Оннук да буолуо ээ. Сүрдээх баараҕай, суон да суон эттээх. Хатырыга да олус халыҥ, кытаанах. Аҥаардастыы мэҥэ халлааҥҥа таласпыт лабаалара эдэр мас саҕа суоннаахтар. Сайынын лабааларын күлүгэр киирдэххинэ, бэл диэтэр, күн сардаҥалара курдаттаабат буолуохтарыгар диэри хаххалыыллар. Онон тиит анныгар отчуттар сөбүлээн сынньанааччылар, – диэн Хабырыыс оҕонньор кэпсээнин саҕалыыр. – Күһүн-саас ити тииттэн наһаа ырааҕа суох чүөмпэҕэ уонна аттынааҕы дүөдэлэргэ кус түһээччи. Биирдиилээн булчуттар онно тахсан, дурда оҥостон сытааччылар, дүөдэлэри кэрийээччилэр. Биирдэ үһүө буолан чүөмпэҕэ дурда оҥостон сыттыбыт. Борук-сорук түһүөн быдан иннинэ кэлбиппит да, кус олох биллибэтэ. “Халлаан суһуктуйуута көтөр ини” диэн утуйардыы оҥоһуннубут. Ону-маны сэлэһэ сытан утуйан хааллыбыт. Арай сарсыарданан ким эрэ өттүккэ анньыбытыттан уһугуннум. Өндөйөн көрбүтүм, уолаттарым хайыы үйэ турбуттар. Сааларын тутан олороллор. Халлаан суһуктуйбут. Үстүөпэ “саҥарыма” диэн тарбаҕын уоһугар даҕатан көрдөрдө уонна чүөмпэ диэки ыйда. Өйдөөн истибитим, чүөмпэ сарсыардааҥҥы туманын быыһыгар кус саҥата иһиллэр. Дьонум ону чуҥнууллар эбит. Кус саҥата улам чугаһаатар чугаһаан истэ. Сотору буолаат, биир чыркымай туман быыһыттан устан таҕыста. Маатырҕаан саҥата-иҥэтэ сүрдээх. Доруобунньук тиийэр сиригэр кэлбитигэр саа ньиргийэ түстэ. Тыаһын дуораана куула тыаҕа иһилиннэ. Арай көрбүппүт, чыркымайбыт туох да буолбатаҕын курдук уста сылдьар, син биир маатыргыырын тохтоппото. Дьиктиргээтибит, муодарҕаатыбыт аҕай. Арай биир уолум ылла да, иккитэ субурутан кэбистэ. Тыас өрө ньиргийэ түстэ да, куспут син биир устубутун курдук уста сылдьар. “Эс, таптарбатах да буоллаҕына, үргэн хаалыахтаах этэ” диэн өссө күүскэ муодарҕаатыбыт. Оттон куспут биһиги баарбытыгар наадыйбатах, билбэтэх курдук, саҥара-саҥара уста сылдьар. Уолаттарым: “Хабырыыс, аны эн ытан көр. Баҕар, бааһырбыт кус буолуо. Биһиги ботуруоммут мөлтөх быһыылаах”, – дэстилэр. Кырдьык, мин ботуруонум кинилэртэн атын этэ. Аныгы ботуруон сороҕор буруонан эрэ ыһара баар суол. Онон саабын ылан, кыҥаан баран, утуу-субуу иккитэ ыттым. Үйэлээх сааспар бачча чугастан сэдэхтик сыыһар буоларым эрээри, чыркымайым туох да буолбата ээ. Син биир уста сылдьар. Биһиги үһүөн, дьэ, “абааһы куһа быһыылаах” диэн уйабытыгар уу киирэн барда, эппит сааһа аһылынна. Куспут балачча өр устумахтаан, маатырҕаан баран баараҕай тиит диэки көтө турда. Биһиги куттанан, ыта да сорумматыбыт. Тиит кэннигэр тиийэн баран, улам сүтэн, симэлийэн хаалла. Кэлин “салгын хартыынатын көрдүбүт быһыылаах” диэн тойоннообуппут. Дьиҥэр, Ала Кулуну Төрөппүт алаас абааһылаах эҥин диэччилэр да, улаханнык баардылаабат этим. Билигин туох эрэ баар быһыылаах диэн сэрэйэбин. Оттон атын булчуттар итинник курдук түбэлтэлэргэ түбэһэ сылдьыбыттара буолуо дуо?”
“Тохтоо!”
Илиитин уунар
“Бүлүү өрүс уҥуор тэйиччи соҕус сиргэ доҕорум үүтээннээх. Биирдэ төрдүө буолан бултуу таҕыстыбыт. Суолбут былыргы өтөхтөр ортолорунан ааһар.
Сир ортото буолан, биир өтөххө киирэн чэйдээри соруннубут. Доҕорбут биһигини көрө-көрө үөннээхтик мичиҥниир. “Тоҕо ырбаҥныыгын?” диэтэхпитинэ, “сирбэр-дойдубар тахсаммын көнньүөрдүм” диэн хардарар. Иҥнэччи барбыт эрээри, син сэнэх көрүҥнээх балаҕаҥҥа киирэн, остуол дуома баарыгар өйүөбүтүн тэлгэтэн кэбистибит. Балаҕан эргии да эргэ, сыбаҕа тохтубута быданнаабыт көмүлүөк элээмэтэ оһохтоох эбит. Наара оронноро эмэҕирэн, сири кытта сир буолбуттара ырааппыт. “Остуолбутугар” төрдүөн олорунан кэбистибит. Мин көмүлүөк оһоххо кэннибинэн олоробун. Арай күө-дьаа буолан өйүөбүтүн мотуйа олордохпутуна, биир аргыһым олбоҕуттан соһуйбуттуу ойон турда. Сирэйэ-хараҕа турбут аҕай. “Оол-ол, бу тугуй ээ?” диэн көмүлүөгү ыйар. Соһуйаммын, эргиллэн көрбүтүм, көмүлүөк оһох кэнниттэн туох эрэ быгыалыыр эбит. Өйдөөн-төйдөөн көрбүтүм, куп-кубархай дьүһүннээх илии ып-ырыган тарбахтарын сараҥнатан тугу эрэ көрдүүрдүү уунар. Бары даҕаны куттанан, мах баран хааллыбыт. Илиини одуулаан турдубут. Онуоха үүтээннээх доҕорбут ымыр да гыммата. Остуолтан туран, арыылаах алаадьыны ылан, көмүлүөк айаҕар илдьэн ууран кэбистэ. Итинник гынаатын кытта, илии сүтэн хаалла. “Өтөх иччитэ наар маннык көрдүүр идэлээх. Хаста да куттана сылдьыбыттааҕым. Ол гынан баран кэнники үөрэнэн хаалбыппын. Үүтээммэр айаннаан иһэн маннык тохтооччубун. Балаҕаным иччитэ хаһан да куһаҕаны оҥорбот ээ. Эһиги эмиэ көрөргүтүн-көрбөккүтүн билиэхпин баҕарбытым. Дьэ, сирэйгитин-хараххытын көрүөххүт этэ”, – диэн доҕорбут күлбүтэ. Оттон биһиги, бачча сааспытыгар диэри иччи-абааһы диэни көрбөтөх дьон, саҥата-иҥэтэ суох хомунан киирэн барбыппыт, – диэн Бүлүү кырдьаҕаһа кэпсээбиттээх.
