыт үчүгэй этэ. Мин ол саҕана быыбарга улуус баһылыгын э.т. В. Лукьяновка үлэлэспитим, мин кини салалтатынан үлэлии олордоҕум дии... Билбэтим, “Абильманов конкуренын туһатыгар үлэлээбитим иһин” уураппыттарын туһунан тугу да диирим суох. Баҕар, буолуо.
– Сорох интэриниэт саайтар эйигин “Дьокуускай үс гыммыт саҕа сири бас билэр магнат” эҥин диэн суруйбуттаахтар...
– Оннук баара. Арааһа, ким эрэ сакааһын толоро сатаатахтара буолуо. Мин бааһынай аҕабыттан нэһилиэстибэ быһыытынан хаалбыт сирдэрбин, соруйан эбэ-эбэ, “сир магната” диэн суруйа сылдьыбыттар этэ. Мин оччо сирим, биллэн турар, суох. Туох баар сирбин-уоппун, хамсаабат баайбын декларацияҕа киллэрэн бигэргэтэн турабын...
Андрей Находкин, Ил Түмэн Тыа сиригэр уонна аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ:
–Бүгүҥҥү парламент уочарата суох пленарнай мунньаҕын кэннэ Родион Капитонович миэхэ киирэн ити балаһыанньаны кэпсээбитигэр соһуйан эрэ хааллым. Родион Капитонович биһиги кэмитиэппит саамай актыыбынай чилиэнэ, өрөспүүбүлүкэҕэ тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар сэргэх уларытыылары киллэрэргэ туруорсар, онно быһаччы үлэлэһэ сылдьар киһи.
Улуус баһылыга Абильманов норуот итэҕэлин ылан дьокутаат буолбут киһини итинник “бэйэтин көҕүлээһининэн”, быраабын туһанан устан кэбиһэрин биһирээбэппин. Туораттан көрөн эттэхпинэ, билигин Зорин үлэтигэр төннөрө уустук буолуо. Мин кэмитиэт бэрэссэдээтэлин быһыытынан кэллиэгэбин, биллэнтурар, өйүүбүн.
Родион Зорины 23-с №-дээх Мухтуйатааҕы биир мандааттаах уокуруктан норуот итэҕэйэн дьокутаатынан талбыта. Оттон Абильмановы эмиэ норуот быыбардаабыта. Ол эрээри норуот талбыт, үлэтигэр туох да итэҕэһэ-быһаҕаһа суох Зорины баһылык Жумарт Жаксылыкович Абильманов итинник анаан сойуолаһан туран үлэтиттэн устара – өйдөммөт. Биһиги Абильманов итинник быһаарыныытын кэмэнтээрийдииригэр көрдөһөн официальнай сурук ыыттыбыт. Эппиэти эрэнэ кэтэһэбит уонна бу түбэлтэни салгыы кыраҕатык кэтээн көрүөхпүт.
Мария Христофорова, Ил Түмэн дьокутаата.
