Кулун тутар 23-24 күннэригэр Чурапчыга Николай Тарскай кэриэһигэр өрөспүүбүлүкэ көҥүл тустууга чөмпүйэнээтэ ыытылынна.
Чөмпүйэнээккэ 33 хамаандаттан 298 бөҕөс кытынна. Манна ыйааһын аайы Саха сирин норуоттарын VII оонньууларыгар 16 путевка “оонньонно”, ол иһин хамаандалар күүстээх бөҕөстөрүн аҕала сатаабыттар.
Күрэхтэһии кэмигэр Монреаллааҕы Олимпиада чөмпүйүөнэ Павел Пинигины 65 сааһын туолбут үбүлүөйүнэн чиэстээтилэр. Кинини эҕэрдэлии тус тириэньэрэ Георгий Бураков Киевтэн көтөн кэлбит. Сүрүн тэрээһин “Айылгы” култуура киинигэр ыытылынна..
– Быйыл, бары билэрбит курдук, Аммаҕа Саха сирин норуоттарын VII оонньуулара ыытыллар, – диир Успуорка үрдүкү маастарыстыба оскуолатын дириэктэрин солбуйааччы Леонид Спиридонов. – Ол иһин, балаһыанньа быһыытынан, хамаанда биир ыйааһыҥҥа биир эрэ бөҕөһү кытыннарыахтаах. Бастыҥтан бастыҥ бөҕөстөрү быһаарар инниттэн улуустар чөмпүйэнээттэрэ ыытыллыбыта. Онон быйылгы чөмпүйэнээт сыл улахан түһүлгэтигэр сүүмэрдиир күрэхтэһии быһыытынан барда. Ол иһин үгүс ыйааһыннарга бөҕөстөр, этэргэ дылы, иэмэх мастыы эристилэр. 57, 61, 65, 70 киилэ ыйааһыннарга өрөспүүбүлүкэ сүүмэрдэммит хамаандатын лиидэрдэрэ туһуннулар. Бу ыйааһыннарга тиһэх сөкүүндэлэргэ диэри бырахсыы, биир эрэ баалынан чорбойуу элбэхтик таҕыста. Уолаттар бииргэ дьарыктанар буолан, бэйэ-бэйэлэрин бэрт үчүгэйдик билсэллэр. Үрдүк таһымнаах сүүрүктэр бэйэ-бэйэлэрин сөкүүндэ суотайынан куотуһаллар дии, манна эмиэ ол курдук буоллаҕа. Тэрээһин олох үчүгэй. Бары судьуйалар үчүгэйдик үлэлээтилэр. Туох да үҥсүү-харсыы, бырачыас түһэриитэ эҥин суох. Үс күнү быһа көрөөччү саалаҕа толору.
57 кг. Уолаттарга Арассыыйаҕа, Европаҕа, аан дойдуга чөмпүйүөннээбит игирэлэр Алексей уонна Петр Копыловтар атын-атын хамаанда аатыттан туһуннулар. Мэҥэ Хаҥалас аатыттан тустубут Алексей Копылов үһүс миэстэ иһин хапсыһыыга – соторутааҕыта Роман Дмитриев кэриэһигэр ыытыллыбыт аан дойдутааҕы турнирга бастаабыт Быйаман Яковлевы биир эрэ баалынан сабырыйда (9-8). Эмиэ бу ыйааһыҥҥа иккис боруонса мэтээл иһин хапсыһыы эмиэ олус тыҥааһыннаахтык барда. Томпо бөҕөһө Юрий Сыромятников быраабылата суох охсуһуу байыаһа Казимир Захаровы (Бүлүү) эмиэ эрбии биитин курдук эристилэр. Манна 5-4 ахсаанынан Томпо бөҕөһө кыайда.
Кыһыл көмүс мэтээл иһин хапсыһыы эмиэ бэрт эриһиилээхтик барда. Чурапчы бөҕөһө Федор Постников төрөөбүт Өлүөхүмэтин аатыттан тустубут Петр Копыловы 2-1 ахсаанынан кыайбыта. Манна Постников кыайыылаах баалы тиһэх сөкүүндэлэргэ ылбытын бэлиэтиэххэ наада.
61 кг. Бу ыйааһыҥҥа Уус Алдан бөҕөһө, Арассыыйа чөмпүйэнээтин икки төгүллээх призера Арыйаан Тютрин үһүс төгүлүн өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнүнэн буолла. Барыллаан хапсыһыыларга Ньургун Александров, Семен Владимиров курдук күүстээх бөҕөстөрү кыайбыт Айтал Захаров кыһыл көмүс мэтээл иһин быһаарыылаах хапсыһыыга Арыйаан Тютриҥҥа 2-7 ахсаанынан баһыйтарбыта.
65 кг. Чурапчы бөҕөһө Эдуард Григорьев кэнники кэмҥэ чаҕылхай хапсыһыылары көрдөрөн ыалдьааччылары үөрдүөн үөрдэр. Ааспыт күһүн Дьокуускайга Дмитрий Коркин кэриэһигэр ыытыллыбыт аан дойдутааҕы турнир финалыгар (65 кг) Виктор Рассадины кытта тэбис-тэҥҥэ эриспитэ, 3-4 ахсаанынан сабырыйтарбыта. Соторутааҕыта Улан-Удэҕа Бурятия баһылыгын бирииһигэр ыытыллыбыт турнирга саха бөҕөстөрүттэн бастыҥ көрдөрүүлэммитэ, үрүҥ көмүс мэтээли ылары ситиспитэ.
Бу да сырыыга Эдуард Григорьев кыайыыга дьулуурун, күүстээх хараахтарын көрдөрдө. Кини финалга Нам бөҕөһө Айхаан Антоновы кытта күөн көрсүбүтэ. Эдуард 2-4 ахсаанынан баһыйтаран иһэн өрүһүммүтэ, кыайыылаах баалы тиһэх сөкүүндэлэргэ ылан – сааланы толору мустубут ыалдьааччыларын үөрдүбүтэ. Бу – талааннаах бөҕөс Эдуард Григорьев Саха сирин чөмпүйэнээтигэр бастакы кыайыыта. Былырыын Сунтаарга ыытыллыбыт чөмпүйэнээккэ Николай Охлопковка кыайтаран иккис буолбута.
70 кг. Бу ыйааһыҥҥа Арассыыйа чөмпүйүөнэ Егор Пономарев бастыан бастаата. Кини барыллаан хапсыһыыларга тус-туспа истииллээх, кимиилээхтик тустар Револий Самсоновы (Сунтаар), Павел Яковлевы (Сунтаар), Иван Ефремовы (Горнай) кыайталаабыта. Быһаарыылаах хапсыһыыга аан дойду кылаастаах успуорт маастара туох да дьиэгэ суох хамсанан-имсэнэн, бииртэн биир ньыманы туттан 7-2 ахсаанынан Игнатий Андросовы (Таатта) кыайбыта.
74 кг. Бу иннинээҕи быһаарыылаах хапсыһыылар бэрт эриһиилээхтик барбыт буоллахтарына – 74 киилэ ыйааһын финала бэрт эрдэ, иккис түһүмэх ортотугар түмүктэммитэ. 24 саастаах успуорт маастара Константин Власов (Мэҥэ Хаҥалас) 20 саастаах Чурапчы бөҕөһө Алексей Захаровы кытта киирсиитигэр хара маҥнайгыттан үөс-батааска биэрбэккэ харса суох кимэн киирэн, ыган – 10-0 ахсаанынан быһа кыайыыны ситистэ.
79 кг. Саха сирин 7 төгүллээх чөмпүйүөнэ, 36 саастаах Дмитрий Шадрин барыллаан хапсыһыыларга бары утарылаһааччыларын эрэллээхтик кыайбыта. Онтон быһаарыылаах хапсыһыыга Томпо бөҕөһө Олег Черновка олус кыһыылаахтык кыайтарда. Хапсыһыы саҕаланыытыгар судьуйа киниэхэ сэрэтии биэрбитэ. Ол кэнниттэн Шадрин атахха кылбардык киирэн 2 баалы сурунар. Олег Чернов кинини көбүөр таһыгар таһааран ахсааны тэҥниир (2:2). Хапсыһыы бүтэрэ мүнүүтэ эрэ хаалбытын кэннэ судьуйа – Шадриҥҥа иккис сэрэтиини биэрэр. Онон 3-2 ахсаанынан Олег Чернов сабырыйар уонна өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнүнэн буолар.
86 кг. Бу ыйааһын быһаарыылаах хапсыһыытыгар 24 саастаах успуорт маастарыгар хандьыдаат, Томпо бөҕөһө Игорь Софронеев 20 саастаах “быраата” Семен Аммосовы (Чурапчы) 8-2 ахсаанынан баһыйа тутан – өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнүн үрдүк аатын сүктэ. Игорь аҕыйах хонуктааҕыта Хаандыгаҕа ыытыллыбыт Саха сирин хапсаҕайга чөмпүйэнээтигэр эмиэ бастаабыта.
92 кг. Бу ыйааһын быһаарыылаах хапсыһыытыгар аан дойду кылаастаах успуорт маастардара Иннокентий Иннокентьев (Үөһээ Бүлүү) уонна Кузьма Сивцев (Нам) көрүстүлэр. Кузьма Сивцев соторутааҕыта Уһук Илин чөмпүйэнээтин кыайыылааҕынан буолбута. Оттон Иннокентий Иннокентьев хапсаҕай күрэхтэһиилэригэр таһаарыылаахтык тустарын билэ-көрө сылдьабыт. Кини быһаарыылаах хапсыһыыга утарылаһааччытын 3-0 ахсаанынан эрэллээхтик кыайда.
97 кг. Сүрүн болҕомтону кыра ыйааһыннарга уурабыт. Ити кистэл буолбатах. Ол да буоллар улахан да ыйааһыннарга талааннаах бөҕөстөр бааллар. 97 киилэҕэ Аллайыаха улууһуттан төрүттээх, Дьокуускайдааҕы олимпийскай эрэллэр училищеларын иитиллээччитэ Максим Толмачев бастаата. Кини бу ый саҕаланыытыгар Роман Дмитриев кэриэһигэр ыытыллыбыт аан дойдутааҕы турнир кыайыылааҕынан буолбута. Быйыл 20-тин туолар эдэр кэскиллээх бөҕөс өссө да үүнэн-сайдан иһэригэр эрэлбит улахан.
125 кг. Муҥутуур ыарахан ыйааһыҥҥа Уус Алдан бөҕөһө Евгений Алексеев үһүс төгүлүн Саха сирин чөмпүйүөнүнэн буолла. Кини быһаарыылаах хапсыһыыга Мииринэй бөҕөһө Андрей Ароновы 4-1 ахсаанынан кыайда.
Хамаанданан түмүк маннык буолла: 1 – Чурапчы; 2 – Амма; 3 – Мэҥэ Хаҥалас; 4 – Нам; 5 – Томпо; 6 – Таатта; 7 – Горнай; 8 – Дьокуускай; 9 – Сунтаар; 10 – Уус Алдан.
Чөмпүйүөннэр уонна призердар
57 кг (27 кыттааччы): 1 – Федор Постников (Чурапчы); 2 – Петр Копылов (Өлүөхүмэ); 3 – Юрий Сыромятников (Томпо) уонна Алексей Копылов (Мэҥэ Хаҥалас).
61 кг (31 кыттааччы): 1 – Арыйаан Тютрин (Уус Алдан); 2 – Айтал Захаров (Чурапчы); 3 – Семен Владимиров (Таатта) уонна Валентин Судинов (Амма).
65 кг (29 кыттааччы): 1 – Эдуард Григорьев (Чурапчы); 2 – Айхаан Антонов (Нам); 3 – Вячеслав Ефремов (Горнай) уонна Петр Павлов (Уус Алдан).
70 кг (27 кыттааччы): 1 – Егор Пономарев (Чурапчы); 2 – Игнат Андросов (Таатта); 3 – Иван Ефремов (Горнай) уонна Дьулус Булатов (Хаҥалас).
74 кг (26 кыттааччы): 1 – Константин Власов (Мэҥэ Хаҥалас); 2 – Алексей Захаров (Чурапчы); 3 – Герман Устинов (Амма) уонна Ньургустаан Брощев (Бүлүү).
79 кг (28 кыттааччы): 1 – Олег Чернов (Томпо); 2 – Дмитрий Шадрин (Орто Халыма); 3 – Айсен Копырин (Уус Алдан) уонна Роберт Сидоров (Үөһээ Дьааҥы).
86 кг (23 кыттааччы): 1 – Игорь Софронеев (Нам); 2 – Семен Аммосов (Чурапчы); 3 – Софрон Софронов (Мэҥэ Хаҥалас) уонна Сергей Шарин (Орто Халыма).
92 кг (23 кыттааччы): 1 – Иннокентий Иннокентьев (Үөһээ Бүлүү); 2 – Кузьма Сивцев (Нам); 3 – Александр Халыев (Таатта) уонна Ньургун Сергин (Сунтаар).
97 кг (25 кыттааччы): 1 – Максим Толмачев (Дьокуускай); 2 – Александр Оконешников (Чурапчы); 3 – Андрей Шишин (Мииринэй) уонна Семен Семенов (Өлөөн).
125 кг (25 кыттааччы): 1 – Евгений Алексеев (Уус Алдан); 2 – Андрей Аронов (Мииринэй); 3 – Сергей Семенов (Нам) уонна Федор Иванов (Эдьигээн).
Федор РАХЛЕЕВ
