Хой
Төбөҕөр бииртэн биир сырдык санаалар, идиэйэлэр көтөн түһэллэр, күүһүҥ-уоҕуҥ таһынан быгыахтыыр. Ону туһанан, үлэҕэр уонна тус олоххор уларытыылары киллэр. Түргэн уларыйыыларга бэлэм буол. Тугуҥ барыта талан ылбыт курдук табыллан, карьераҥ үүнэн иһиэ. Чугас дьоҥҥун эмиэ умнума. Сүрэҕэлдьээмиэххин эрэ наада. Сэттиэлэ сүрүн сүбэтэ: саҥа бырайыагы эбэтэр хаһаана сылдьыбыт бырайыаккын саҕалаа.
Оҕус
Уоскуйан, холкутаан, үөскээбит балаһыанньаны болҕойон көр, үөрэт. Үп-харчы боппуруоһугар суһал уларыйыыларга бэлэм сырыт. Бу кэмҥэ бэрт уустук уонна суолталаах боппуруостары быһаарыаҕыҥ. Ону хайдах быһаараргыттан бэйэҥ эрэ буолбакка, чугас дьонуҥ дьыалалара эмиэ тутулуктаныа. Онон – сыыһыма. Сэттиэлэ сүбэтэ: күүскүн харыстаа, кураанахха ороскуотурума.
Игирэ
Өйүҥ-санааҥ – таһыччы, кэпсэтэр-алтыһар дьоҕуруҥ – ураты. Ол эбэтэр, суолталаах кэпсэтиилэри уонна боппуруостары, дьыалабыай дуогабардары түһэрсэргэ саамай табыгастаах кэм. Саамай сүрүнэ – хамсаныаххын наада. Чугас дьоҥҥун, оҕолоргун кытта ыкса алтыс, доруобуйаҕын көрүн.
Сэттиэлэ сүбэтэ: дьону кытта сыһыаҥҥын тупсарарга бэйэҥ кыаххын толору арый уонна туһан.
Араак
Дьиэ кэргэниҥ иһигэр дууһаҥ арыллар, манньыйар түгэннэрэ элбэх буолуохтара. Үлэҕэр-хамнаскар кыра мэһэйдэр баар буолуохтара эрээри, эн курдук дьулуурдаах киһи ону барытын холкутук төлө түһүөҕүҥ. Дьыалабыай бопппуруостары быһаарыыга кэрэ (күүстээх) аҥаардары кытта үчүгэй сыһыаҥҥын туһан. Эйиэхэ көмөлөһөр “күүстээх” киһи көстүө.
Сэттиэлэ сүбэтэ: сүрэҕиҥ тугу диирин иһит.
Хахай
Айылҕаттан бэриллибит ураты дьоҕуруҥ-талааныҥ толору арыллан кустук өҥүнэн чаҕылыйыа, ол көмөтүнэн балаһыанньаҥ өссө бөҕөргүө, кыаҕырыа. Уруккуттан ыраламмыт суолгун олоххо киллэрэр кыах үөскүө. Ол тута кыаллыбатаҕына даҕаны, ону ситиһэр эрэллээх хардыылары оҥоруоҥ. Кыайбат суолгун эрэннэримэ, тупсан көстө сатаама. Сэттиэлэ сүбэтэ: бэйэҕин сайыннар, аптарытыаккын үрдэт.
Кыыс
Холку, үүт-тураан эрээри, саҥа кыахтары саҕар кэм. Болҕомтоҥ, бириинчигиҥ-биһээлиҥ көмөтүнэн үлэҕэр ситиһиилэниэҥ. Дьиэҕэр-уоккар кириитикэнэнэн үлүһүйүмэ, баар балаһыанньаттан дуоһуйары эмиэ сатаа. Туох эрэ кэрэ, сонун эйгэҕэ кыттыһыаххын баҕараҕын. Онон доҕотторгун кытта култуурунайдык сынньан, бириэмэҕин туһалаахтык атаар. Сэттиэлэ сүбэтэ: тугу барытын былааннаан оҥор, эппиэтинэһи бэйэҕэр ылын.
Ыйааһын
Уоскуйан олох орто сүнньүн буларга, саҥа-сонун интэриэһинэй дьарыгы чопчулуурга барсар кэм. Соһуччу көрсүһүү, доҕордоһууга-тапталга тиэрдиэн сөптөөх билсиһии баар буолуо. Духуобунай өттүнэн үүнэргэ, дууһаҕытын уоскутарга дьулус, муударай дьоннуун кэпсэт. Олохтон үөрүүнү эрэ ыл уонна сүрэҕиҥ тугу этэринэн баран ис. Сэттиэлэ сүбэтэ: айар үлэ эйиэхэ үрдүк үөрүүнү эрэ аҕалыа.
Скорпион
Төрдүттэн түөрэ уларыйартан, хорсуннук инниҥ диэки баран иһэртэн чаҕыйыма. Үлэҕэр-хамнаскар саҥа, киэҥ саҕахтары-кыахтары арыйар түгэннэр буолуохтара. Тус олоххор истиҥ иэйии, сөпсөһүү эрэ арыаллыыр. Чугас дьонуҥ эн тускар олус кыһаллаллар, долгуйаллар. Эн кинилэргэ истиҥник махтан эрээри... аһара атаахтаама.
Бэйэҕэр бүк эрэллээх буол.
Охчут
Бэрт элбэх түһүүлээх-тахсыылаах, көхтөөх сэттиэлэ күүтэр. Эн күүһүҥ-кыаҕыҥ, дьулууруҥ – тобус-толору. Айанныырга, үөрэнэргэ, саҥа дьыаланы саҕалыырга бэртээхэй кэм. Чугас дьоҥҥун кытта аһаҕас, чиэһинэй буол. Туохтан эрэ аһара тутулуктааххын: малтан-салтан, чопчу дьонтон, урукку өйдөбүлтэн. Бэйэҕин “кыайан”, туһата суох баттыктартан босхолоно сатаа. Сэттиэлэ сүбэтэ: бытархай суоллары умнубакка эрэ, ыра санааҕын батыс.
Чубуку
Эн дьаныарыҥ-дьулууруҥ – ситиһии төрдө. Үлэҕэ-хамнаска бэртээхэй күн-дьыл турар. Ис куккар, дууһаҕар болҕомтоҕун уур, медитациялаа, айылҕаҕа сылдьан күүстэ эбин. Дьиэ кэргэн иһигэр сыһыан – аһара бэрт. Өрөбүллэр диэки сыһыаҥҥыт арыый тымныйыа эрээри – ол үчүгэйгэ. Күнүүлэһимэҥ.
Сэттиэлэ сүбэтэ: бэйэҥ кыайар эрэ дьыалаҕын былааннаа уонна ону тохтообокко тиниктээн ситиһэ сатаа.
Күрүлгэн
Элбэх иэйиини бэлэхтиир сэттиэлэ. Дьаныар-дьулуур өттө кыайтардаҕына, эйиэхэ саҕыллыбыт идиэйэлэртэн улахан дьыала үөскээн тахсыан сөп. Тус олоххор – тугу да ыксатыма, барыта кэминэн баран, туолан иһиэ. Таһыттан үбүнэн-харчынан көмө кэлиэн сөп. Ону олус таба туһанар кыахтааххын. Бу иһин дьылҕаҕар махтанаргын умнума. Сэттиэлэ сүбэтэ: куһаҕан дьону кытта алтыһыма, үтүө дьон эрэ ортотугар сырыт.
Балыктар
Элбэх иэйиилээх-куойуулаах кэм. Атын дьон кыһалҕатын өйдүүрүҥ эн дьону кытта сыһыаҥҥын тупсарыа. Айар үлэ эйиэхэ үөрүүнү-көтүүнү, уоскулаҥы эрэ аҕалыа. Соһуччу бэлэх, бириэмийэ кэлэн үөрдэр чинчилээх. Үлэҕэр дьаныардаах уонна тобуллаҕас буол. Бу кэмҥэ иччилээх түүллэри түһүөххүн сөп. Ону сөпкө тойоннуу сатаа. Сэттиэлэ сүбэтэ: айымньылаахтык сыһыаннаһан ыра санааҕын батыһан баран ис.