Ааспыт ый бүтэһигэр Арассыыйа Олимпиадаҕа национальнай кэмитиэтэ түөрт сылга биирдэ ыытыллар улахан түһүлгэҕэ кыттар ыҥырыыны туппута.
Бу ыҥырыыга Аан дойдутааҕы Олимпиада кэмитиэтин (МОК) салайааччыта Томас Бах илии баттаабыт. “Ама дуу?!” – диэн, киһи ылбычча, итэҕэйэ охсубат сонуна. Арассыыйа Олимпиадаҕа национальнай кэмитиэтин саайтыгар бу ыҥырыы толору бэчээттэммит.
Кэмитиэт саайтыгар
Эһиил баччаларга Япония киин куората Токиоҕа XXXII сайыҥҥы Олимпиада түмүктэнэн эрэр буолуоҕа. Олимпиада от ыйын 24 – атырдьах ыйын 9 күннэригэр ыытыллыахтаах. “Инньэ гынан Арассыыйа Олимпиадаҕа национальнай кэмитиэтэ толору хамаанданы сүүмэрдиир бырааптанна, – диэн суруллар үөһэ ахтыллыбыт саайка. – Арассыыйа былааҕа Токиоҕа күөрэччи көтөҕүллүө, спортсменнарбыт туох да хааччаҕа уонна ханнык да эбии усулуобуйата суох күрэхтэһиэхтэрэ. Ити чэпчэки атлетика бэрэстэбиитэллэригэр эмиэ сыһыаннаах. Кинилэр бу көрүҥ аан дойду федерациятыттан (IAAF) көҥүллээх уонна олохтоммут нормативтары толорбут буолуохтаахтар. Успуорт бу көрүҥэр бүгүҥҥү туругунан 120 спортсмен аан дойду таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кыттар бырааптаах. Кинилэр ахсааннара өссө эбиллиэ”.
Син биир сэрэхэдийэбит
Арассыыйа суруналыыстара бу сонуну күүркэтиилээх, дирбиэннээх-дарбааннаах соҕустук кэпсээбит-ипсээбит буоллахтарына, успуорка идэтийэр дойдубут биир бөдөҥ хаһыата “Спорт-Экспресс” арыый тардына соҕус суруйбут: “Процедура приглашения на будущие Игры является формальной, и за год до предстоящей Олимпиады такие письма рассылаются во все НОК, признанные Лозанной (Лозаннаҕа Олимпиада аан дойдутааҕы кэмитиэтин (МОК) ыстаап-кыбартыырата баар – Ф.Р.). После трех месяцев дисквалификации из-за допинг скандала в конце февраля 2018 года МОК вернул флаг России, и сейчас не было никаких оснований не включать нас в число приглашенных в Токио-2020. Как нет оснований и вносить исправления в нашу именную заявку, как это происходило перед Играми в Пхенчхане”.
Ол гынан баран Арассыыйа сайаапкатыгар Олимпиадаҕа кытталлара бобуллубут спортсменнар уонна тириэньэрдэр киллэриллибэттэрэ өйдөнөр. Олимпиада саҕаланыа бүтүн биир сыл баар. Ити кэм устатыгар ханнык да саҥа хамыыһыйа тэриллиэ суоҕа диэн ким да мэктиэлээбэт.
Уот син сөҕүрүйдэ эрээри...
Рио-де-Жанейро уонна Пхенчхан Олимпиадалара саҕаланыахтара биир сыл хаалбытын кэннэ, Арассыыйа Олимпиадаҕа кэмитиэтэ эмиэ итинник ыҥырыылары туппута. Ити Олимпиадалар саҕаланыахтара аҕыйах ый иннинэ айдаан кутаата күүдэпчилэммитинэн барбытын өйдүүр буолуохтааххыт. Оччолорго, биллэн турар, уопсай быһыы-майгы чыҥха атын этэ. Билигин кутаа уота син сөҕүрүйэ быһыытыйда.
WADA (Допины утары охсуһар аан дойдутааҕы ааҕыныстыба) исписэлиистэрэ РУСАДА (Арассыыйа допины утары охсуһар ааҕыныстыбата) Москубатааҕы лабаратыарыйатын үөрэппит түмүктэрин киэҥ эйгэҕэ таһааран, айдаан уотун хаттаан күлүбүрэччи уматыахтарын сөп диэн сэрэхэдийэ саныыбыт. Оччотугар арҕааҥҥы дойдулар суруналыыстара эмиэ атыыр айдааны тардыахтара, “Арассыыйа хамаандатыгар кэккэ хааччахтааһыны оҥоруохха” диэн туруорсубутунан барыахтара.
Чэ, аҥаардас куһаҕаны эрэ ыраланымыахха. МОК салайааччыта Томас Бах соторутааҕыта: “Арассыыйа Пхенчхан Олимпиадатыгар нейтральнай былааҕынан кыттан буруйун толору боруостаата”, – диэн эппитэ-тыыммыта эбээт.
Хоруупсуйа айдаана, бэл, Олимпиада аан дойдутааҕы кэмитиэтин (МОК) тумна көппөтө. Ый анараа өттүгэр Бразилия Рио-де-Жанейро куоратын күбүрүнээтэрэ Сержио Кабрал суукка: “МОК сорох чилиэннэригэр икки мөлүйүөн дуоллары бэрик биэрбитим”, – диэн билиммит. Кини этэринэн, ити үп Рио-де-Жанейроҕа Олимпиада ыытылларын иһин куоластаатыннар диэн куду анньыллыбыт. Сержио Кабрал үс киһи бэрик ылбыта диэн көрдөрбүт. Ол кимнээҕий? Харбааһыҥҥа Олимпиада чөмпүйүөнэ Александр Попов (Арассыыйа), Украина аар-саарга аатырбыт спортсмена Сергей Бубка уонна IAAF бэрэсидьиэнэ Ламин Диак. Кырдьыга-сымыйата биллибэт итинник соһуччу түгэннэр күөрэйэн тахса тураллар. Кабрал ити үбү бэйэтэ “сиэбит” буоллаҕына да көҥүлэ.
Буруй эрэ “Моттойоҕо”
МОК салайааччылара успуорка үтүө сиэр-майгы олохтоннун, спортсменнар бобуулаах эми-тому туттубатыннар диэн санааттан Арассыыйаны “буруйдаах Моттойо” оруолугар туруорбут буолуохтарын сөп. Ол эрээри итинник дьаһаныы үтүө түмүктэрдээх дуо? Атын дойдулар өттүлэриттэн быраабыланы кэһии төһө тохтоото?
Итинник дьаһаныы бэрээдэги кэһээччилэргэ буолбакка, туох да буруйа суох спортсменнарга сүллэр этиҥнии сааллыбытын ким да мэлдьэспэт. Итини биһиги дойдубут спортсменнарын холобуругар көрөбүт. Чэпчэки атлетиканан дьарыктанар спортсменнарбытын аан дойду таһымнаах күрэхтэһиилэргэ кытыннарбакка туора аспыттара, Арассыыйа Чэпчэки атлетикаҕа федерациятын (ВФЛА) – IAAF састаабыттан таһаарбыттара номнуо түөрт сыл буолан эрэр. Итинник быһыы-майгы өтөрүнэн тохтуур чинчитэ биллибэт.
Арассыыйа успуордугар, чуолаан чэпчэки атлетикаҕа, итинник хабырдык дьаһаныы содула өр сылларга дьайара буолуо. Сайдыы, үүнүү, маастарыстыбаны чочуйуу аан дойду ааттаахтарын кытта элбэхтик эриһииттэн, алтыһыыттан тахсар.
Эрэл кыыма
Эрэл кыыма, биллэн турар, хаһан баҕарар баар. Бу күһүн (балаҕан ыйын 27 – алтынньы 6 күннэригэр) Катарга чэпчэки атлетикаҕа аан дойду чөмпүйэнээтэ ыытыллыахтаах. Ити күрэхтэһии кэмигэр IAAF кэнгириэһин ыытар былааннаахтар. Дьэ, ити тэрээһиҥҥэ анал хамыыһыйа Арассыыйа бары быраабын төннөрөргө, Чэпчэки атлетикаҕа федерациятын IAAF састаабыгар киллэрэргэ боппуруос көтөҕүөхтээх. Эбэтэр... эмиэ ытыс соттуохпут.
Барыта санаа хоту барар түгэнигэр, биллэн турар, хааччахтааһын барыта туоратыллыаҕа. Ирдэнэр нуорманы толордуҥ да, Олимпиадаҕа айанныыгын, толорботуҥ да, дьиэҕэр хаалаҕын. Оттон дисквалификацияны уһатар түгэннэригэр нуорманы толоруунан эрэ муҥурдаммаккын. Итини таһынан IAAF аан дойду таһымнаах күрэхтэһиилэргэ анал көҥүлү биэрэрэ наада.
Билигин дойдубут сүүстэн тахса бэрэстэбиитэлигэр (чэпчэки атлетикаҕа) итинник көҥүл бэриллэн турар диэн, үөһэ ахтан аһарбыппыт. Ол гынан баран итинник көҥүл чулууттан чулууларга эрэ бэриллибитэ диэн буолбатах. Үгүс спортсмен эдэрдэр эрэ күрэхтэһиилэригэр кыттар. Куһаҕана диэн, IAAF салайааччылара быһаарыылары сып-сап ылынан испэттэр, аккаастаатахтарына даҕаны, ол төрүөтүн лоп бааччы ыйбаттар.
Холобур, Арассыыйаҕа марафон курдук уустук көрүҥ биир да бэрэстэбиитэлэ IAAF көҥүлүн тута илик.
Токио Олимпиадатын тыына
– Балаҕан ыйын 22 күнүгэр Москуба марафона ыытыллыахтаах, – диэтэ “Кыым” кэрэспэдьиэнигэр Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандалара дьарыктанар кииннэрин дириэктэрэ Леонид Спиридонов. – Ити күрэхтэһиигэ Сардаана Трофимова Олимпиада нуорматын толорорго дьулуһуо. Кини итинник чопчу сыаллаах-соруктаах дьарыктана сылдьар. IAAF аадырыһыгар инньэ былырыыҥҥыттан бары ирдэбилгэ эппиэттиир официальнай суруктар барбыттара. Хомойуох иһин, харда суоҕун курдук суох. Итинтэн биһиги тохтоон, уурастаан хаалыа суохтаахпыт. IAAF эрдэттэн көҥүл биэрбитэ буоллар, Сардаана Трофимова аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттыа этэ.
Токио Олимпиадатын тыына номнуо биллэн эрэр. Ол, холобур, бөҕөстөрү аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттар састаапка хас да түһүмэҕинэн сүүмэрдээһинтэн да көстөр. Бу күннэргэ саха бөҕөһө Арыйаан Тютрин Польшаҕа ыытыллыбыт турнирга чаҕылхай кыайыыларыттан эгди буолан сылдьабыт. Арыйаан Арассыыйа чөмпүйүөнүн уонна аан дойду түһүлгэтин үрүҥ көмүс призёрун эрэллээхтик кыайталаабытыттан бары улаханнык астынныбыт. Кинини сүүмэрдэммит хамаандаҕа киллэрбэтэхтэринэ даҕаны, Олимпиадаҕа барар эрэл син биир сүппэт.
Ити бастыҥ бөҕөстөрбүтүгэр – Ньургун Скрябиҥҥа, Владислав Андреевка, Андрей Бекреневка (Белоруссия), Николай Охлопковка (Румыния) уонна Владимир Егоровка (Македония) – эмиэ сыһыаннаах. Кинилэр Олимпиадаҕа барар путевканы ылар иһин былааннаах дьарыктары саҕалаатылар. Боксуор Василий Егоровка эрэлбит эмиэ улахан. Владимир Балынец (пауэрлифтинг), Анастасия Диодорова (харбааһын), Степанида Артахинова (оҕунан ытыы) уонна Алена Дмитриева (олорон эрэ оонньуур волейбол) курдук параолимпиецтарбыт бу сылга ыыттыллыбыт күрэхтэһиилэргэ ситиһиилээхтик кытыннылар, дойдуга олимпийскай путевкалары номнуо аҕаллылар. Дойдуга диэн чопчулуубун, тоҕо диэтэххэ, путевка спортсмеҥҥа аатын ааттаан туран бэриллибэт. Ол иһин кинилэр утумнаахтык дьарыктана сылдьыахтарын наада.
Сардаана Трофимова тус тириэньэрэ Татьяна Жиркованы кытта эмиэ кэпсэтэ сырыттыбыт.
– Төһөтүн да иһин, МОК Арассыыйаҕа Токио Олимпиадатыгар кыттарга ыҥырыы сурук ыыппыта эрэл кыымын саҕар, – диэтэ Татьяна Юрьевна. – Биһиги бастакы сыалбыт-сорукпут – Олимпиада нуорматын толоруу. Ол кэнниттэн, дьэ, туһааннаах кэмитиэттэргэ официальнай суруктар барыахтара. Бакаа итинник эрэ дьаһанар кыахтаахпыт.
Чэ, манан түмүктүөҕүҥ. Сарсыҥҥыны, өйүүҥҥүнү түргэн тэтимнээх олох хаамыыта көрдөрөн иһиэ. Леонид Спиридонов эппитинии, “эрэл сүппэт”.
Федор Рахлеев
