Киир

Киир

Хой

хой

Бу нэдиэлэҕэ эйигиттэн тулуур наада. Төһөнөн уустук да, соччонон өрө баран иһиэҕиҥ. Тулалыыр дьоҥҥун кытары өйдөспөт түгэн баар. Хайдах эрэ санаалыын-оноолуун муунтуйбуккун, сылайбыккын. Ол эрээри ыһыктынан кэбиһимэ. Күннэтэ туттар малгын-салгын харыстаа. Сыаналаах мал алдьанар чинчилээх. Нэдиэлэ бүтүүтэ олус үөрүүлээх сонуну истэн, санаалыын чэпчиэҥ. Холкутук сырыт.

Оҕус

о5ус

Доҕотторгун, тапталлааххын, чугас дьоҥҥун кытта алтыһыыттан дуоһуйбаккын. Быһыыта, кинилэртэн олус элбэҕи ирдиигин... Өскөтүн, туох эрэ чопчу дьыалаҕа күүскүн-күдэххин барыыр буоллаххына, чугас дьонуҥ эмиэ оннук санаалаахтар диэн буолбатах эбит. Аны туран, хаан уруу аймахтаргар эн көмөҥ олус наада. Ордук төрөппүттэргэр болҕомтолоох буол. Дьиэ кэргэҥҥэр лиидэргин, эппиэттээх кэмҥэ быһаарыыны түргэнник ылаҕын.

Игирэлэр

игирэ

Олоххор туох эрэ саҥа саҕахтары киллэрэр туһунан ыралыыгын. Балаһыанньа төһө да уустук буоллар, олох үчүгэй эрэ өрүтүн көрө сатыыгын. Кэллиэгэлэр өттүлэриттэн ыгыы-түүрүү олус элбээбит. Ону ыар баттык оҥосто сырыттаххына, доруобуйаҕар охсууну ылыаххын сөп. Кытаатан үчүгэйи эрэ ыралана сырыт. Дьиэ кэргэн сыһыана бөҕөргүүрүгэр сыраҥ-сылбаҥ олус эрэйиллэрин өйдөө уонна кытаат. Төрөппүт уонна оҕо икки ардыгар сыһыан олус үчүгэй.

Араак

араак

Бииртэн биир кыһалҕа үөскээн иһэр. Үп-харчы кыһарыйыыта баар. Ону быһаара охсуохха наада. Үлэҕэр саҥа кэрдиис кэм саҕаланыан сөп. Салалтаҕа бэйэҕин биллэрэн хаалыаххын наада. Ол эрээри үлэҕэ түүннэри үлүһүйэр наадата суох. Доруобуйаҥ хаһааҥҥытааҕар да мөлтөөн сылдьар. Уопсайынан, бу күннэргэ туруккун кэтэнэ сырыт. Харчыҥ отой тиийбэт буоллаҕына, чугас дьоҥҥуттан иэстэһэриҥ ордук. Хабалаҕа эрэ кииримэ.

Хахай

хахай

Тугу эрэ ситиһиэххин баҕарар буоллаххына, бэйэҥ эрэ сүүрүөххүн наада. Атыттар көмөлөрүгэр наадыйыма, тус кыаххын эрэн. Ыксаллаах быһыыга-майгыга сатабылгын көрдөрүөҕүҥ. Түбүктээх үлэ кэннэ уоскулаҥ күннэрэ үүнүөхтэрэ. Маны таһынан туох эрэ саҥа билиини-көрүүнү иҥэринэргэ тоҕоостоох кэм. Бириэмэҕин халтайга ыытыма, туһалааҕынан дьарыктан. Тапталлааххын кытта уопсай санаанан, туох эрэ дьикти түмүккэ кэлиэххит.

Кыыс

кыыс

Тапталлааххын кытта өйдөспөт буолуу баар. Санааҕа ылларыма. Кыратык тыын ыла, сынньана түс. Эйиэхэ саамай үчүгэй дьарык – успуорт. Эбэтэр дьиэ ис-тас үлэтин толоруу, күүстээх үлэ. Бу күннэргэ санааҕын сааһыланан, олох-дьаһах туһунан толкуйдан. Бииргэ төрөөбүттэргин кытта сибээстэһэ, алтыһа сырыт. Маны таһынан таҥаскын-сапкын көрүнэриҥ, аскын-үөлгүн хонтуруолланарыҥ ордук.

Ыйааһын

ыйааьын

Бу нэдиэлэҕэ тус интэриэскэр элбэҕи үлэлиэҥ, онтуҥ үтүө түмүктээх буолуоҕа. Эбии дохуот киириитэ куһаҕана суох. Сыыһа-халты эрэ туттан кэбиспэтэргин... Өскөтүн салайааччы эбэтэр бас-көс дуоһунастаах киһи буоллаххына, кэллиэгэлэргэр сыһыаҥҥын хонтуруоллан. Кыра-хара дьону аһара сэниир эбиккин. Дьиэлээхтэргэр эмиэ бардамныырыҥ элбээбит. Соччо көрүөн-истиэн баҕарбат киһиҥ сибээскэ тахсыаҕа.

Скорпион

скорпион

Барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах. Нэдиэлэ бүтүүтэ үтүө көрсүһүү күүтэр. Үлэҕэр өрүү да олус эппиэтинэстээххин. Саҥа идиэйэлэриҥ ыһылла сылдьаллар. Чугас киһигэр тылгын биэрбит буоллаххына, ону толоруоххун наада. Куһаҕан дьаллыктан аккаастанар кэм үүммүт. Онон түһүнэн кэбис. Маныаха буоларга-буолбакка ньиэрбэҕин бараама. Була сатаан дьиэлээхтэргин кытта аахсыма, айдааны үөскэтимэ.

Охчут

охчут

Дьиэни өрөмүөннүүргэ табыгастаах. Бу нэдиэлэҕэ үлэни үмүрүтэн, туттумахтаан хаалыахха наада. Саҥа мал-сал атыылаһар буоллаххына, ымпыктаан-чымпыктаан, хаачыстыбатын эрдэттэн үөрэт, бил-көр. Кэнэҕэс харчы кырыымчык буолуоҕа, онон ыһа-тоҕо бараама. Аҕа саастаах дьон, ыарыыны ыраланымаҥ, барыта этэҥҥэ буоларыгар эрэниҥ. Күннээҕи аһылыккытын хонтуруолланыҥ.

Чубуку

чубуку

Эйиэхэ билигин сырдык салгын, ыраас санаа олус наада. Ис санааҕын чугастык алтыһар киһигэр кэпсээ, санааҕын үллэһин. Ол гынан баран тус санааҕын кимиэхэ да соҥноомо. “Мин этэрим сөп” диэнинэн салайтарыма, чугас доҕоруҥ санаатын учуоттуур суолталаах. Дьиэҕин-уоккун сууйа-тарыы, таҥаскын-сапкын көрүнэ сырыт. Үп-харчы киириитэ үчүгэй, онон төһө кыалларынан эбээһинэскин толорон үлэлии сылдьарыҥ сөп.

Күрүлгэн

курулгэн

Эн тускунан соччо үчүгэйэ суох тыл-өс тарҕаммыт. Бу түгэҥҥэ күүстээх санаалаах буоларыҥ ордук. Мээнэ дьону эрэнимэ, тус кистэлэҥҥин ыһа-тоҕо кэпсээмэ. Уопсайынан, бэйэ бодотун тардына соҕус сырыт. Нэдиэлэ бүтүүтэ харчыга олус наадыйыаҥ, үлэҥ элбиэ. Ол эрээри барыта этэҥҥэ буолуоҕа. Онон эрдэттэн санааны түһэрэр, харах уутун тоҕор наадата суох. Дьиэҕэр истиҥ, сылаас сыһыаны олохтоо.

Балыктар

балыктар

Дьоһуннаах кэпсэтии күүтэр. Онно хайдах сыһыаннаһаргыттан тус олоҕуҥ салаллыаҕа. Бу – ордук сулумахтарга сыһыаннаах. Тугу эрэ саарбахтыыр буоллаххына, ыйытартан кыбыстыма. Маныаха кистэлэҥ талааҥҥын дьоҥҥор-сэргэҕэр көрдөрүөххүн, биллэриэххин сөп. Туох эрэ дьикти уонна олус умсугутуулаах дьарыктаах эбиккин. Баҕа санааҥ туоларыгар эрэн, туохтан да санааҕын түһэримэ. Настарыанньалаах сырыт.

Санааҕын суруй