Артурбут куруук сүрэхпитигэр баар...

Олоҕун сыллара: 08.12.1988 - 23.12.2023

Подробности

Күҥҥэ тэҥниир күндү киһибит, көмүс чыычаахпыт, улахан уолбут, убайбыт, бырааппыт Александров Артур Арианович бу Орто дойдуттан барбыта 40 хонуга тохсунньу 31 күнүгэр туолла.

Ыраас халлааҥҥа этиҥ этэринии, ыар сураҕы истэн, бары да айманныбыт, ыар сүтүктэннибит, сүрэх баастанныбыт. Оҕобут, эркин курдук эрэнэр киһибит Артурбут, баара-суоҕа 35 сааһын туолаат, ааспыт сыл ахсынньы 23 күнүгэр үлэлии-хамсыы, сүүрэ-көтө, күлэ-үөрэ сылдьан, олус хомолтолоохтук, соһуччу ыалдьан, сүрэҕэ эмискэ тутан сырдык тыына быстыбыта. Дьылҕа Хаан оҥоһуута кытаанах, оҕобут бүтэһик тыынын былдьаһарыгар, саатар, аттыгар киһи суох буолан биэрбитэ кыһыылаах, баҕар, быыһаныах этэ...

Артур, биһиэхэ улахан оҕобут, 1988 с. ахсынньы 8 күнүгэр Ньурбаҕа күн сирин көрбүтэ. Дьоллоох оҕо сааһа Күөх Ньурба улууһугар ааспыта. Оҕобут бастакы тылланыыта, хардыыта – Дьиикимдэҕэ эбэтэ, учуутал Мария Семёновна Андреева дьиэтигэр. Артурбут элбэх оҕо-уруу ортотугар борбуйун көтөхпүтэ. Сүлэҕэ оҕом балыстаммыта, бырааттаммыта. Кыратыттан боччумуран, куруук көмө-имэ буолан, кэлээскэҕэ кыралары утуталаан, оонньотон-саататан, биһиги дьиэҕэ кып-кыра бэйэтэ, тутаах киһибит буолан хаалбыта. Кырачаан бэйэтэ, оскуола оҕолорун кытта эрбэй-сэрбэй хаамсан, маҕаһыынтан килиэп ылан абырыыра. Уолбут 4 сааһыгар аҕатын дойдута Антоновкаҕа көһөн киирбиппит. Александровтар элбэх оҕолоох улахан ыалга Артур иккис сиэн уоллара буолар. Эбэтэ Дьоруой ийэ Ульяна Николаевна, эһэтэ Афанасий Васильевич, эдьиийдэрин, убайдарын, аймахтарын истиҥ-иһирэх үтүө сыһыаннарыгар, холобурдарыгар уһуйуллан-иитиллэн, үлэни-үөрэҕи өрө тутан, таптал сылаас уйатыгар улааппыта. Сиэннэрэ бары араа-бараа тэҥ саастаах буолан, кыра эрдэхтэриттэн ханна да буоллун, бииргэ тутуспутунан сылдьааччылар. Эһэлээх эбэ, баардарын-суохтарын, үрүҥ ас илгэтин, эт астарын, бэрэскигэ, лэппиэскэҕэ тиийэ үллэрэн, кими да матарбакка, үөрэ-көтө кэһиилээн-күндүлээн, үтүөҕэ, киһилии быһыыга-майгыга сыһыаран, биир ситимҥэ, иллээх-доҕордуу буоллуннар диэн түстээтэхтэрэ. Сиэн уолаттар бары даҕаны, ис-тас үлэҕэ эриллэн, тыа сирин үлэтин барытын сатыыр, бүгүрү-сүрэхтээх буола улаатан, үлэни кыайа-хото туталлара. Оҕобут Артур кыра эрдэҕиттэн олус боччумнаах, ис-иһиттэн ыраас-чэнчис, налыччы, толкуйдаан, ымпыктаан-чымпыктаан, чиэһинэй, санаатын аһаҕастык этэр-биллэрэр, үөрүнньэҥ баҕайы этэ. Ийэтиттэн да, аҕатыттан да бу сааһыгар диэри улаханнык боччуллубатах оҕо, хомоппута да суох буоллаҕа, уолбут, Аанньал тэҥэ киһи, биһиги олохпутун дьоллоон бардаҕа...

Оҕо эрдэҕиттэн бэрээдэги, эрэсиими олус туту­һар этэ – эрдэ утуйар, сарсыарда эрдэ турар. Киниэнэ күнэ барыта бириэмэнэн аттарыллыбыт буолара, онтон токуруйбата. Оскуолатыгар куруук үөрэ-көтө, өрө көтөҕүллэн барара. Оскуола олоҕуттан хаһан да туора турбатаҕа, олимпиадаларга, күрэхтэргэ куруук актыыбынайдык кыттара, «Школа юных исследователей” наука салаатыгар үөрэммитэ. Кыратыттан успуорду сөбүлүүрэ, бастаан тустуунан дьарыктаммыта, онтон кыратыттан доҕордоһор Андрейын (Муллуйун) батыһан буоксаҕа көспүтэ. Тириэньэрдэрэ Артур Иннокентьевич Пахомов хас биирдии оҕоҕо болҕомтотун уурара. Уолаттары кытта биир-икки тылынан кэпсэттэҕинэ, сүбэлээтэҕинэ даҕаны, туруктарын бөҕөргөтөрө. Чороччу улаатан эрэр уолаттарга тириэньэр аҕалыы кыһамньыта күүс-көмө буоллаҕа. Элбэх күрэхтэһиигэ, оройуон, өрөспүүбүлүкэ таһымынан кыттан, сороҕор хотторон, сороҕор хотон, кыайыы көтөллөөх кэлээччилэр. Араас улуус оҕолорун кытта билсэн, доҕордоһон кэллэҕэ. Артур буоксаҕа 1-кы эрэсэрээти толорбута. 2006 с. оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрэн, эрдэ былааннаммытын курдук, “сир-баай сыһыаннаһыыларын исписэлииһэ буолуохтаахпын” диэн, тыа хаһаайыстыбатын техникумугар үөрэнэ киирбитэ. Ханна да ыраата барбакка, бырааттаах балтыбар чугас сылдьарым ордук диэн. Быраата Дьулустан – РЛИ 5-с кылааһыгар, балта Маша физико-техническай лиссиэй 10-с кылааһыгар үөрэнэллэрэ. Артур техникуму туйгуннук үөрэнэн бүтэрбитэ, “эдэр исписэлиис буоллум” диэн, аҕыйах хонук сынньанаат, үлэ тургута МИЗО-ҕа барбыта, миниистиргэ приёмҥа суруйтаран киирбит этэ. Аҕыйах күн РЦТИ-га стажировкаланан баран, техник-землеустроителинэн бастаан дуогабарынан, онтон араас отделга кадастр инженеринэн үлэлээбитэ. 2010–2015 сылларга Сибиирдээҕи геосистема уонна технология судаарыстыбаннай университетыгар үөрэнэн, «прикладная геодезия» идэни ылбыта. 2013–2017 сылларга МИЗО ыйыытынан Томпо улууһугар РЦТИ филиалыгар дириэктэрдээбитэ, онтон 2017–2020 сс. улуус баай-дуол, сир сыһыаннаһыыларыгар управлениетын салайааччытынан ананан үлэлээбитэ. Улууска улаханнык уопутурбута, үлэтигэр эппиэтинэстээҕин, идэтигэр бэриниилээҕин, дьоҥҥо-сэргэҕэ болҕомтолооҕун, үрдүк профессиональнай таһымнаах эдэр киһини салалта бэлиэтии көрөн, саҥа үлэҕэ салайааччынан анаан үлэлэппитэ. Томпоҕо ыччаттар түмсүүлэрин салайсан, улуус уопсастыбаннай олоҕор актыыбынайдык кыттан, үлэлээбит улууһун иккис дойдутун курдук тутара. Томпо, Өймөкөөн сирдэригэр-хайаларыгар, киэҥ киэлитигэр элбэхтик тилийэ хааман-кэрийэн, булка-алка сыстан, биир саамай сөбүлүүр дьарыга булт буолбута. Уолбут өрүү өттүк харалаах, илии тутуурдаах буолааччы. 2020 с. кылгас кэмҥэ Дьокуускай мээрийэтигэр тутуу уонна тырааныспар ситимин дэпэртээмэнигэр отдел начаалынньыгынан, онтон Москубаҕа улахан куонкуруһу ааһан, РФ биир бөдөҥ «Роснефть” хампаанньа тэрилтэтигэр “Таас-Юрях Нефтегаздобыча» ХЭТ сири кытта үлэ управлениетын отделыгар кылаабынай исписэлииһинэн олоҕун тиһэх күнүгэр диэри үтүө суобаһынан эппиэтинэстээх, уустук үлэҕэ олус таһаарыылаахтык үлэлээн кэлбитэ. Уолбут, ханна да үлэлээтэр, сырыттар, оҕо эрдэҕиттэн сөбүлээн дьарыктанар успуордун бырахпатаҕа. Кэнники сылларга этин-сиинин эрчийэр күүстээх дьарыга, диетата, эппиэттээх үлэтэ; бииргэ төрөөбүт быраатын, аҕатын сүтэриитэ – барыта түмүллэн, оҕобут доруобуйатын айгыраппыта, сүрэҕин сыыһын мөлтөппүтэ чахчы. Дьэ, кыһыылаах-абалаах... Оҕобутун, баар суох эрэлбитин, саамай чулууттан-чулуубутун, дьон-сэргэ ортотуттан уһулу тардан өлүү хара тыына илдьэ бардаҕа! Артурбут барахсан аармыйаҕа үстэ төхтүрүйэн сулууспалыы бара сатаабыттаах, мед-хамыыһыйа сүрэҕэ ыалдьар диэн сыыйан испитэ. Ол саҕаттан сүрэҕэ мөлтөҕө биллибит эбит. Доруобуйатын көрүнэ сатыыра, Соҕуруу Кореяҕа медцентргэ тиийэн бэрэбиэркэлэммитэ, кэнники медосмотругар сүрэҕин эбии чинчийтэриэхтээҕин ыйбыттар. “Оҕобут, эдэрэ бэрт буолан, болҕомтоҕо ылбатах” дии саныыбыт, биһиэхэ эппэтэх.

Тапталлаах оҕобут, Артурбут, бу кылгас олоҕор сулус курдук чаҕылхайдык олорон ааста, киһи киһитэ буоларын элбэх истиҥ табаарыстааҕа, доҕордооҕо, дьоннооҕо-сэргэлээҕэ да туоһулуур. Күн курдук сыдьаайан, барыбытын дьоллоон-үөрдэн ааспытыгар, кэрэни-үтүөнү сахпытыгар, сылаас сыһыанын, тапталын бэлэхтээбитигэр махтанабыт, таптыыбыт, киэн туттабыт. Оҕобут сырдык мөссүөнэ куруук сүрэхпитигэр, өйбүтүгэр үйэ-саас тухары баар буолуоҕа. Артурбут ситэ олорботох олоҕун, ыра санаатын бырааттара, балтылара, аймахтара салгыахтара, толоруохтара.

Тапталлаах уолбутун, Артурбутун, тиһэх суолугар атаарарбытыгар күүс-көмө буолбут дьоммутугар-сэргэбитигэр – үлэлээбит кэлэктиибигэр ХЭТ «Таас-Юрях Нефтегаздобыча», салайааччыларга Алексеев П.Н., Брызгалова А.В., Томпо улууһун землячествотыгар, Ньурба улууһун «Дьиикимдэ нэһилиэгэ” МТ, Дьиикимдэ түмсүүтүгэр, ГБУ РС(Я) ЯРОД кэлэктиибигэр, мээр солбуйааччыта Е.Е. Кардашевскайга, МБУ «Ритуал”, «Некрополь” тэрилтэлэригэр, уолбут РЦТИ-га, мээрийэҕэ, Томпо улууһугар бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэригэр, СӨ Ил Түмэн аппараатын үлэһиттэригэр, Антоновка орто оскуолатыгар, СХТ, СГУГиТ бииргэ үөрэммит оҕолоругар, Артурбут чугас аймахтарыгар, эбэтигэр, эдьиийдэригэр, балтыларыгар, убайдарыгар, бырааттарыгар, ыраах-чугас баар доҕотторугар, табаарыстарыгар, биһиги дьиэ кэргэн аймах-билэ дьоммутугар, доҕотторбутугар, табаарыстарбытыгар махтал тылбытын тиэрдэбит. Эһиэхэ барыгытыгар кытаанах доруобуйаны, дьолу-соргуну, этэҥҥэ буолууну баҕарабыт!

Төрөппүттэрэ, балта, күтүөтэ, аймахтара.

Артурбут бииргэ үөрэммит оҕолоро ахталлар

Пахомова Лилия:

– Артурка – саамай чугастык саныыр оскуолатааҕы доҕорум. Кылааспыт саамай бэһиэлэй киһитэ этэ. Көрүдьүөстээх кэпсээннэрэ, дьээбэтэ-хообото, хаһан да бүтээччитэ суох. Уруокка учууталлартан «замечание» ылыахпытыгар диэри, Артурбут элбэхтик күллэртээн олохпутун уһаттаҕа... Кылааспыт бастыҥ спортсмена, чөл олоҕу тутуһар уолбут, оскуолаҕа буоксанан дьарыктаммыта, кэлин да олоҕун бүтэһик күнүгэр диэри успуорду өрө тутара. Бүтэһик көрсүһүүбүт – алтынньы 29 күнүгэр кэнсиэргэ сылдьыбыппыт. Ким билиэ баарай, ол күн Артурбутун кытта бүтэһик көрсүһүү буоларын... Киһи олох итэҕэйбэт, ылыммат... Доҕорбутун куруук ахта-саныы, суохтуу сылдьыахпыт.

Васильева Айысхаана:

– Артур хомойбутун, санаата түспүтүн олох көрбөтөҕүм, инникигэ эрэллээх, олоҕу сыаналыыр, сырдыкка тардыһар этэ. Наһаа эйэҕэс майгылааҕа. Бу санаатахха, бииргэ үөрэнэр кэммитигэр аһаҕас буоларга холобур биэрбит эбит, нууччалыы эттэххэ "выражать себя открыто". Биһиги сүрэхпитигэр, санаабытыгар куруук баар буолуоҕа...

Саввин Евгений, Таатта улууһун Дьохсоҕонуттан (Победа):

– Күндү табаарыспытын, устудьуон сылларбыт бастыҥ доҕорун бу Орто дойдуттан сүтэрбиппит туһунан ыар сураҕы истэн, олус соһуйдубут, курутуйдубут. СХТ-ны бүтэрбиппит 15 сыл буолла, үөрэнэр кэммитигэр сүрдээх эйэлээх, түмсүүлээх, доҕордуу этибит. Артур биһиги кууруспутугар биир саамай бастыҥ үөрэхтээх, спортсмен, бэрээдэктээх ыччат этэ. Бэлиэтээн хаалбытым: кыргыттарга наһаа истиҥ, убаастабыллаах, харыстыыр, көмүскүүр сыһыаннааҕа. Уолаттарга эрэллээх табаарыс, эппитин толорор, иннин көрүнэр буолан, убаастабылга сылдьыбыта. Артуру кыргыттар хаадьылаан "Король Артур" диэн таптаан ааттыыллара. Кинини кытта киһи хайа да тиэмэҕэ кэпсэтиэххэ сөбө, наар сүбэлии-амалыы сылдьааччы, киэҥ кругозордааҕа. Үөрэҕи-билиини түргэнник ылар, үрдүүр баҕалаах, салайааччы буолар кэскиллээх ыччат буолара биллэрэ. Томпо улууһун КУМИ начаалынньыга буола үрдээбитэ. Барахсан, олох норуот киһитэ этэ, хайдах да түгэҥҥэ түһэн биэрбэт, үтүө санаалаах эр бэрдэ. 2018 сыллаахха бырааппын кытта сайын Өймөкөөҥҥө бара сылдьан, Заячая Петля диэн сиргэ массыынабыт алдьанан (Хаандыгаттан 250 км курдук ырааҕа), ыксаан, Артурга төлөпүөннээбиппэр, уол оҕото барытын быһааран, көмөлөһөн, айаммар доҕор буолан, улаханнык абыраан турар. Күлэ-күлэ кэпсиир куолаһа кулгаахпар олорон хаалбыт. Дьылҕа Хаан ыйааҕа диэн наһаа да тыйыс, ыарахан эбит. Саамай эрэллээх доҕорбутун, бастыҥ ыччаппытын биир түгэн букатын илдьэ барда. Артур, кылгас гынан баран, чаҕылхай олоҕу олорон ааста. Сорох дьон күннээҕинэн олорор буоллахтарына, Артур сайдыы суолун тутуһар, туруоруммут сыалын ситиһэр, үрдүккэ-кэрэҕэ тардыһар, билиҥҥи кэмҥэ дьону сирдиир сайдыылаах ыччаттартан биирдэстэрэ этэ. Биһиги Артурбут кэрэ мөссүөнүн, истиҥ сыһыанын, эйэҕэс бэйэтин тыыннаахпыт тухары өйдүү-саныы сылдьыахпыт.