Сардаана Трофимова: “Хонуу сибэккитин барыларыттан ордоробун”

Хас биирдии кэрэ аҥаар олоҕор туһунан устуоруйалаах, ис кэрэтин ситэрэр кистэлэҥнээх, тас сэбэрэтин тупсарар туттунуулаах, үтүө өрүтүн ситэрэргэ бүччүм  көрүүлээх. Норуоттар икки ардыларынааҕы успуорт маастара, марафоҥҥа Арассыыйа түөрт төгүллээх чөмпүйүөнэ, чэпчэки атлетикаҕа Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ, сахалар албан аатырбыт кыыспыт Сардаана Трофимова кэлэн иһэр Аан дойду дьахталларын күнүнэн бэйэтин кичим санааларыттан үллэстэр.

Оҕо эрдэҕинээҕи дьарыга

Бииргэ төрөөбүт үһүөбүт. Саргылаана диэн 15 мүнүүтэ аҕа игирэ аҥаара эдьиийдээхпин уонна Сахамин диэн 4 сыл кыра бырааттаахпын. Дэриэбинэҕэ дьиэ ис-тас үлэтэ хаһан да бүппэт буолан, уол-кыыс үлэтэ диэн араарбакка, аҥаар кырыытыттан барытыгар үлэлиир этибит. Ол эрээри кыргыттар, игирэ да буоламмыт буолуо, саппай уопсарбыт. Холобур, мин иһит сууйар буоллахпына, кини сотон, уурааччы буолара. Ийэбит “бэйэ бэйэҕититтэн чугас дьону булуоххут суоҕа, онон биир төбөнөн, биир сүбэнэн сылдьыҥ” диэччи.  Ол эрээри мин таһырдьааҥҥы үлэни – мас кыстааһыны, мууһу киллэриини – ордорорум. Эдьиийим ыал буолан, икки уолаттара миэхэ эмиэ оҕолорум курдуктар. Сахамин – Москубаҕа Бауман университетын устудьуона. Ийэм Мария Ивановна Үөһээ Бүлүү Тамалакааныгар олорор, дьаһалта исписэлииһинэн үлэлиир.

Оскуолаҕа араас куруһуокка сылдьыбытым. Иистэнэрим, уруһуйдуурум, хомус тардарым, хоһоон кытта суруйарым. Биир кэмҥэ куукула тыйаатырыгар олус тартаран, дьарыктаммытым. Тыа сирин оҕотугар толору дьоллоох оҕо сааһы билбитим. Дойдубар аҕыйах да хоннохпуна, харыс үрдээн, сүргэм көтөҕүллэн кэлэбин. Төрөөбүт төрүт буоруҥ салгына, дойдуҥ дьоно-сэргэтэ күүһү-уоҕу биэрэллэр. Итинник көрсүһүүлэр кэннилэриттэн киһи өссө саҥа кыайыыга талаһар.

Успуорт, тириэньэр туһунан

Мин успуорка интэриэстээх буоллахпына, эдьиийим ити эйгэттэн тэйиччи. Алтыс кылаастан сүүрүүнэн дьарыктаммытым эрээри, бастыҥнар кэккэлэригэр киирбэтэҕим. Номох буолбут сүүрүк Татьяна Жиркованы кумир оҥосторум. “Хаһан эмэ көрсөн, дорооболоспут киһи” диэн баҕа санаалааҕым. Хаһыаттан, сурунаалтан хаартыскаларын кырыйан ыларым, санаатаҕым аайы көрөрүм. Успуорка чиҥник ылсыахпыттан успуорт саалатыгар дьарыкка кэлэн, көрөн барара. Эрдэттэн даҕаны улуутута, астына көрөр буоламмын, киниэхэ дьарыктаныахпын баҕарарым. Хаста да тыл көтөҕөн көрбүппүн ылымматаҕа. Ол эрээри эппит тылбын кубулуппакка, мин дьолбор, дьылҕабыт тиксиһиннэрэн, 2012 сылтан кини кынатын анныгар киирбитим. Бүгүҥҥү ситиһиилэрим, кыайыыларым – тириэньэрим Татьяна Юрьевна таба аттарыытын, былааннаах дьарыгын түмүгэ. Тириэньэрим миигин мин бэйэбин билэрбинээҕэр үчүгэйдик билэр. Киниэхэ түбэһиим – үрдүк дьолум.

Туохтан ытыырый?

Бэйэбэр олус ирдэбиллээхпин. Дьарыгым баҕарбытым курдук салаллыбатаҕына, хараҕым уута кэлэр түгэннэрэ бааллар. Сүрдээх уйаммын, түргэн үлүгэрдик ытыы охсобун уонна соннук түргэнник уоскуйабын.

Пюре-миин ырысыаба

Сылга тоҕус ый атын сиргэ дьарыкка сылдьабын. Хаалбыт үс эрэ ыйга дойдубар дьоммун кытта бииргэ буолабын. Дьиэбэр олорор кэммэр астыырбын сөбүлүүбүн. Дьонум тугу баҕаралларынан, бэйэм туохха иэйиим киирэринэн интэриниэттэн, ырысыап кинигэлэриттэн көрөн, астыы сатыыбын. Киһи сатаабатаҕа диэн суох. Кыһалыннахха, санааны уурдахха, табыллыахтаах. Салаат, итии астарга балачча үчүгэй буоллахпына, бурдук аска арыый арыллыбаппын. Бука, спортсмен да буоларым быһыытынан, аһара үлүһүйбэт аһым буолан буолуо.

Өҥнөөх хаппыыстаттан пюре-миини табыллан астыыбын. Онуоха наада:

1 хортуоппуй.

1 моркуоп.

1 төгүрүк луук.

400 г өҥнөөх хаппыыста.

Чосунуок.

10 % чөчөгөй.

Күөх от.

Гренки.

Хортуоппуйу, моркуобу уонна хаппыыстаны ууга буһараҕын. Кыра арыыга луугу ыһаарылаан баран, оҕуруот астаах мииҥҥэ кутаҕын. Онно чосунуогу кутан баран, билиэндэринэн ныһыйаҕын. Тууһу, биэрэһи бэйэ көрүүтүнэн кутаҕын. Остуолга ууруох иннинэ чөчөгөйү кутаҕын, күөх оту табыгынатаҕын. Гренканы кытта олус минньигэс! Доруобуйаҕа да туһалаах, ыйааһыны да эппэт.

Дьүөгэлэһии туһунан

Дьүөгэлиилэр биир эйгэҕэ ситимнээх, биир интэриэстээх буолаллара элбэҕи быһаарар. Мин дьүөгэлэрим үгүстэрэ – спортсменнар, бэйэм курдук сүүрүктэр. Ол да иһин успуорт, айан, туризм тиэмэтигэр киэҥник кэпсэтэбит, биир тыыҥҥа сылдьабыт.

Таҥас-сап

Биир эрэ истиили тутуспаппын. Балаһыанньаттан көрөн уларытабын. Спортсмен, айанньыт да быһыытынан үксүн спортивнай таҥаһынан сылдьабын. “Адидас” пиирмэни эрэкэлээмэлииргэ хантараактаах буоламмын уонна олох бары түгэнигэр барсар олус тупсаҕай таҥастары оҥорон таһаарарын иһин, ыскааппар уонна айаным суумкатыгар ити пиирмэ таҥаһа толору. Атын да пиирмэлэр олус үчүгэй табаары тигэллэр. Онон таҥаска хааччах суох. Эккэ-сииҥҥэ тып-тап курдук олорор, эти тыыннарар, үчүгэй көстүүлээх буолла да, тута атыылаһан, кэтэбин. Сырдык өҥнөөх, кылгас былаачыйалары кэтэрбин сөбүлүүбүн. Айаҥҥа 4-5 паара атах таҥаһын илдьэ барабын. Сэрэйиллэрин курдук, ол барыта – кроссовка.

Уопсайынан, таҥаска улахан суолтаны уурабын. Дьарыктанар, күрэхтэһэр таҥаспын кичэйэн талабын. Кэрэ аҥаар ханнык да балаһыанньаҕа кэрэ буолуохтаах, тас көрүҥүн тупсарыныахтаах.

Кэсмиэтикэ

Спортсмен кэсмиэтикэҕэ билиилээх буолуохтаах дии саныыбын. Сахалар тириибит азиаттыы тииптээх. Ол да иһин биһиэхэ кэриэй кэсмиэтикэтэ олус барсар диэн түмүккэ кэллим. Суунар тэрилбиттэн кириэмигэр, мааскатыгар тиийэ – барыта кэриэй киэнэ. Дьарык, күрэхтэһии иннинэ хайаан даҕаны сөбүгэр кырааскаланабын. Дьахтар киһи сирэйин-хараҕын көрүнэрэ – бастатан туран, дьон, онтон бэйэтин иннигэр эппиэтинэһэ. Кэсмиэтикэҕин таба ууруннахха, туттаргар-хаптаргар да эрэл үөскүүр. Ол кыайыыга, ситиһиигэ улахан оруоллаах. Хайа баҕарар кэрэ аҥаар миигин кытта сөбүлэһиэ дии саныыбын.

Сүрэҕи абылыыр нарын сыт

Сыт киһиэхэ дьайыыта олус күүстээх. Таныыгын кычыгылаппат, хас билиннэҕин аайы сэргэхситэр, настарыанньаны көтөҕөр духууга түбэстэххинэ, ол – эйиэнэ. Духуубун кэмиттэн кэмигэр уларытарбын сөбүлүүбүн. Духуу – эмиэ таҥас кэриэтэ. Халлаан туругуттан, күннээҕи настарыанньаттан, туох таҥаһы-сабы таҥнаргыттан, бэл, туох суумканы тутаргыттан талан соттуохха сөп. Билигин Ange ou Demon Givenchy духуутун тутта сылдьабын. Киһи уйулҕатын уоскутар, ардыгар, төттөрүтүн, уһугуннарар сыттары бу пиирмэ бэркэ табан таһаарар.

Сибэкки

Хайа баҕарар кэрэ аҥаар курдук, мин эмиэ тыыннаах сибэккини олус сөбүлүүбүн. Бэлэх быһыытынан тутарбыттан үөрэбин. Сибэкки эрэ барыта кэрэ. Ол эрээри тус бэйэм хонуу сибэккитин, ордук нап-нарын эминньэхтээх ромашканы, барыларыттан ордоробун.

Ас-үөл

Улахан марафоҥҥа дьарыктаныыга аһылык элбэҕи быһаарар. Элбэхтик сыыһыы-табыы түмүгэр бэйэм талбыт менюлаахпын. Күрэхтэһии буолуо кырата биир ый иннинэ фаст-фуд аһын булгуччу тохтотобун. Үс күн инниттэн үүт аһылыктан аккаастанабын. Марафонецтар гликогеннаах паастаны сииллэр. Сорох эрэстэрээҥҥэ ол паастаны олус арыылаах-сыалаах гына астыыллар. Ол иһин дьиэбэр бэйэм астанабын. Көннөрү мокоруон буһаран баран, сыырдаах паастаны бэлэмниибин. Күрэхтэһии буолар күнүгэр күн аайы сиир аһылыгы аһыахха сөп. Мин икки быһыы сыырдаах, мүөттээх эбэтэр барыанньалаах килиэпкэ сөп буолабын. Кофета суох табыллыбаппын эрээри, ол күн кофены испэппин.

Олох анала

Ол барыта – иннибэр. Успуордунан олоҕум тухары дьарыктамматым биллэр. Туох барыта кэмнээх. Бу кэм успуорка анаммыт буоллаҕына, ону тутуһарым ордук. Онтон атына көстөн иһиэ.

Тас көрүҥҥэ сүбэлэр

Тас көрүҥ – ис турук сиэркилэтэ. Күн аайы чэбдик, сэргэх сылдьар туһуттан успуордунан дьарыктаныахха, сүүрэ, хаама, үөрэ-көтө сылдьыахха наада. Аһылыгы таба талан, үчүгэй дьону кытта алтыһан, сөбүлүүр көрүҥҥүнэн дьарыктанан, тас көрүҥү тупсарыахха сөп. Сааскы маҥнайгы бырааһынньыгынан, кыргыттар! Бука бары, кэрэ уонна сырдык буолуҥ!

Матырыйаалы Оксана ЖИРКОВА бэлэмнээтэ