Киир

Киир

Хой

xoy

Үгүс хойдор инники олохторун былааннаан, иннилэрин-кэннилэрин көрүнэ сылдьаллар. Бу күннэргэ аһара боччумнаахтар. Ол эрээри кэллиэгэлэр өттүлэриттэн үтэн-анньан көрөөччүлэр бааллар. Өйдөспөт түгэн үөскээтэҕинэ, санааҕын этэн баран биирдэ араҕыаҕыҥ. Өрөбүллэри дьиэ кэргэҥҥин кытта атаар. Баанньыкка, саунаҕа сылдьан күүскэ сынньан. Үп-харчы киириитэ куһаҕана суох, тэтимҥин ыһыктыма. Тус истиилгин уларытар туһунан санаа арахпат буолбут.

Оҕус

ogyc

Тулалыыр дьоҥҥун кытта тыл-тылга киирсибэт буобуккун. Тапталлааххын кытта киҥир-хаҥыр кэпсэтии элбээбит. Урут эмиэ маннык буола сылдьыбыта. Кыдьыгыҥ киирдэҕинэ, наһаа сүрдээххин. Арыый да сымныы түһэрин буоллар. Нэдиэлэ саамай ыарахан күнэ сэрэдэ буолуоҕа. Бу күн үлэҥ икки-үс бүк элбиэҕэ. Саҥа билсии-көрсүү эйгэтин хаҥатарга өрөбүллэр табыгастаах буолуохтара. Санаа-хоту сырыт, ыра санааҕын хараххар оҥорон көр, туохтан да куттаныма.

Игирэлэр

igire

Игирэлэр үөрэх, үлэ чааһыгар ыарахаттары көрсүөхтэрэ. Ордук суот-учуот үлэһиттэрэ. Кэллиэгэлэргин кытта сыһыан биллэ тупсубут. Нэдиэлэ бүтүүтэ киһи өйүгэр баппат сураҕы истэн, олус соһуйуоҥ. Мээнэ дьону итэҕэйэн иһимэ. Нэдиэлэ бастакы күннэрэ холкутук ааһыахтара, оттон өрөбүллэр киириилээх-тахсыылаах буолуохтара. Быыстапкаҕа эбэтэр истиҥ кэнсиэргэ сылдьан санаалыын чэпчиэҥ. Киэһэ утуйуоҥ иининэ сөбүлүүр киинэҕин көр, оччоҕуна минньигэстик утуйуоҥ.

Араак

rak

Тапталлааххар интэриэһиҥ оһон хаалбыт курдук. Киниттэн тымныы салгын илгийэр. Атах тэпсэн олорон кэпсэтиэххэ, санааны үллэстиэххэ наада. Киэҥ-холку майгылаах, тулуурдаах буол. Истиҥ кэпсэтии кэннэ тустаах түмүк оҥоһуллан, сыһыаны тупсарарга үлэ ыытыллыаҕа. Эрдэттэн барытын быһаарыма, ыксаама, бириэмэни тиэтэтимэ. Үлэҥ этэҥҥэ баран иһэр, харчы куһаҕана суохтук киирэр. Айар эйгэлээхтэр иэйиилэрэ хаһааҥҥытааҕар да уһуктан сылдьар. Онон таһаарыылаах үлэ күүтэр.

Хахай

xaxai

Үлэ да элбэх, алтыһан ааһар дьонуҥ да элбээбит. Ол, биир өттүнэн, үчүгэй, эмиэ да сылаалаах. Ис туруккар уларыйыы баран, олоххо-дьаһахха, буола турар уларыйыыларга сымнаҕастык сыһыаннаһаҕын. Тапталлааххын кытта сыһыан уустугурар түгэнигэр эппиэтинэстээх буол. Дьиэлээхтэриҥ эйигиттэн болҕомтону наһаа эрэйэллэр. Олоххор успуорду киллэрдэххинэ, өссө табыллыаҥ, биллэ тупсуоҥ. Тас көрүҥҥэр болҕомто уурарыҥ наада.

Кыыс

kuus

Дьыалабыай көрсүһүүлэри эрдэттэн былаанныырыҥ ордук. Наһаа наадалаах үлэни толоро сылдьаҕын, сотору кэминэн эйигин ситиһии күүтэр. Эн ситиһии диэки бытааннык, ол эрээри эрэллээхтик баран иһэҕин. Олох ыарахаттарын туоруурга, куһаҕаны түргэнник аһарарга үөрэн. Төрөппүттэргин кытта санааҕын үллэһин, кинилэр сүбэлэрин оттомноохтук иһит. Бу нэдиэлэни чугас дьоҥҥун кытта бииргэ атаарыаҥ.

Ыйааһын

uyaahun

Көннөрү кыһалҕаны да быһаарарга ыарахаттары көрсүөҥ. Ис кыаҕыҥ уостан сылдьар кэмэ. Наһаа санааҕа-онооҕо ылларар буолбуккун, түүн үчүгэйдик утуйбаккын. Бэйэҕин албыннаныма, бастатан туран, бэйэҥ иннигэр чиэһинэй буол. Сүрэх баҕатын сүһүөх уйбат дииллэринии, элбэҕи ылыныма. Аһаҕастык, чугастык алтыһар киһигин кытта санааҕын үллэһин, туох мэһэйдиирин кэпсээ. Бу күннэргэ ис туруккун кытта элбэхтик алтыһыаҥ, сөптөөх суолу тобулан, инники диэки эрэллээхтик хардыылыаҥ.

Скорпион

ckorpion

Аймахтаргын кытта сыһыаны бөҕөргөтөргө сыраҥ-сылбаҥ бараныаҕа. Тоҕо кинилэртэн тэйэн хаалбыккын, аһаҕастык быһаарыаҥ. Эйигин истиҥ кэпсэтии күүтэр, ол кэннэ санааҥ уларыйыа. Наһаа соҕотохсуйбут, чуҥкуйбут курдук бэйэҕин сананыма. Кыах баар буоллаҕына, элбэхтик күүлэйдээ, көй салгыҥҥа сырыт, хааман биэр. Нэдиэлэ бүтүүтэ салалтаҕыттан үөрүүлээх сонуну истиэҥ. Өр сылларга ыра санаа оҥостубут баҕа санааҥ туолар чинчилээх.

Охчут

oxchut

Сөбүлүү көрбүт киһигин кытта билсээри долгуйуу бөҕөтө буолбуккун. Ол хайдах ааһара эйигиттэн тутулуктаах. Барыта табыллар ини... Сулумахтар аналларын көрсөөрү ыксаабыттар быһыылаах. Сытыырхайбыккыт. Кэрэ аҥаардар тус истииллэрин тупсаран, саҥа таҥас-сап, көмүс киэргэл атыылаһыахтара. Үлэ чааһыгар бу күннэр чуумпу соҕустук ааһыахтара, улахан ситиһии да, түһүү да бэлиэтэммэт. Доруобуйаҕытын үчүгэйдик көрүнэ сылдьыҥ.

Чубуку

chybyku

Үп-харчы кырыымчык соҕус. Холобур, атыылаһыахтаах малгытыгар харчыгыт тиийбэт. Онон харчыны сөпкө туһана сылдьыҥ. Сороҕор мээнэ ыһан кэбиһэр эбиккин уонна кэмсинэртэн соло булбаккын. Уопсастыбаннай үлэҕэ биир санаалаах дьоннуун көрсөргө, саҥа бырайыактары ырытыһарга туһалаах күннэр. Саҥа билиигин-көрүүгүн төбөҕөр хатыы сырыт, наада буолуоҕа. Бэйэҕин лиидэр быһыытынан көрдөрөргөр кыах бөҕө баар.

Күрүлгэн

kyrylgen

Атын дьон ситиһиилэригэр ымсыырыма. Бэйэҕин атыттары кытта тэҥнээн көрөр үгэстээх эбиккин. Ким эрэ эйигиттэн чорбойдоҕуна, искэр наһаа кыһыйаҕын. Ити -- мөкү хаачыстыба. Эн туох баар итэҕэскин-быһаҕаскын тапталлаах киһиҥ билэр. Кини сүбэтин иһит, өһүргэнимэ. Үлэҕинэн биллэр-көстөр дьоннуун алтыһыаҥ, саҥа толкуйдар киириэхтэрэ. Ол эрээри бииртэн бииргэ көһө сылдьыма. Харчы уу курдук устуо, хамнаскын мыынарыҥ күннэтэ улаатан иһиэ.

Балыктар

balyk

Үүнэр нэдиэлэни сэргэхтик көрүс, кэлэн-баран ис. Түөрт истиэнэни манаан дьиэҕэр сытыма. Өскөтүн салайааччы буоллаххына, бэйэҥ тула чахчы үлэҕэ баҕалаах, үчүгэй күүстээх хамаанданы түмүөххүн наада. Эйигин таҥнары тардааччылар сотору туоруохтара. Саамай сүрүнэ, сыалы-соругу сөпкө туруорунуохха наада. Эйигин наһаа таптыыр, ытыктыыр, чугастык саныыр киһи баар эбит эрээри, эн болҕомтоҕун уурбат эбиккин.

Санааҕын суруй