Олоҕум аргыһа, эрэллээх доҕорум, тапталлаах кэргэним, күндү аҕабыт, эһэбит

Тарабукин Михаил Николаевич

ыараханнык ыалдьан, олус соһуччу биһиги кэккэбититтэн туораабыта бэс ыйын 27 күнүгэр 40 хонуга туолар…

Биһиги аҕабыт 1956 сыл бэс ыйын 12 күнүгэр биэс оҕолоох ыалга бэһис оҕонон күн сирин көрбүтэ. Оскуола кэнниттэн суоппар идэтигэр үөрэнэн -- сопхуоска, сопхуос ыһыллыаҕыттан араас тэрилтэҕэ суоппарынан үлэлээн элбэх сырыыга-айаҥҥа сылдьыбыта. Кэлин, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыар диэри, электростанцияҕа үлэлээбитэ. Ханна да үлэлээтэр, үлэтигэр олус бэриниилээх, үтүө суобастаах үлэһит буолан, куруук инники күөҥҥэ сылдьара.

Аҕабыт барахсан олоҕу олус таптыыра. Хас биирдии үүммүт күнү араадьыйатын холбоон баран, ыллаан-туойан үөрэ-көтө көрсөрө. Күнү туһалаахтык атаарар туһуттан үлэлээн-хамнаан, туттумахтаан хаалара.

Дьоҥҥо-сэргэҕэ үтүө, элэккэй сыһыаннааҕа. Кими да хаһан да холуннарбат, дьоҥҥо үчүгэй эрэ өрүттэрин көрөр, дьон көрдөһүүтүн быһа гыммакка «ээх» хоту сылдьар үтүө майгылааҕа.

Сатаабата диэн туох да суох этэ. Олус мындыр уонна чочуонай туттунуулаах буолан, дьоно-сэргэтэ массыына өрөмүөнүттэн саҕалаан дьиэ тутуутугар тиийэ элбэхтэ сүбэ-ама ылаллара, көмөлөһүннэрэллэрэ.

Дьиэтигэр-уотугар дьиҥнээх хаһаайын этэ. Иллээх дьиэ кэргэн аар тойон аҕата буолан, дьиэ-уот туттан, оҕолорун үөрэттэрэн, дьиэлээн, сиэннэрин көрсөн сирдээҕи аналын бигэтик толордо. Кэргэн быһыытынан биирдэ да хомоппокко, кэлэппэккэ, истиҥ сыһыанынан угуттаан толору дьоллоох олоҕу, аҕа быһыытынан биир да кыырпах былыта суох ыраас халлааннаах оҕо сааһы бэлэхтээтэ. Аҕабыт олус сиэрдээх киһи буолан, дьиэбит иһигэр хаҕыс сыһыан, мөҕүллүү-этиллии, итирии-кутуруу диэн хайдаҕын биирдэ да көрбөтөх, билбэтэх дьоллоохпут.

Аҕабыт өссө да элбэҕи оҥорор, тутар былааннааҕа, өссө да элбэх киһиэхэ көмөлөһөр санаалааҕа… Олоҕун бүтһик күннэригэр диэри күүстээх санаата саппаҕырбатаҕа, санаата түспүтүн биллэрбэтэҕэ. Дьылҕа Хаан ыйааҕын хайыахпыт баарай… Арай, аҕабыт туохха үөрэппитин иҥэринэн, ыра санаатын олоххо киллэрэн, кини элэккэй майгытын холобур оҥостон сиэрдээх олоҕу салгыахпыт турдаҕа.

Аҕабытын сүтэрбит ыарахан күннэрбитигэр, күндү киһибит көмүс уҥуоҕун дойдутун буорун булларарбытыгар күүс-көмө буолбут бар дьоммутугар бука барыгытыгар тугунан да кэмнэммэт махталбытын тиэрдэбит.