Урут кэпсэммитин курдук, Дууһа анал сайдар бырагырааммалаах (Дьылҕа) киһи голографическай киэбэ эбит. Ону Айыы Тойон Таҥара бэйэтэ айар. Онон хас биирдии киһи Айыы Таҥара хатыламмат биирдиилээн айбыт айымньыта буолар.
Оҕо үөскэҕэ оҥоһуллаатын кытары Ийэ уонна Аҕа Кутттар кыттыһан ууттан уонна аһыыр ас араас көрүҥнэриттэн Дууһа киэбин толорон киирэн бараллар. Ону кытта Буор Кут үөскүүр. Оҕо төрүүр, сайдар, өйдөнөр, ол аата Салгын Куттанар уонна улахан киһи буолар. Онон киһи Дууһаҕа баар Дьылҕа программатынан сирдэтэн, Аҕа уонна Ийэ куттар үлэлээбит үлэлэрин түмүгэр ситэр-хотор.
Киһи эт-хаан, өй-санаа өттүнэн сайдарыгар онно наадалаах бэссэстибэлэр аһыыр аһыгар толору кээмэйинэн баар буолуохтаахтар.
Киһи чэгиэн-чиргэл туруктанарыгар аска хайаан да Уу, Арыы, Белок, Саахар, Минераллар, Битэмииннэр наадалар. Ити бэссэстибэлэринэн Куттар, тутааччы дьиэни кирпииччэнэн тутан таһаарарын курдук, киһини таҥан, оҥорон таһаараллар.
Хайа эрэ бэссэстибэ тиийбэт буоллаҕына киһини таҥар матырыйаал тутах буолар, ол да буоллар тутуу тохтообот, түмүгэр таҥыллар киһи туруга дьиэктээх буолар.
Уу, Арыы, Белок, Саахар аска куруук кэриэтэ баар буоллахтарына үксүгэр битэмииннэр уонна минераллар тиийбэттэр.
Киһиэхэ хайаан да наадалаах макроэлеменнэр уонна микроэлеменнар манныктар:
Макроэлеменнэр - фосфор, калий, кальций, натрий, магний, сера уонна хлор .
Микроэлеменнэр - железо (тимир), йод, молибден, медь (алтан), цинк, марганец, хром, никель, олово (хорҕолдьун), кобальт, фтор, кремний, ванадий, селен.
Бу элеменнэри сэргэ өссө ультрамикроэлеменнэр наадалар дииллэр да билиҥҥитэ ситэ үөрэтиллэ иликтэр.
Бары билэрбит курдук, киһи доруобуйатын көннөрүнэригэр олус туһалаах минеральнай уунан эмтиир куруортар бааллар. Ити куруортар киһиэхэ тоҕо көмөлөһөллөрүй? Киһи олорор сирин уутугар, аһыыр аһыгар этэ-сиинэ наадыйар ханнык эрэ элеменэ, таайдахха микроэлеменэ, тиийбэт буолуохтаах. Ол түмүгэр доруобуйата мөлтүүр. Онтон куруорка тиийэн ол дойдутугар суох микроэлеменнээх уутун иһэн доруобуйата чөлүгэр түһэр. Ол гынан баран, дойдутугар төннөн кэлэн баран, аһын-үөлүн уларыппатаҕына киһи эмиэ били минерала тиийбэккэ хаттаан ыалдьара саарбаҕаламмат.
Минераллары сэргэ киһиэхэ улахан суолталаах битэмииннэр наадалар.
БИТЭМИИННЭР ХАЙА АСКА БААЛЛАРА УОННА ТУОХ ТУҺАЛААХТАРА
|
Обозначение витамина |
Название |
Основные источники |
Функция |
Признаки недостаточности |
|
A |
Ретинол |
Жир из печени трески и палтуса, печень крупного рогатого скота, молоко и молочные продукты, морковь, шпинат, кресс-салат |
Необходим для нормального роста и формирования эпителиальных тканей. Альдегидная форма витамина A необходима для образования зрительного пигмента родопсина, участвующего в темновой адаптации |
Кожа становится сухой, развивается сухость роговицы (ксерофтальмия) и дегенерация слизистых оболочек. Ухудшается, а при большом дефиците полностью нарушается адаптация к темноте. Если не добавлять витамин A в пищу, то в результате ксенофтальмии может развиться непроходящая слепота |
|
|
Тиамин |
Зародыши пшеницы или риса, экстракт дрожжей, непросеянная мука, печень, почки, сердце |
Участвует в качестве кофермента декарбоксилаз в химических реакциях тканевого дыхания, прежде всего в цикле Кребса |
Бери-бери – поражение нервной системы. Мышцы становятся слабыми и болезненными. Возможны параличи |
|
|
Никотиновая кислота |
Мясо, хлеб грубого помола, дрожжевой экстракт, печень |
Незаменимый компонент коферментов НАД и НАДФ, играющих роль акцепторов водорода в составе дегидрогеназ. Входит в состав кофермента A |
Пеллагра. Фотодерматиты. Сыпь. Диарея |
|
|
Пантотеновая кислота |
Широко распространён во всех пищевых продуктах |
Входит в состав кофермента A, молекула которого активизирует карбоновые кислоты в клеточном метаболизме |
Нарушение нервно-мышечной координации. Утомляемость. Мышечные судороги |
|
|
Пиридоксин |
Яйца, печень, почки, мука грубого помола, свежие овощи |
В фосфолированной форме участвует как кофермент в обмене аминокислот и жирных кислот |
Депрессия и раздражительность. Анемия. Деария. Дерматиты |
|
|
Цианкобаламин |
Мясо, молоко, яйца, рыба, сыр |
Участвует в синтезе РНК. Предупреждает развитие пренициозной анемии |
Пернициозная анемия |
|
C |
Аскорбиновая кислота |
Цитрусовые, зелёные овощи, картофель, томаты |
Участвует в метаболизме соединительной ткани и в образовании здоровой кожи. Необходим для синтеза коллагеновых волокон |
Цинга. Дёсны становятся слабыми и кровоточат. Не заживают раны. Не образуются волокна соединительной ткани. |
|
D |
Кальциферол |
Жир из печени трески и палтуса, яичный желток, маргарин, молоко; образуется в коже при воздействии солнечного света на липиды |
Регулирует всасывание кальция в пищеварительном тракте и связанные с кальцием обменные процессы. Необходим для образования костей и зубов. Способствует всасыванию фосфора |
Рахит – Нарушение кальцификации растущих костей. У маленьких детей характерным признаком рахита являются кривые ноги, а у детей постарше – вывернутые внутрь колени. У девочек-подростков наблюдается деформация тазовых костей, грозящая осложнениями при беременности. Остеомаляция – заболевание взрослых, выражающееся в костных болях и спонтанных переломах |
|
E |
Токоферол |
Зародыши пшеницы, ржаная мука, печень,зелёные овощи |
У крыс участвует в функциональной активности мышц и половой системы, препятствует гемолизу эритроцитов. Функция у человека неизвестна |
У крыс недостаточность может вызвать бесплодие. Наблюдается атрофия мышц и анемия, связанная с гемолизом эритроцитов |
|
H |
Биотин |
Дрожжи, печень, почки, яичный белок; синтезируется микрофлорой кишечника |
Играет роль кофермента в ряде реакций карбоксилирования. Участвует в синтезе белка и в трансаминировании |
Дерматиты. Мышечные боли |
|
K |
Филлохинон |
Шпинат, кочанная капуста, брюссельская капуста; синтезируется микрофлорой кишечника |
Участвует на конечной стадии синтеза протромбина в печения, являясь незаменимым фактором свёртывания крови |
При небольшой достаточности замедляет свёртывание крови. При дольшом дефицитекровь совсем не свёртывается |
|
M или |
Фолиевая кислота |
Печень, белая рыба, зелёные овощи |
Учасвует в синтезе нуклеопротеинов и в образовании эритроцитов |
Анемия, особенно выраженная у женщин во время беременности |
А – Ретинол, В1 – Тиамин, В3 (РР) – Никотиновая кислота, В5 – Пантотеновая кислота, В6 –Пиридоксин, В12 – Цианокаболамн, С – Аскорбиновая кислота, Д – Кальцеферол, Е – Токоферол, Н – Биотин, К – Филлохинон, М эбэтэр Вс – Фолиевая кислота. (5-с Ойуу)
ТӨРӨӨБҮТ ТҮӨЛБЭҤ АҺА ОРДУК ИҤЭМТИЭЛЭЭХ
Бу битэмииннэр уонна минераллар барылара ас биир көрүҥэр суохтар. Ол иһин аһыыр ас хайаан да араастаах буолуохтаах. Манна биири бэлиэтиэҕи баҕарыллар. Сорох аһы нитраттаах, бу ас куртахха куһаҕан үһү иҥин диэн ардыгар дьон сиэччитэ суох. Ол гынан баран, бэрт кыра-кыратык сиэн, хайа баҕарар киһиэхэ буортулаах дэнэр аһы доруобуйаҕа хоромньута суох сиэххэ сөп. Киһи организма кыралаан киирэр буортулаах бэссэстибэлэри туспа суулаан таска таһаарар, эбэтэр сүлүһүнүн мүлүрүтэр кыахтаах.
Биир ас көрүҥүн бата аһыыр буоллахха, киһи этэ-сиинэ наадыйар бэссэтибэлэрэ тиийбэтин таһынан, куртах, быар, ноор, очоҕос былчархайдара аҥардас биир хайысхалаах ферменнэри таһаарар буоланнар сылайаллар-элэйэллэр, ол кэмҥэ атын дьайыылаах ферменнэр үлэлээбэттэр. Онон ас аҥардас биир көрүҥүнэн эрэ аһааһын доруобуйаҕа буортулаах буолуон сөп. Ол иһин нэдиэлэҕэ балык, эт астары уларыта сылдьан сиэниллиэхтээх. Итини сэргэ иккис бүлүүдэ ханыыта (гарнира) эмиэ сырыы аайы уларыйара ордук.
Таҥарианство итэҕэллээхтэрэ нэдиэлэҕэ биирдэ күҥҥэ биирдэ эрэ аһыылларыгар сүбэлэнэр. Итини сэргэ, атын итэҕэллээхтэр постаналларын (аччыктыылларын) курдук, Айыы Таҥара итэҕэллээхтэрэ сылга биирдэ эмиэ сорох астартан аккаастанан, туттуна аһаан ыраастанар кэмнээх буолуохтаахтар.
Киһи, биллэрин курдук, тулалыыр эйгэтин төрөөбүт сирин оҕото. Бу сир уутун иһэн, манна мэччийбит сылгы, ынах этин сиэн, үүтүн иһэн, отонун хомуйан, балыгынан аһаан улааппыт буолан, этэ-хаана онно үөрэнэн хаалар. Онтуҥ өссө удьуордуур. Ол иһин төрөөбүт түөлбэтин аһа-үөлэ киниэхэ ордук иҥэмтэлээх буолар. Төрөөбүт түөлбэтин таһынан, бэйэтин дэриэбинэтин, оройуонун, улууһун, Сахатын сирин, Арассыыйатын аһа, атын дойду кэлии аһынааҕар ордук туһалааҕын киһи өйдүөхтээх.
ОҔО ЭРДЭҔИНЭ АҺААБАТАХ АҺЫН
КИҺИ УЛААТАН БАРАН АХСАРБАТ
Дьон болҕомтотун өссө да ситэ уура илик буолан баран, биир улахан суолталаах боппуруоһу таарыйаары гынабын.
Ол курдук, киһи аска сыһыаныгар оҕо эрдэҕинэ аһаабыт аһа улахан сабыдыаллаах эбит. Атыннык эттэххэ, оҕо эрдэҕинэ аһаабатах аһын киһи улаатан баран ахсарбат буолар. Ол иһин, саха аһын, саха бүлүүдэлэрин кэлэр күлүөнэ умнубатын, атарахсыппатын туһугар оҕолору төрөөбүт астарынан аһатыы, Айыы Таҥараны итэҕэйээччи уонна хас биирдии сахабын дэнэр киһи барытын эппиэттээх эбээһинэһэ буолар. Ону сэргэ саха аһа сахалыы ааттаах буоларын туруулаһыллыахтаах.
Итиччэтигэр эрэ чэгиэн ыччат үөскүөҕэ. Оччоҕо эрэ сахабын дэнээччи саҥа көлүөнэ баар буолуоҕа.
Сэҥээриилэр
газового оборудования. Продавец электрических приборов еврогаз.