Хой

Хаан уруу аймаххын кытта иирсиэххин сөп. Уруккуну-хойуккуну былыт саппыта диэн санаанан салайтарар ордук. Быстах санаа киирэн, суолтата суох тыл-өс кутуллар чинчилээх. Соҕотохсуйбут сүрэхтэр аналларын көрсөллөрүгэр кыах баар. Аны туран, чугас доҕоттор сүбэлэрэ улахан суолталаах буолуоҕа. Күүрээннээх үлэ нэдиэлэ түмүгэр күүтэр, онон бэлэм сырыт. Үлэҕэр суолталаах уларыйыы күүтэр, бэйэҕин үчүгэйдик көрдөрүөххүн наада.

Оҕус

Дьыалабыай кэпсэтии, айан күүтэр. Үгүс Оҕус уһун айаҥҥа турунаары бэлэмнэнэр. Уопсайынан, бу күннэри эппиэтинэстээхтик атаарыаҥ. Үлэттэн саҕалаан тус олоххо тиийэ араас уларыйыы буолуо. Онон быһыыттан-майгыттан куттаммакка, кимэн киирэн ис. Тапталлааххын кытта сыһыан саҥа үктэлгэ тахсан иһэр. Ыаллар кэккэлэрэ кэҥиир чинчилээх, сотору кэминэн үөрүүлээх сонуну истиэххит. Сулустар эйиэхэ доруобуйаҕын көрүнэргэр сүбэлииллэр.

Игирэлэр

Билигин даҕаны миэстэҕин үчүгэйдик булуна иликкин. Бииртэн биир хайысхаҕа көһө сылдьыбакка, биир суолу талар ордук. Иллэҥ кэмҥин сороҕор халтайга ыытар эбиккин. Аны туран, күннээҕи ороскуоккун болҕой. Харчыгын мээнэ “ыһан” кэбиһимэ. Тапталга тулуур уонна дьулуур наада. Соҕотохсуйбут санааҕар сиэрэ суох саҥаран-иҥэрэн ылыаххын сөп. Мантан чугас киһиҥ олус хомойор. Санааҕын үчүгэйдик сааһылан уонна тылгын-өскүн кыатан.

Араак

Үлэҕэр күүстээх исписэлиис, профессионал буоларгын өссө биирдэ көрдөрүөҥ. Салалтаҥ эн үлэҕин сыаналыыр, кэлэктиипкэ үтүө холобур буолаҕын. Ол эрээри, бэйэҕэр олус элбэх эппиэтинэһи ылыныма. Үлэҕэ үлүһүйэн, дьиэлээхтэриҥ күлүккэ хаалыахтарын сөп. Ол иһин кытаатан үлэни уонна тус олоҕу дьүөрэлээ. Сулумахтарга интэриэс күүһүрбүт, тас көстүүлэрэ биллэ тупсубут. Онон тус олоҕу оҥосторго саамай көдьүүстээх кэм кэлбит.

Хахай

Хаһааҥҥытааҕар да чэпчээн сылдьаҕын. Тоҕо диэтэххэ, санааҕын үллэстэр чугас доҕоруҥ эйиэхэ көмөтө элбэх. Ол хайаатар да тапталлаах киһиҥ буолбакка, көннөрү доҕор, дьүөгэ буолуон сөп. Үлэҕэр түбүк-табык элбэх, мантан антах өссө саҥа бырайыактар баар буолуохтара. Өскөтүн, айаҥҥа турунар буоллаххына, сиэри-туому тутуһан сырыт. Аҕам саастаах Хахайдар доруобуйаларын көрүнэ сылдьыахтарын наада.

Кыыс

Бу күннэри чуҥкук соҕустук атаарыаҕыҥ. Дьиэҕиттэн быкпакка да олордоххуна көҥүлүҥ. Ол эрээри дьиэҕэ олоруу туһата суох диэн буолбатах. Саҥа идиэйэлэр уһуктуохтара, салгыы олоххун-дьаһаххын хайдах тэринэр туһунан толкуйданыаҥ. Таптал долгутар ыйытыктарын барыларын кытта ырытар наадата суох. Эрэнэр дьоҥҥун кытта санааҕын үллэһин. Өрөбүллэри көхтөөх соҕустук айылҕаҕа атаарарыҥ буоллар, өссө үчүгэй буолуо этэ.

Ыйааһын

Үлэҕэ үктэтиилээх соҕус күннэр үүммүттэр. Барыта эн былааннаабытыҥ курдук буолуо суоҕа. “Көлүөһэҕэ маһы угааччылар” көстүөхтэрэ. Онон дьыалабыай кэпсэтиигэ ыгылыйбакка, бэйэҕин сатабыллаах соҕустук көрдөрүөххүн наада. Тус олох чааһыгар улахан уларыйыы суох. Саҥа дьоннуун алтыһыы элбэх, онон тустаах сибээһи олохтуурга табыгастаах. Олорон хаалбакка, сытыы-хотуу буолуоххун наада. Үлэ кыһалҕатын дьиэҕэ “соһума”, ньиэрбинэйдээмэ.

Скорпион

Тапталга табыллыыһыгын. Эдэрдэр төлөннөөх, имэҥнээх тапталга куустарбыттар. Түүҥҥү олох сүпсүлгэнэ бөҕө... Эр дьон үлэҕэ эппиэтинэстэрэ күүһүрбүт, дьыалабыай буолбуттар. Оттон дьахталлар, төттөрүтүн, сүрэҕэлдьээн, ээл-дээл сыһыаны үөскэппиттэр. Успуорду күннээҕи олоххутугар хайаан да киллэриэххитин наада, эти-хааны эрчийии кэмчи. Өрөбүллэри баҕаҥ хоту доҕотторгун кытта көй салгыҥҥа чаҕылхайдык атаарыаҕыҥ.

Охчут

Бэйэҥ кыаххар эрэллээх буол. Бэйэҕэ эрэл намыһаҕыттан сылтаан, туох эрэ суолталаах үлэни тиһэҕэр тиэрдибэккэ сылдьаҕын. Онон тус кыаххар эрэниэххин уонна итэҕэйиэххин наада. Сыаналаах малы-салы харыстаа. Ороскуоттаах соҕус нэдиэлэ күүтэр. Суоппар быраабын саҥа ылбыт дьон, суолга-иискэ болҕомтолоох буоларгыт наада. Тус олоххор таайыллыбатах таабырын элбэх. Өрөбүллэри сүрэҕиҥ аҥаарын кытта чуумтутук атаарарыҥ үрдүк үөрүүнү аҕалыаҕа.

Чубуку

Үлэҕэр уонна тус олоххор эппиэттээх күннэр тосхойбуттар. Бииртэн биир уларыйыы буола турар. Холобур, карьераҕар өссө биир саҥа бырайыак силигин сиппит. Онно иҥэ-тоҥо хорутуулаахтык ылсан үлэлиэххэ наада. Салгыы тус олох чааһыгар. Соторутааҕыта саҥа билсибит киһиҥ күннэтэ үөрүүнү аҕалыа. Эһиги сыһыаҥҥыт өссө истиҥ буолар чинчилээх. Аны туран, доҕотторго эмиэ болҕомто уурар, бириэмэ аныыр наада. Кинилэр, эйигин кытта алтыһан, үөрүөхтэрин-көтүөхтэрин баҕараллар.

Күрүлгэн

Күүстээх үлэ күннэрэ үүммүттэр. Өрөбүллэри кытта үлэҕэ атаарар чинчилээххин. Үлэҥ мунньуллан хаалбыта – бэйэҥ ночоотуҥ. Онон аныгыскыга күҥҥүн былааннаан, эрдэттэн үлэни аччата сылдьар көдьүүстээх буолуоҕа. Бу күннэргэ кими да кытта иирсибэккэ, холкутук сылдьыҥ. Түбүктээх күннэр сүрүн үөрүүлэрэ – тапталлааххын кытта истиҥ сыһыаҥҥыт. Төрөппүттэр, кытаатан оҕолоргутун кытта кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьыҥ, оҕолор ийэттэн, аҕаттан тапталы, сылаас сыһыаны ирдииллэр.

Балыктар

Сулумахтар тапталга табыллыахтара. Уопсайынан, ыаллар да сыһыаннарыгар истиҥ иэйии, өйдөһүү-өйөһүү үөскээбит. Онон истиҥ сыһыаҥҥа уйдара сылдьар киһи ситиһиитэ элбэх буолуоҕа. Үлэттэн да дьоллонуу элбиэҕэ, ол эрээри үлэҥ наһаа элбэх. Өрөбүллэри дьиэҕэ сыппакка кэлии-барыы аргыстаах атаарар ордук. Ыра санаа, сыал-сорук туоларыгар кыах үрдүк, онон түгэни мүччү тутума. Доруобуйаҕын көрүнэр буолбутуҥ биллэр, туругуҥ биллэ тупсубут, настарыанньаҥ көтөҕүллүбүт. Кытаат!