Арассыыйаҕа миитинниир улахан бобуулаах, бары куттаналлар, Москубаҕа кэлиҥҥи сылларга полиция, Росгвардия олус кытаанахтык туталларын, сынньалларын, хаайалларын көрдөрөллөр.

Ким да күүппэтэх бырачыаһа

Оттон бу күннэргэ, хоруона хамсыгын муҥутуур кэмигэр, Хабаровскай олохтоохторо, тутуллубут күбүрүнээтэрдэрэ С.Фургалы көмүскээн, тохтообокко күн аайы миитиннииллэрин ким да туппатын-хаайбатын көрөн, дойду улаханнык соһуйда.

Фургалы туппуттарын Хабаровскай куорат эрэ утарбат. Кинини көмүскүүр аахсыйалар кыраай элбэх нэһилиэнньэлээх пууннарыгар буолуталыыллар. Бу бырачыас дьиктитэ диэн, тэрийээччитэ суох, ханнык да баартыйа, оппозиция ыҥыран таһаарбата. Ким да уоттаах-күөстээх тылы түрүбүүнэттэн эппэт. Миитиннээччилэр провокация тахсарын бэйэлэрэ буойаллар, итирэн эҥин кэлэн айдаарыы суох. Субуотаҕа буолбут саамай улахан миитиҥҥэ 20-40 тыһ. киһи тахсыбыт диэн ааҕаллар. Бачча элбэх киһи Москубаҕа да тахса илик. Полициялар 10-12 тыһ. дииллэр.

Фургалы туппуттарыгар Госдумаҕа Жириновскай утарбыта да, миитин буолбутугар “биһиги кыттыспаппыт, сокуон боборун утарбаппыт, өйөөбөппүт” диэтэ. Ол эрээри, туох ньыманан көмүскүүр санаалаахтарын эппэтэ...

Полпред Ю.Трутнев Хабаровскайга кэлэн баран уонна Кириэмилтэн бэрэсидьиэн пресс-сэкирэтээрэ Песков “олохтоохтор санааларын этэр бырааптаахтар” диэх курдук сыанабылынан муҥурданнылар. Өссө Трутнев тоҕо 15 сыллааҕы дьыаланы тилиннэрбиттэрин “ким баҕарар күбүрүнээтэр буолар, туох да бэрэбиэркэ суох, талылыннаҕына биирдэ бэрэбиэркэлэнэр” диэн этэр. Киһи итэҕэйиэ суоҕун курдук, оннооҕор госсулууспаҕа кыра дуоһунаска киирэргэ бэрэбиэркэ бөҕөнү ааһаллар ээ.

Фургалы тоҕо туттулар? Тоҕо эрэ хара маҥнайгыттан “силиэстийэ кистэлэҥэ” диэн сабыылаах дьыалаҕа кубулуйда. Бэл, албакаата туохха буруйдуулларын эппэт, “дьыалаҕа бэлиитикэ суох” диэнинэн муҥурданар. Аһаҕас бэчээккэ сурулларынан, кинини 15 сыллааҕыта буолбут биир өлөрүүнү тэрийиигэ, кими эрэ өлөртөрөөрү гыммытыгар буруйдууллар.

Дьыала хронологията

2004 с. алтынньы 24 күнүгэр Е.Зоря, 2005 сыл тохсунньу 31-гэр Р.Булатов диэн бизнесменнэри өлөрбүттэр. Өссө манна 2004 с. өлөрүллүбүт Р.Сандалов диэн киһини Фургал суоппара өлөрбүт дьыалатын “тилиннэриэх” курдуктар. Бу дьон бары Фургаллыын иирсиилээх эбиттэр.

Фургал ити кэмнэргэ биллэр, улахан эргитиилээх бизнесмен эбит. Уһук Илиҥҥэ оччолорго бандьыыттааһын олус күүстээҕэ. Онон туох баҕарар баар буолуон сөп. Фургалы уорбалыыр холуобунай дьыала тэриллибит эбит. Ол эрээри 2005 с. от ыйын 11 күнүгэр оччолорго Хабаровскай кыраай борокуруора В.Малиновскай быһа дьаһалынан силиэстийэни, холуобунай дьыаланы тохтоппуттар. 2005 с. ахсынньы 1 күнүгэр РФ Генеральнай борокуруора В.Устинов (Хабаровскайга төрөөбүт) Малиновскайга “дуоһунаскар сөп түбэспэт үлэлээххин” диэн сэрэтии биэрэр. Ити Фургал дьыалатын тохтоппутун иһин буолуон сөп. Устинов өссө Уһук Илиҥҥэ бэйэтин солбуйааччыта Ю.Чайкаҕа (эмиэ Хабаровскай кыраайтан төрүттээх) сэрэтии биэрэр. Онтон соһуччу дьикти уларыйыы буолар: 2006 с. Устинов ууратыллар. Юрий Чайка Арассыыйа Генборокуруора буолар. Кини доҕорун – В.Малиновскайы – РФ генборокуруорун солбуйааччынан анатар. 2007 с. Фургал ЛДПРга испииһэгинэн Госдума дьокутаата буолар. Ол кэннэ өссө үстэ талыллар. Систиэмэ киһитэ буоллаҕа ол. 11 сылынан 2018 с. Хабаровскай кыраай күбүрүнээтэринэн талыллар. Ол тухары ким да өлөрүүгэ буруйдаабат. Күбүрүнээтэр буолан, “Биир ньыгыл Арассыыйаны” утары барбатаҕа буоллар, ким да тыытыа суох этэ, бэл, баартыйаҕа успуонсардыырынан, аптарытыаттанан иһэринэн Жириновскайы солбуйуохтааҕа диэн кытта этэллэр. Тыала суохха мас хамсаабат.

2019 с. кулун тутар 19 күнүгэр, Генборокуратуура кэллиэгийэтин кэннэ, генборокуруор солбуйааччыта, Фургал дьыалатын тохтоппут В.Малиновскай сүтэн хаалар. Аҕыйах хонон баран, массыынатыттан тахсан иһэн, комаҕа киириэр диэри төбөтүн “хампы түһэн” балыыһаҕа, реанимацияҕа сытара биллибит, сайын астаапкаҕа ыытыллыбыт. РФ Силиэстийэлиир кэмитиэтэ (Бастрыкин) 2019 с. муус устар 5 күнүгэр Зоря, Булатов өлөрүллүбүт дьыалаларын хаттаан көбүппүт. Сорох эспиэрдэр, Фургал буруйдааҕа билиннэҕинэ, кинини араҥаччылаабыт Малиновскай эмиэ тутуллуохтаах, Чайка эмиэ сэмэҕэ тардыллыахтаах дииллэр. 2019 с. сэтинньитигэр уорбаланар өлөрүөхсүттэр, тиксэрээччи, Фургал дьыалабыай партнера уонна доҕоро Н.Мистрюков тутуллаллар. 2020 с. тохсунньу 22 күнүгэр Ю.Чайка соһуччу дуоһунаһыттан ууратыллар. 2020 с. олунньу-кулун тутар ыйдарга Н.Мистрюков силиэстийэни кытта суут иннинээҕи сөбүлэҥ түһэрсэн Фургалы утары көрдөрүү биэрэр. От ыйыгар Фургал тутуллар.

Норуот Фургалы тоҕо көмүскүүрүй?

“Күбүрүнээтэр буолан баран, чахчы, норуот туһугар үлэлээбитэ” дииллэр. Чунуобунньуктары 20% сарбыйбыт, хамнастарын, ол иһигэр бэйэтин хамнаһын икки төгүл кыччаппыт, оскуолаҕа оҕолору тото аһатар буолбуттар, кыраай собуоттарын сакааһынан хааччыйбыт, кыраайтан маһы, атын да баайы Кытайга таһар тэрилтэлэргэ суол оҥоруутун эбии сүктэрбит, Комсомольск-на Амуре куоракка саҥа эбийиэктэри тутууну түргэтэппит, мэдиссиинэни сайыннарбыт, кыраай иһигэр сөмөлүөтүнэн көтүү сыанатын чэпчэппит, элбэх дьону дьиэлээбит, Кытайга бэриллибит сирдэри төннөрөргө туруорсубут, ойууру кэрдээччилэри суутунан-силиэстийэнэн тохтотон барбыт, олохтоохтор Амурга балыктыыллара бобуулааҕын утарбыт. Өссө да элбэҕи кэпсииллэр.

Генборокуратуураны ыраастааһын дуо?

Түмүккэ бэчээккэ болҕомтоҕо ылыллыбатах биир чахчыны эбиэҕи баҕарыллар. Фургалы “Биир кэлим Арассыыйа” 2018 с. быыбарга хотторбутун иэстэһэн туоратта дииллэр да, 2020 с. кулун тутарга Фургал былыргыттан табаарыһа, эмиэ Хабаровскай киһитэ, РФ Генборокуруорун солбуйааччы Ю.Гулягины кулун тутарга биэнсийэҕэ ыытан уураппыттарын ааҕыстахха, Фургалы көмүскүүр үрдүк сололоох суут-сокуон үлэһитэ биир да хаалбатах. Оттон өр кэмҥэ РФ Генборокуратууратын “тутан олорбут” хабаровскайдары барыларын ууратыы – биир туспа дьикти устуоруйа.

Фургалы В.Путин “итэҕэлтэн тахсыбытынан” диэн уурата илик. Кинини көмүскүүр миитиннэр, аахсыйалар хаһан тохтуохтара биллибэт курдук. Бырачыас туохха да майгыннаабатынан, Кириэмил наар тирэҕирэр “дьиҥ норуотун” (глубинный народ) санаата буолан дуу, хайдах тохтотору ким да билбэт курдук. Былаас “паар оргуйан” баран уостарын кэтэһэр быһыылаах. Оттон Фургал уорбаланар буруйа олус ыарахан буолан, систиэмэ ытарчатын төлөрүппэтэ чахчы. Фургал буруйдаахпын диэн билинэн хаайыыга барбат. Хабаровскайдар талбыт киһилэрин “уоран” ылан, Москубаҕа илдьэн, өлөрүүгэ буруйдуулларын итэҕэйэллэрэ биллибэт. Сэрэхтээх, дьикти утарсыы.

Владимир СТЕПАНОВ.