Олоҕум биир саамай чаҕылхай түгэннэриттэн учууталбын, коллегабын, аҕа табаарыспын Сэмэн Александровиһы кытта алтыспыт кэмнэрбин ааҕабын. Уонна оттон Сунтаар улууһун социальнай-экономическай таһымын сайыннарыыга, үрдэтиигэ кэргэннии Семен Александрович уонна Мария Афанасьевна улахан кылааты уурбуттара саарбаҕа суоҕа, ситиһиилээх, бэриниилээх үлэлэрин түмүгэр дойдулара үтүөлээх учуутал аатын Семен Александровичка, үтүөлээх быраас аатын Мария Афанасьевнаҕа инэрбиттэрэ да элбэҕи туоһулуур. Сэмэн Александрович Сунтаар улууһун биир саамай улахан оскуолатыгар - Сунтаар нэһилиэгин бастакы нүөмэрдээх оскуолатыгар – А.П.Павлов аатынан Саха сирин тыатыгар бастакы оскуолатыгар, кэлин Сунтаар 23-с нүөмэрдээх үлэһит эдэр ыччаты иитэн-үөрэтэн таһаарар кыһаҕа дириэктэрдээн, оттон Мария Афанасьевна улуус доруобуйатын харыстабылын өр сылларга кылаабынай бырааһынан салайан олорбуттара, аны иккиэн сиэттиспитинэн сылдьан күүстээх салайар-иитэр-үөрэтэр-эмтиир-араҥаччылыыр үлэлэри толоро сылдьан ыал быһыытынан олус иллээхтик, эйэлээхтик олорбуттара барыбытыгар үтүө холобур буолар.
Сэмэн Александрович үгүс ахсааннаах спортменнары өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа, аан дойду да таһымыгар кыайыылаах гына иитэлээн, дьарыктаан таһаарбыта, Кини элбэх эдэр ыччаты дьарыктаан, туруоруммут сыалы-соругу эбэһээт ситиһэр булгуруйбат санаалаах уонна эт-хаан өттүнэн бөҕө туруктаах, чаҕылхай спортменнары бэйэтин үтүө холобуругар иитэлээн таһаарбытын бары билэбит. Оҕо саҕанааҕым ахтылҕаннаах чаҕылхай түгэннэриттэн биирдэстэрин ахтыым.
Мин бииргэ төрөөбүттэрим Тамара, Рая, Гоша, Кеша бары, кыргыттар волейболга, уолаттар спорт бары көрүннэригэр, ордук баскетболга сөбүлээн, ситиһиилээхтик дьарыктаналлара уонна самодеятельноска, үөрэххэ да уһулуччу үчүгэй, тардыһыылаах этилэр. Онон Сунтаар атын ыччатын кытта тэҥҥэ күн тахсыаҕыттан күн киириэр диэри спортзаалга, спорт былаһааккатыгар сылдьаллара. Биһиги дьиэбититтэн спортзал оччолорго олус үчүгэйдик, түннүктэрэ ыраахтан күндээрэн көстөр буолара. Онон миигин наар: «Спортзал уоттаах дуо?»-диэн манатар буолар этилэр. Ардыгар спортзал күлүүһүн ыллара, эбэтэр дьарык кэнниттэн күлүүһүн бэрдэрэ сорукка-боллурга ыыталлара. Оччоҕо Семен Александровичтаахха, мааны баҕайы ыалга тэбэнэн-сахсынан киирэн күлүүс ыйытарым. Семен Александрович итинник түгэн элбэх буолан соһуйбакка-өмүрбэккэ, кыыһырбакка-тымтыбакка күлүүһү сэрэнэн сылдьарбытыгар сэрэтэ-сэрэтэ туттаран эбиитин хампыатынан күндүлээн ыытара. Ол да гыннар, сүрэҕэ батарбакка буолуо, кэлэн хонтуруоллаан барара.
Лоҥкур диэн элбэх киһи сүрэҕэр сөҥөн хаалбыт кэрэ айылҕалаах сиргэ туризм, ориентирование бэлэмнэрэ – күрэхтэрэ буолааччы. Онно араас оскуолалартан кэлбит оҕолор кыттааччылар. Биһиги бастакы нүөмэрдээх оскуолабыт хамаандатыгар директорбыт Семен Александрович күн ахсын матасыыкылынан кэлэн билсэ, сүбэлии-амалыы турааччы. Кэлэригэр хаһан да кураанах кэлбэт, илии тутуурдаах кэмпиэт, сүөгэй кэһиилээх буолар буолан, оҕолор кини кэлэрин олус кэтэһэллэрэ. Оттон атын оскуола оҕолоро ис сүрэхтэриттэн ымсыыран этэллэрэ: «Эһиги курдук директордаах киһии…» диэн.Оттон Семен Александрович оҕолорго да, улахан да дьоҥҥо биир тэҥ эйэҕэс үтүө сыһыаннааҕа.
Мин Сунтаар бастакы нүөмэрдээх оскуолатыгар үлэлиир кэммэр биһиги оскуолабыт начальнай байыаннай бэлэмнэниигэ (Яковлев И.М.), туризмҥа уонна ориентированиеҕа (Лидочен Н.В.), тустууга (Мохов О.Н., А.И.Афанасьев), хайыһарга (Егоров В.И.), уус-уран самодеятельноска (Иванова Т.Г., Самойлов А.В.) өрөспүүбүлүкэҕэ кимэхэ даҕаны иннилэрин биэрбэт этилэр. Бу кэмнэргэ оскуолаҕа спордунан уонна художественнай самодеятельноһынан дьарыктаныы үлэтэ күөстүү оргуйара. Оннооҕор оскуола дириэктэрин бирикээһэ тахсыбыта. Бирикээскэ киирбитинэн үөрэнээччи оскуола хоругар сылдьар эрэ буоллаҕына икки спортивнай секцияҕа дьарыктанар быраабы ылара.
Оҕолор бары да спордунан олох үлүһүйэн туран дьарыктаналлара. Ордук оскуолаҕа түөрт уол спорт араас көрүҥнэригэр (тустуу, начальнай военнай подготовка, туризм, ориентирование, хайыһар) былдьаһыкка сылдьаллара: Селляхов Володя, Комарскай Сергей, Казаков Дима, Трофимов Альберт. Кинилэр оройуон уонна өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатыгар киирэллэрэ.
Семен Александрович бэйэтэ даҕаны дэгиттэр талааннаах спортсмен, гимнаст, акробат, тустуук буоларын дьон-сэргэ барыта билинэр. Кини көҥүл тустууга, классикаҕа, хапсаҕайга барытыгар да спорт маастарын нуормаларын толорбута. Семен Александрович иитэн,дьарыктаан таһаарбыт Сунтаарын уолаттара - көҥүл тустуу маастардара Захаров Альберт, Иванов Алквиад, Данилов Владимир, Попов Петр Арассыыйаҕа аан бастакынан Саха сирин аатырдабыттара. Оттон кини таба көрөн бастакынан Сунтаар спортивнай оскуолатыгар дьарыктаан саҕалаабыт уола Арассыыйа, Европа, Аан дойду уонна олимпийскай оонньууларын чемпиона буола үүммүт Иванов Александрбытынан биһиги киэн туттабыт. Көҥүл тустууну, хапсаҕайы өрөспүүбүлүкэҕэ пропагандалаабыт бастакы дьоннортон биирдэстэринэн кини буоларын ким да мөккүспэт. Оттон кэлиҥҥи көлүөнэ спортсменнарга бэлиэтиэххэ сөп, кини таһаарбыт маастара, Саха сирин уонна Арассыыйа Үтүөлээх тренерэ Анатолий Иванович Афанасьев дьарыктаабыт Сунтаар чаҕылхай кыргыттара — Оксана Васильева, Мария Кривошапкина, Лида Андреева кик боксиҥҥа дойду, Европа уонна Аан дойду чемпионнара буолан барыбытын үөрдүбүттэрэ.
Кини олоҕун кытта сиһилии билсиһэн баран, бу Сэмэн Александрович тулаайах үөскээн, үлэ бөҕөнү үлэлээн, үтүө санаалаах дьоннуун алтыһан, үлэни сатыыр, ыарахантан уолуйбат, үтүө сүбэһит, майгылаах үтүөтэ киһи эбит диэн саныыбын.
Мин саамай махтана саныыр түгэним: миигин, орто оскуола үөрэҕэ үөрэхтээх киһини, икки төгүллээн улаханы итэҕэйэн, үөрэххэ тардыһар баҕабын уһугуннаран биэрбиттээх: бастакыта — Сунтаар орто оскуолатыгар физкультура учууталынан ылан, кылаас салайааччыта оҥорон, иккиһэ — Сунтаар улууһун спордун кэмитиэтин салайааччытынан үлэлиирбэр кыах биэрбитэ. Ити кини итэҕэлэ миэхэ үрдүк үөрэххэ талаһарбар суолбун арыйан, өссө атыннык эттэххэ, аартыкпын арыйан биэрбит ытык киһим дии саныыбын.
Аны билигин даҕаны, биэнсийэҕэ тахсан куоракка кэлэн олорон, биһиги өрөспүүбүлүкэтээҕи «Патриот» уопсастыбаннай тэрилтэ тэринэн сүүрэрбитигэр-көтөрбүтүгэр биһиэхэ мэлдьи үтүө сүбэһит курдук сылдьар. Кини аһаҕас аламаҕай майгыта биһиэхэ мэлдьи өйөбүл буолар. Сунтаар оскуолатын 150 сыллаах үбүлүөйүн бэлэмнэнээһиҥҥэ, оскуола выпсукниктарын мунньан ыһыах тэрийиигэ, үбүлүөйгэ анаммыт кинигэ бэлэмнэниитигэр, Сунтаар оскуолатын оҕолорун «Начаалынай байыаннай бэлэмнэни» предметин хос оскуола бырагырааматыгар киллэриэххэ диэн ыҥырыыларын өйөөн, төгүрүк остуол тэрийэн ыытыыга кэлэн эмиэ актыыбынай кыттыыны ылбыта. Ити курдук туохха барытыгар, телерадио биэриилэри ыытарга кэлэн сүбэлии-амалыы-көмөлөһө сылдьар аҕа табаарыспыт буолар.Биһиги кинини чахчы Ийэ дойдутун бэриниилээхтик таптыыр Патриот киһи быһыытынан ылынабыт.
Бу ыалы биһиги «Патриот» тэрилтэбит үүнэн иһэр ыччакка мэлдьи холобур оҥостон, былаах курдук өрө тутан илдьэ сылдьабыт. Доруобай, дьоллоох, уһун олохтоох буолуҥ, Мария Афанасьевна уонна Семен Александрович!
Ытыктабылы кытта,үөрэнээччитэ, кэллиэгэтэ Михаил Люй Ден.
