Хас биирдии дьиэ хаһаайката, куукунатыгар буоллун, хоһугар буоллун – бэрээдэги сөбүлүүр. Ол гынан баран, баҕарбатахпыт да иһин, арыт ол-бу бытархай мал-сал, ас-үөл миэстэлэрин булбакка, ыһылла сылдьар буолааччылар. Ону суох гынар наадаттан биир эмэ өрөбүл күн анаан дьаһаныахха сөп. Онуоха хайаан даҕаны маҕаһыынтан сыаналаах бэлэм бааҥкалары, дьааһыктары атыыласпакка, бэйэ илиитинэн, толкуйунан оҥорор үчүгэйэ биллэр. Бүгүн эһиги эрэллээх доҕоргут “Кыым” хаһыат тэттик сүбэлэри биэрэр.
Ыһылла сылдьар испиэссийэ, мокоруон...
Куукунабытыгар ыскааппыт иһин өҥөйүөххэйиҥ. Оо, дьэ кырдьык, ыһыллыбыт мокоруон, тостубут спагетти, салапаана хайдан тохтон эрэр куруппа, хайыы үйэ тохтон,түгэҕэ көстөн эрэр тума, испиэссийэ. Өссө биир долбууру арыйа баттыыбыт: оннун булбатах хаппах бөҕөтө, мунньуллубут салапаан бакыат үлүгэрэ. Бука, үгүс хаһаайка ыскааба маннык ыһыллыбыт буолуохтаах дии саныыбын.
Испиэссийэлэри кыракый өстүөкүлэ бааҥкаларга кутуохха сөп. Манна оҕо сиир пүрүөтүн бааҥката барсааччы. Эбэтэр кыра кээмэйдээх атын да бааҥка. Онтубут хаппаҕар маҕыньыыт сыһыаран баран, халадыынньык ойоҕоһугар эбэтэр ыскаап иһигэр хоруопкаҕа сааһылаан уурталыахха сөп. Кумааҕы хаалаах испиэссийэлэри таҥас туттарарынан эбэтэр былатыак ыйыыр кыракый билиэчиктэргэ туттаран баран, ыскаап иһигэр күрүчүөктэргэ ииллэххэ, оһуобай буолара чахчы.
Спагеттины харайарга былаастык бытыылканы (роса бытыылката барсар) быһаҕынан быһа баттаан баран, онно кутуллар. Эбэтэр өстүөкүлэ бааҥкаҕа кутуохха сөп. Көннөрү кыра кээмэйдээх хордуон дьааһык эмиэ барсар. Атах таҥаһын да, кумааҕы да дьааһыга буоллун. Таһын обуойунан, бэлэх суутунан, хаатынан, атын да өҥнөөх кумааҕынан силимниэххэ сөп.
Буорту буолбатын диэн
Бурууктаны халадыынньыкка угуллубат эбит! Түргэнник буорту буолбатын диэн, таһыгар тимир сиэккэҕэ уган харайыахха сөп. Оннук сиэккэатыыланааччы. Көннөрү өрбөх суумка да барсар. Сорохтор мас дьааһыкка, долбуурга харайаллар эбит.
Ньуоскалар, хомуостар...
Хас биирдии хаһаайка ас буһарарыгар арааһынай баһар-быһар, булкуйар-мэһийэр тэриллээх буолар. Ол хомуостарбытын, лаппаакыларбытын, үгэс курдук, ыскаап биир эмэ тардарыгар быраҕан сытыарабыт. Туттуллар чааһа кэллэҕинэ, ыксалга булбат үлүгэрэ буолааччыбыт. Маннык аска-үөлгэ туттуллар малы эмиэ сааһылыы ууруохха сөп. Ол хайдах?
Холобур, ыйанар ыскаап анныгар күрүчүөктэрдээх тимир турба курдугу иилиэххэ сөп. Прибордарбытын онно кэккэлэтэн кэбиһэбит. Эбэтэр халыҥ таҥаһынан анал сиэптэри тигэн, эт кырбыыр хаптаһыннарга истиэпилэринэн эбэтэр килиэйинэн силимнээн туттаран баран, эркиҥҥэ ыйаатахха да барсар.
Анал бааҥкаҕа, купсууҥҥа, иһиккэ угаттыахха эмиэ сөп. Көрдүү сатаабакка, тута көрөн ылар курдук. Мас дьааһык да оҥорон уктахха, тоҕо хомуллуо суоҕай.
Хаппах эмиэ анал миэстэлээх
Көстүрүүлэ, хобордоох хаппаҕа миэстэтин булбакка эрэйдээччи. Ону ыскаап аннынааҕы долбуурун ааныгар ыйыахха сөп.
Кэнсиэрбэ бааҥкатын хаппаҕа эмиэ ыскаап иһигэр ыһылла сылдьар буолааччы. Салапааҥҥа уган уктахха, аны ол салапааммыт алдьанан хаалан, эмиэ сатамньыта суох буолар. Бу сырыыга былаастык бытыылкабыт абырыыр. Хаппаҕы барытын ол былаастык иһигэр бэрээдэгинэн үрүт-үрдүгэр угуллар.Эбэтэр ыскаап иһигэр угуллар гына кыракый мас дьааһыкка, былаастык кэнтиэйнэргэ угуохха сөп.
Бурдук, саахар куулга туруо суохтаах
Кууллаах бурдугу, саахары, ирииһи атыылаһан баран, үгүс ыал соннук куулугар туруорааччы. Сорохтор улахан баакка, көстүрүүлэҕэ туруорааччылар. Олор эмиэ куукунаҕа миэстэ бөҕөтүн ылаллар. Төһө тиийэринэн былаастык кэнтиэйнэргэ кутан баран, ол былаастыгы ыскаап аллараа өттүгэр саһыара ууруохха сөп эбит. Оччотугар куукунаҕа бурдуктаах куул, саахардаах көстүрүүлэ бөскөйөн турбаттар. Холобур, бурдук наада буоллаҕына, ол кэнтиэйнэргиттэн баһан ылаҕын.
Тыа сиригэр былаастык кэнтиэйнэр мээнэ атыыламмат. Оннук түгэҥҥэ, биэс лиитирэлээх былаастык бытыылкаҕа бурдугу, саахары кутан, эмиэ ыскаап аннынааҕы долбууругар ууруллар.
Таҥас-сап эмиэ бэрээдэги сөбүлүүр
Сорох хаһаайка ыскаабын арыйдахха, киһи кыбыстыан курдук балаһыанньа буолааччы. Таҥаһы ыскаап долбууругар биир кууча суулуу тутан, эрийэ быраҕан кэбиһэллэр. Ол кэннэ наадалаах таҥаскын булан ыларыҥ саарбах. Ыксаллаах түгэҥҥэ, оннук буолбатын диэн, таҥаһы эмиэ бэрээдэктиэххэ сөп. Хордуон дьааһыкка, былаастык кэнтиэйнэргэ уураллар. Аны билигин маҕаһыыҥҥа “для хранения одежды” диэн анал таҥастыҥы матырыйааллаах сымнаҕас хаа атыыланар.
Эмп-томп анал миэстэлээх буолара наада
Эмп булгуччу бэрээдэктэнэн, сааһыланан, ыскаап үөһээ долбууругар ууруллара үчүгэй. Дьиэҕэ оҕо баар буоллаҕына, ирдэбил булгуччулаах. Маныаха ыскаапка куучалаан кэбиспэккэ, эми барытын былаастык кэнтиэйнэргэ, хордуон дьааһыкка угуохха.
Туйаара СИККИЭР.
