Былыр-былыргыттан сибэкки тыла (язык цветов) диэн баар эбит. Викторианскай эпоха саҕана дьон кистэлэҥ ис санаатын сибэкки нөҥүө тиэрдэрэ үһү. Сибэкки тыла аан маҥнай илиҥҥи дойдуларга үөскээбит. Дьону кытта мээнэ кэпсэппэт, сирэйдэрин да көрдөрбөт кытаанах сокуоннаах дойду дьахталлара, тууйулла сылдьар санааларын эбэтэр үөрүүлэрин сибэккинэн тиһэн кэпсииллэр эбит.
Манна сибэкки бэлэхтиир киһи хайдах быһыылаахтык сибэккитин бэлэх уунарын, хайа илиитигэр туппутун, холобур, роза сибэкки иннэлэрэ ылыллыбытын суоҕун кытта көрөн бу киһи тугу этиэн баҕарбытын, тугу саныырын таайаллара. Сибэкки тылын туһунан аан бастаан хаһыакка Обри де ля Моттрея уонна Леди Мери Уортли Монтесю суруйан Европа дойдуларыгар сайыннарбыттар. Онтон ыла сибэкки тылын араас тылдьыттара тахсар буолбуттар. Ордук Франция унна Англия дойдуларыгар сибэкки тылын тутталлар эбит.
Тапталлаахтар, кэрэ аҥаардар күннэригэр таптыыр кыыскар, кэргэҥҥэр, ийэҕэр, эбэҕэр ханнык сибэккини бэлэхтээн үөрдүөххүн билбэт буоллаххына, бу сүбэлэри туһан.
Маҥан өҥнөөх сибэккини кимиэхэ баҕар бэлэхтиэххэ сөп:
Клевер – “эн миигин санаар”
Хризантема – “мин дьоллоохпун”
Сардаана – “ыраас, нарын таптал”
Гвоздика – “маҥнайгы тапталбар”
Маргаритка – “миэхэ эрэн уонна итэҕэй”
Роза – “аналым”
Сирень, тюльпан – “мин эйигин таптыыбын”
Кыһыл өҥ - таптал, имэҥ, көҥүл бэлиэтэ:
Кыһыл розаны бэйэтинэн бэлэхтиир ордук. Маҥан эбэтэр араҥас өҥнөөх розалары кытта дьүөрэлиэххэ эмиэ сөп. Оттон оруосабай розаны туппут кыргыттар үөрүөх эрэ тустааххыт. Бу сибэккинэн күүстээх аҥааргыт тапталыгар билинэр.
Гвоздика – “мин эйигин үчүгэйдик билиэхпин баҕарабын”
Тюльпан – “эйигин түүлбэр көрөбүн”
Мак – “мин эйигин сүтэрдим”
Араҥас өҥнөөх сибэккилэр саамай үчүгэй санааны түстүүллэр. Үгүс дьон араҥас өҥү арахсыы бэлиэтэ дии саныыллар. Бу сыыһа өйдөбүл эбит. Маннык өҥнөөх сибэккини чугастык саныыр, саамай эрэнэр дьоҕоргор бэлэхтиэххин сөп. Күн курдук өҥнөөх сибэкки истиҥ сыһыаны, баайы-дуолу, ситиһиини бэлиэтиир.
Хризантема – “мин эйиэхэ сүрэхпин аныыбын”
Фиалка – “эн мин сирдээҕи аналым буолаҕын”
Роза – “дьиҥнээх тапталым”
Тюльпан – “мин эйигин таптыыбын”
Оранжевай өҥ эмиэ үтүө санаа, истиҥ сыһыан бэлиэтэ. Маннык өҥнөөх сибэккилэри халлаан күөх, лиловай, фиолетовай эбэтэр маҥан өҥнөөх сибэккилэри кытта дьүөрэлиир ордук.
Оттон халлаан күөх өҥ тымныы, кытаанах эрээри, толору кыаҕы, күүһү-уоҕу бэлиэтиир. Аҥааргыт маннык өҥнөөх сибэккини бэлэхтээбит буоллаҕына, ол аата кини эһиэхэ эрэнэрин, итэҕэйэрин туһунан этэр. Араҥас эбэтэр маҥан өҥнөөх сибэккилэри кытта ордук барсар.
Ирис – “мин эйигин убаастыыбын”
Фиалка – “мин эйиэхэ эрэнэбин”
Фиолетовай сирень – “мин эйигин таптыыбын”
От күөҕэ өҥ – уоскуйуу, бэйэҕэ эрэнии бэлиэтэ. Кэрэ аҥааргар маннык өҥнөөх сибэккини ууннаххына, аҕа буоларга бэлэмҥин көрдөрөр.
Сибэкки дьөрбөтө (букет) хайдах өҥнөөҕүнэн эмиэ таайаллар эбит:
Маҥан – бастакы ыраас таптал
Оруосабай – сыл-хонук бэрэбиэркэлээбит күүстээх таптала
Кыһыл – имэҥнээх таптал
Халлаан күөх – эрэл
Лиловай – доҕордоһуу бэлиэтэ.
Ону таһынан, хас устуука сибэккини бэлэхтиириҥ эмиэ улахан суолталаах:
1 – эн эрэ мин сүрэхпэр бааргын
3 – эйигин кытта ханна баҕар тиийиэм
7 – ыал буоларга бэлэммин
9 – эйигин доҕорум курдук убаастыыбын
11 – эн мин доҕорум буолаҕын
15 – эн мин убаастабылбын ыллыҥ
Киһи ханнык сибэккини сөбүлүүрүнэн кини майгытын быһаарыахха сөп:
Фиалка курдук кэрэ сибэккини сөбүлүүр дьон улахан саҥата-иҥэтэ суохтар. Дьонтон ордук көстүөхтэрин баҕарбаттар. Ол эрэн наада буоллаҕына, бэйэлэрин көрдөрөр кыахтаахтар. Кинилэр холку, элэккэй майгылаахтар.
Оттон хонуу сибэккитин сөбүлүүр дьон айылҕаҕа сылдьалларын туохтааҕар да ордороллор. Тас дьүһүннэринэн кытаанах майгылаах курдук көстөллөр эрээри, олус уйаннар, үтүө санаалаахтар. Хаһан баҕар күүс-көмө буоларга бэлэмнэр.
Тюльпаны сөбүлүүр дьон саҥаран-иҥэрэн, киирэн-тахсан сытыы дьон. Кинилэр олох бары ыарахаттарын тулуйар күүстээх санаалаахтр. Кэрэ аҥаардар бэйэлэрин билинэллэр. Эр дьон күүскэ кыһалыннахтарына сүрэхтэрин сүүйэр кыахтаахтар.
Сардаана сибэккини ордорор дьон эрэллээхтэр, кыахтаахтар, өркөн өйдөөхтөр, ардыгар улаатымсыйан да ылыахтарын сөп. Олоххо чэпчэкитик сыһыаннаһаллар, маскараады, хобу-сиби сэҥээрэллэр. Ол эрэн, элэккэй майгылаахтар, айар-тутар талааннаахтар.
Розаны сөбүлүүр дьон олоххо көхтөөхтөр, күүстээх санаалаахтар. Кинилэр дьоҥҥо истиҥник сыһыаннаһаллар. Атахтарыгар турбут дьон дьиэҕэ-уокка ырааһы, бэрээдэги ордороллор. Туруоруммут сыалларын туох да иһин ситиһэллэр. Бэйэлэрин хаһан да түһэн биэрбэттэр.
Гвоздиканы сөбүлээччилэр биир тыллаахтар, кэпсэтинньэҥнэр. Дьону тылларыгар киллэрэр, итэҕэтэр дьоҕурдаахтар. Ис киирбэх дьүһүннээхтэр, ылсыбыт дьыалаларын тиһэҕэр тиэрдэллэрин сөбүлүүллэр. Дьоҥҥо албыны, бэйэмсэх буолууну сөбүлээбэттэр.
Гербер сибэккини сөбүлүүр дьон үтүө санаалаахтар, аска-таҥаска улахан ирдэбиллэрэ суох. Олох тургутуутугар бэлэмнэр. Ол эрэн оҕолуу уйан санаалаах буоланнар көмүскэлэ суох курдуктар.
Ирис уонна гладиолус сибэккилэр сүгүрүйээччилэрэ күүс-уох бөҕөлөр. Кинилэр соҕотохсуйууну ордороллор. Баҕа санааларын олоххо киллэрэллэрин сөбүлүүллэр. Дьону кытта бытааннык билсэллэр. Үлэһиттэр, толоругастар, улахан тэрилтэ салайааччылара буолуохтарын сөп.
Пиона сибэккини сөбүлүүр дьон кыбыстанньаҥнар. Таптыылларын, таптаталларын сөбүлүүллэр, олус сексуальнайдар. Кытаанах майгылаах буоланнар, олоххо элбэҕи ситиһэр кыахтаахтар.
Ити курдук, өскөтүн эн кистээн көрөр, таптыыр киһигэр эбэтэр доҕоргор, төрөппүттэргэр, тапталгын, истиҥ сыһыаҥҥын кыайан эппэт буоллаххына, сибэкки көмөтүнэн тиэрдиэххин сөп.
