Сэтинньи 25 – ахсынньы 1 күннэригэр сулустар тугу түстүүллэр?
Хой
Дьаныардаах-дьулуурдаах, көхтөөх, биир сиргэ иҥэн-батан олорбот сытыы Хойдорго ситиһиилээх сэттиэлэ. Хойдор өссө дьүккүөрдээх буоллахтарына, улахан ситиһии суолугар үктэниэхтэрэ. Сэттиэлэ саҥатыгар кыра уустуктар баар буолуохтарын сөп. Тус олоххо, дьиэҕэ-уокка хом санаһыы үөскээбэтин туһугар, иирсээҥҥэ кыбыллымаҥ. Онно киирэн биэрдигит да, өтөрүнэн хостонон тахсыаххыт суоҕа.
Оҕус
Барытын эрдэттэн үчүгэйдик былааннамматах буоллаххытына, мунаах-уустук соҕус сэттиэлэ күүтэр. Тапталга, чугас сыһыаҥҥа өйдөһүспэт сыһыан үөскээтэҕинэ – долгуйумаҥ уонна ыксаамаҥ. Кыра тулуур эрэ наада: барыта санаа хоту быһаарыллыа. Кимиэхэ эрэ аһара сыстаҥнаан,чугасаһа сатаан сылатымаҥ. Аһара хараҕы аалбатаххытына, “элэҥнээбэтэххитинэ”, кэһии-бэлэх биэрдэххитинэ – барыта табыллыа.
Игирэлэр
Ылыммыт былааҥҥыттан халбаҥнаама. Өссө лаппыйан киирэн истэххинэ – ситиһии эн санаабыккынааҕар түргэнник кэлэр кыахтаах. Болҕомтолоох буоллаххына, бэйэҥ тускун умнубатаххына, наһаа элбэх интэриэһинэй, сонун түгэннэр күүтэллэр. Араас үлэттэн-түбүктэн сынньана таарыйа, көргө-нарга, бырааһынньыкка сырыт, ол үөрүүнү эрэ буолбакка, элбэх туһаны аҕалыа. Сулумах игирэлэр олохторо сэргэхсийиэ.
Араак
Боппуруос бэйэтэ дьаалатынан быһаарыллан хааларын күүппэккэ, күүскэ үлэлээ-хамсаа, киирис. Туох да түргэнник, судургутук быһаарыллан хаалыа суоҕа. Онно чугас дьонуҥ көмөтүн туһан. Уустуктары туруурга түргэн түмүктэри оҥорума, самнан хаалыма, күнүүлээмэ – сэттиэлэ бүтүүтүгэр боппуруос барыта быһаарыллыа, оннун булуо. Уустук боппуруос түргэнник быһаарыллыбат, ону кыайарга тулуур наада.
Хахай
Бэйэҕэр бүгэн хаалбатаххына, хамсаннаххына бэрт элбэх интэриэһинэй сонун, дьыала күүтэр. Олоҕу чэпчэкитик, үөрэ-көтө ылын, сүрэҕэлдьээмэ – туох барыта кыаллан, кыайтаран барыа. Дьону үөрэтэн, ону-маны билээҕимсийэн сылатыма – ону кинилэр сөбүлээбэттэр. Бу сэттиэлэҕэ “былааһы ылан” чаҕылыҥныаххын аһара баҕараҕын эрээри, нөҥүө түһүмэ. Сэттиэлэ бүтүүтэ соһуччу көрсүһүү, билсиһии күүтэр.
Кыыс
Туохха барытыгар, ордук тапталга, ситиһиилээх күннэр-дьыллар тураллар. Өй-сүрэх икки ардыгар туох да мөккүөрэ суох, уруккуттан аалар кыһалҕаны быһаарар суолу тобулуоҥ. Эппиэтинэстээх, чуолкай уонна дьоҥҥо үтүө сыһыаннаах эрэ буолуоххун наада. Чугас, күндүтүк саныыр дьоҥҥор болҕомтолоох буол. Иирсээҥҥэ киирэн биэрбэт туһугар, имигэс өйдөөх, тобуллаҕас, болҕомтолоох буол.
Ыйааһын
Чугас дьоҥҥун кытта алтыһыыҥ күүстээх, сэргэх буоллаҕына, бэрт элбэх чаҕылхай, бэлиэ түгэннэр күүтэллэр. Дьоҥҥо көмөлөспүтүҥ уон оччонон улаатан эргийиэ. Уопсастыба үөһүгэр сырыт. Урут өйдөспөккө тэйсибит чугас дьоҥҥун кытта эйэлэс, ол эн бэрт элбэх кыаллыбатах боппуруоскун быһаараргар тирэх буолуо. Кимниин даҕаны иирсимэ, күөнтүү-киэбирэ сатаама – кыайтарыылаах хаалыаҥ.
Скорпион
Болҕомтоҕун үлэҕэр-хамнаскар эрэ буолбакка, тус олоххор эмиэ туһаайдаххына, дьону кытта алтыстаххына, элбэх үөрүүлээх түгэн, дуоһуйуу-астыныы күүтэр. Ордук – сэттиэлэ бүтүүтүгэр. Күндүтүк саныыр дьоҥҥор болҕомтолоох буол. Дьон үтүө дьыаланы бастаан оҥорорун күүппэккэ, бэйэҥ урут түһэн оҥор. Сэттиэлэ бастакы күннэригэр “мин сөпкө гынабын дуо?” диэн саарбахтыыр санаа киириэ. Кыһаллыма – сөпкө гынаҕын.
Охчут
Олоҕу чэпчэкитик ылынар, көхтөөх-дьаныардаах буоллаххытына, халбаҥнаабат майгыгытын көрдөрдөххүтүнэ – сыал-сорук барыта чэпчэкитик кыайтарыа. Дьон хараҕын ортотугар сылдьарга кыһаныҥ, санааҕытын уларытымаҥ, уустуктартан самнымаҥ, эйиэхэ үтүөнү баҕараллара саарбахтаммат да дьон сүбэлэрин истимэҥ – уустуктары барытын бэйэҕит кыайыаххыт. Сэттиэлэ бүтүүтэ үөрүүлээх бэлэх биитэр соһуччу үөрүү күүтэр.
Чубуку
Аһаҕас-сайаҕас, дьэллэм чубукуларга туһалаах сэттиэлэ. Күлүккэ бүгэн олорбот, саһа-куота сылдьыбат, үлэҕэ умса түспэтэх, көрү-нары уонна уопсастыбаҕа сылдьары сөбүлүүр чубукулары бэрт элбэх интэриэһинэй дьыалалар күүтэллэр. Тус олоҕу оҥосторго, дьону кытта үтүө сыһыаны олохтуурга элбэх кыайыыны-хотууну аҕалар күннэр-дьыллар. Болҕомто киинигэр сылдьаҕыт – барыта бэрт.
Күрүлгэн
Туохха да ыксаама, аа-дьуо сырыт, тулаҕар балаһыанньа наһаа түргэнник уларыйа турар. Боппуруос барыта бэйэтэ быһаарыллан хааларын күүтүмэ, эйигиттэн бэйэҕиттэн элбэх тутулуктаах. Бэйэ бодоҕун тардынан, турунан туран түһүстүҥ да – үтүө түмүк өр күүттэриэ суоҕа. Дьон эн сүбэҕэр, үтүө тылгар наадыйарын умнума. Уопутуҥ, үөрүйэҕиҥ суотугар үөскүүр кыһалҕаны барытын быһаарар кыахтааххын.
Балыктар
Олохторун уларытарга, сыалларын ситиһэргэ дьулуурдаах балыктарга бэрт чаҕылхай, ситиһиилээх, интэриэһинэй сэттиэлэ. Дьыаланы-куолуну барытын ыпсаран кэбиһэр кыах баар. Биир боппуруоһу хаста да быһаара сатыыртан куттаныма, тулуурдаах эрэ буолларгын, ону барытын чэпчэкитик оҥоруоҥ. “Туһата суох” дии санаатаххына, сыһыаны салгыыртан да, тохтотортон да куттаныма. Эн быһаарыныыҥ – саамай сөптөөх.
"Кыым" хаһыат сэтинньи 21 күнүнээҕи 46-с нүөмэриттэн.
